Monika miała 32 lata gdy spostrzegła, że wszystkie koleżanki wokół założyły już rodziny, pojawiły się dzieci i zupełnie inne problemy. Sama dotychczas aktywnie realizowała się zawodowo a jej związek z kolegą z pracy wypalał się, bez widoków na przyszłość. Gdy poznała Artura zakochała się momentalnie. To była miłość od pierwszego wejrzenia. Przystojny, szarmancki, błyskotliwy, o szerokich horyzontach i fascynującym intelekcie. Artur miał lat 25 i choć dzieliła ich spora różnica wieku połączyło gorące uczucie. Przynajmniej tak to wyglądało z perspektywy Moniki. To był dla niej optymalny czas na założenie rodziny i zajście w ciążę.

Spis treści:

rozwiń

W dniu 33. urodzin Artur zaprosił ją na kolację do eleganckiej, klimatycznej restauracji. W drodze powrotnej w taksówce całowali się namiętnie a motyle szalały w brzuchu Moniki. Mimo, że rodzina i przyjaciele przestrzegali ją przed wejściem w ten związek - popłynęła. Całą sobą. Podczas świąt Bożego Narodzenia odwiedziła jego rodziców, Sylwestra spędzali wspólnie u jego znajomych. Towarzystwo trochę zdziwiło Monikę, ale gdy o północy Artur zaproponował wspólne zamieszkanie jej obawy się ulotniły. Urządzała mieszkanie, pilnowała majstrów podczas ciągłej nieobecności Artura. I marzyła o dziecku. Po roku wspólnego życia rodziny z obydwu stron zaczęły się dopytywać: „Kiedy ślub? Kiedy dziecko?” Znajomi bliżsi i dalsi, koleżanki i koledzy z pracy - wszyscy jakby się zmówili. Artur odpowiadał z uśmiechem: „Po ślubie”. A w Monice narastała frustracja.

Co oznacza niepłodność

Niepowodzenia rozrodu dotykają ok. 10 - 16% osób w wieku rozrodczym; w Polsce problem ten dotyczy około miliona par. Brak ciąży po roku regularnego współżycia bez stosowania metod antykoncepcyjnych zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) uznaje się za niepłodność. Podstawowym zadaniem jest ustalenie przyczyny bezdzietności, w celu zaplanowania optymalnego postępowania. W pierwszej kolejności bada się nasienie mężczyzny aby ustalić, czy ma prawidłowe parametry. U kobiet diagnostyka powinna obejmować ocenę anatomii układu rozrodczego (budowa macicy i drożność jajowodów) oraz ocenę czynności reprodukcyjnej i hormonalnej jajników czyli występowania prawidłowych owulacji.

Diagnostyka niepłodności

Badania diagnostyczne prowadzi się równolegle u obojga partnerów gdyż powodem niepłodność tak samo często jest czynnik kobiecy jak i czynnik męski. Podstawowym kryterium diagnostycznym powinna być również ocena regularności współżycia. Aby szansa na ciążę była największa ilość stosunków w tygodniu powinna wynosić 3-4 razy w tygodniu, najlepiej co drugi dzień. Niestety niejednokrotnie seksualność traci wówczas elementy satysfakcji i staje się narzędziem w osiągnięciu celu.
Badanie nasienia wykonywane jest po 2–7 dniowym okresie całkowitej abstynencji seksualnej, dotyczącej również masturbacji. Rekomenduje się przeprowadzenie badania nasienia metodą komputerową (CASA). Oprócz oceny ilości i ruchliwości plemników bardzo ważna jest ocena ich morfologii i budowy.
Diagnostyka niepłodności u kobiet to przede wszystkim dokładnie zebrany wywiad, z uwzględnieniem przebiegu cyklu miesiączkowego i owulacji, badanie przedmiotowe wraz z badaniem ginekologicznym oraz wybrane badania dodatkowe. Wykonywanie rutynowo „tryliona” badań hormonalnych, immunologicznych, genetycznych, bakteriologicznych itp. nie znajduje uzasadnienia. Warto natomiast u kobiet niemiesiączkujących lub miesiączkujących nieregularnie oznaczyć stężenia: tyreotropiny (TSH), prolaktyny, folikulostymuliny (FSH), hormonu luteinizującego (LH), estradiolu i testosteronu. Czasem, szczególnie u kobiet po 40. roku życia, w celu oceny rezerwy jajnikowej oznacza się poziom hormonu antymillerowskiego (AMH). Spośród badań obrazowych wykonuje się badanie ultrasonograficzne narządu rodnego (USG), badanie drożności jajowodów  - histerosalpingografię (HSG) lub kontrastowo-żelową histerosalpingosonografia (HyCoSy/HyFoSy). Diagnostyka może być poszerzona o histeroskopię i/lub laparoskopię.

Przyczyny niepłodności kobiecej

Znałam Monikę od kilku lat i bardzo lubiłam. Była takim kolorowym ptakiem, zawsze radosna i uśmiechnięta, pełna pozytywnej energii. Na poprzedniej wizycie rozmawiałyśmy o przygotowaniach do prokreacji, zmianie trybu życia, szczepieniach, suplementacji. Gdy po dłuższej nieobecności weszła do mojego gabinetu o mało się nie przeżegnałam - Monika wyglądała jak wrak człowieka. Zapadnięta w sobie, osowiała, szara. Cisnęły mi się na usta słowa „a co się stało?” Zamiast tego podczas wywiadu spytałam „a co z ciążą?” i wtedy Monika się załamała, i popłynęły łzy. Wstydziła się komukolwiek wyznać, jaka jest prawdziwa przyczyna jej bezdzietności.
W jednej trzeciej przypadków przyczyną niepłodności kobiecej jest niedrożność jajowodów spowodowana m. in. obecnością zrostów pozapalnych lub endometriozą oraz wodniaki jajowodów. Przyczyny niepłodności u kobiet to najczęściej (ok. 40%) zaburzenia hormonalne prowadzące do braku owulacji. Jednym z nich jest hiperprolaktynemia. Nadmierna produkcja prolaktyny w przysadce mózgowej może być spowodowana gruczolakiem przysadki (guzem produkującym prolaktynę) ale może też wynikać ze stosowania leków przeciwdepresyjnych czy neuroleptyków (leków przeciwpsychotycznych). Inną, rzadszą przyczyną jest przedwczesna niewydolność jajników (POI z ang. premature ovarian insufficiency) określana dawniej jako przedwczesne wygasanie czynności hormonalnej jajników (POF z ang. premature ovarian failure). Z zaburzeniem tym mamy do czynienia, gdy u kobiety przed 40. rokiem życia, czyli zbyt wcześnie, wyczerpuje się funkcja hormonalna i rozrodcza jajników. Może do tego dojść wskutek zaburzeń genetycznych, procesów autoimmunologicznych czy leczenia onkologicznego. Jednak jajnikowe przyczyny niepłodności to przede wszystkim zaburzenia owulacji na tle niewydolności lub dysfunkcji podwzgórzowo-przysadkowej, np. w przebiegu zespołu policystycznych jajników (PCOS) i defekty fazy lutealnej. Powodem niemożności zajścia w ciążę może być też endometrioza. W tej przewlekłej chorobie komórki błony śluzowej z macicy przedostają się poza jamę macicy i wszczepiają w narządy miednicy mniejszej (np. jajniki lub jajowody ) i jamy brzusznej  (jelita, otrzewna). Tworzące się pozamaciczne ogniska endometrium pod wpływem hormonów jajnikowych podlegają zmianom takim, jak błona śluzowa wewnątrz macicy. Charakterystycznymi objawami endometriozy są: plamienia przed- i pomiesiączkowe, bolesne miesiączkowanie, bolesne współżycie i niepłodność.
Dziesięć procent przypadków bezdzietności spowodowane jest innymi przyczynami, często nieznanymi lub niewypowiedzianymi.

Tajemnice gabinetu ginekologicznego

Gdy ostatni goście wyszli z parapetówki Monika i Artur zmęczeni, usnęli wtuleni w siebie. To była ich pierwsza wspólna noc. Monika szanowała wychowanie i poglądy Artura, i czekała kiedy będzie gotowy na seks. Długo i cierpliwie. Jej ukochany często wyjeżdżał służbowo jednak codziennie wieczorem dzwonili do siebie i opowiadali o wydarzeniach całego dnia. Mimo to w Monice narastał niewytłumaczalny niepokój, obawy i złowieszcze przeczucia. Opowiedziała Arturowi o dziwnym śnie, w którym walczyła o niego z chudym, wymoczkowatym blondynem. Śmiał się z niej ale widok pomalowanych na zielono paznokci chłopaka, wbijających się w jej ciało zapadł Monice głęboko w pamięć. Co jakiś czas wybuchała w niej burza hormonów ale cierpliwie czekała. Którejś soboty, kiedy Artur po powrocie z trasy spał jeszcze na kanapie w salonie, wyjmowała z jego walizki koszule do prania. A z bocznej kieszonki wypadły dwie prezerwatywy… to była najtrudniejsza rozmowa w jej życiu. Łzy przeplatały się z pocałunkami, zapewnienia miłości z przyznaniem się do… zdrad? Czy można zdradzić kogoś, z kim nigdy w życiu nie połączyło się w akcie miłosnym? Czy można kochać kobietę uprawiając seks z innymi mężczyznami?
Nie moją sprawą jest ocenianie postępowania Moniki, która zdecydowała się pozostać w tym związku. Z dnia na dzień gasła. Automatycznie rano wstawała z łóżka, chodziła do pracy, zajmowała się domem i popadła w depresję. Nie wiadomo jak by się to skończyło, gdyby nie rozpoznanie raka jelita grubego u jej matki. Opiekując się mamą Monika nabrała dystansu i przewartościowała swoje priorytety życiowe. Gwoździem do trumny (jakkolwiek dziwnie by to nie zabrzmiało) było to, że Artur nie zjawił się na pogrzebie jej matki. To przepełniło czarę goryczy i Monika podjęła decyzję o rozstaniu.


Monika zdradziła mi swój największy sekret, zrzucając z siebie brzemię wstydu i bezradności. Nie umiałam jej pomóc, zaproponowałam konsultację u zaufanej, doświadczonej pani psycholog. Dzięki intensywnej, długotrwałej psychoterapii Monika wróciła do świata żywych, a z czasem odzyskała swoje kolory. Pani psycholog twierdzi, że jest już gotowa na nowy związek i kto wie, co się jeszcze może wydarzyć?

To nie jest twoja sprawa!

Plany i decyzje dotyczące posiadania potomstwa są intymną sprawą każdego z nas. Moja reprodukcja to mój biznes a wszystkim innym nic do tego, dlaczego ktoś ma piątkę dzieci a ktoś inny nie ma ich wcale. Może właśnie, tak jak Monika, żyje w białym związku? Może nie umie się zakochać, zakochał_a się w niewłaściwej osobie lub bez wzajemności? Albo nie spotkał_a jeszcze na swojej drodze człowieka, z którym chciał_aby stworzyć rodzinę i spędzić resztę życia? Może tak jak Ania straciła ciążę i wpadła w depresję? Nie ma w jajnikach komórek jajowych? Może nie ma wcale plemników w ejakulacie z powodu przebytej choroby albo nieprawidłowości genetycznych? A może cierpi na zaburzenia erekcji  uniemożliwiające odbycie stosunku płciowego? Naprawdę chcesz to wiedzieć? Bywa, że kogoś po prostu nie stać na dziecko. Niekiedy ktoś nie chce brać na siebie tak wielkiej odpowiedzialności jaką jest wychowanie dziecka. Osoby bezdzietne wcale nie są samolubne ani niedojrzałe a rodzicielstwo to ogromne wyzwanie i poświęcenie - spójrz co się dzieje wokół, jak wielkie, śmiertelne żniwa zbiera dziś depresja wśród dzieci i nastolatków.


Brak potomstwa może powodować zmiany w układzie partnerskim i prowadzić do rozstania, wywoływać smutek i poczucie winy, wzajemne oskarżanie się i lata frustracji.
Dlatego apeluję do wszystkich ciekawskich: przestańcie pytać ludzi o ich reprodukcję! Nie wiecie, jaki smutek, ból, stres lub frustrację może wywołać u kogoś takie pozornie niewinne pytanie. Często brak dziecka to nie jest ich wybór i też nie wiedzą, dlaczego?

Zródło:

  1. Diagnostyka i leczenie niepłodności – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP) 2018 r.