Objawy i przyczyny atopowego zapalenia skóry u dorosłych

Atopowe zapalenie skóry (AZS), skaza białkowa, która - jak już powszechnie wiadomo - z białkiem często ma niewiele wspólnego, czy „świerzbiączka” - to pojęcia mające wspólny mianownik. Spotyka się niekiedy również określenie „astma skóry”, które wielu lekarzy uważa za dobrze odzwierciedlające istotę choroby przebiegającej podobnie jak astma - z okresami aktywności i wyciszenia. W tym artykule zajmujemy się atopowym zapaleniem skóry u osób dorosłych, jednak nawet w tych przypadkach, początków choroby należy szukać zazwyczaj w okresie dzieciństwa. 

Co to jest atopowe zapalenie skóry?

Nie jest łatwo podać jednoznaczną definicję tego schorzenia. Z pewnością AZS jest przewlekłym stanem zapalnym skóry, nieobejmującym swoim zasięgiem dokładnie całego ciała, ale - w zależności od wieku pacjenta - umiejscowionym w typowych obszarach. W przypadku osób dorosłych miejsca zapalne znajdują się najczęściej w okolicy karku, zgięć kolan i łokci oraz na stopach. Niekiedy pojawiają się też swędzące pęcherzyki na dłoniach.

Jak wspomniano na początku, AZS ma wiele wspólnego z astmą. Część osób uważa wręcz, że przyczyn skóry atopowej należy szukać w alergiach i zmiany skórne są niczym innym, jak „astmą skóry”. Prawdą jest, że osobom chorym na AZS często towarzyszy astma, a obydwie dolegliwości bywają ze sobą ściśle połączone. Chorzy odczuwają rodzaj sprzężenia zwrotnego - jeżeli w jakimś okresie zaostrza się AZS, objawy astmatyczne się zmniejszają i odwrotnie.

Przyczyny AZS

Należy jasno powiedzieć, że współczesna medycyna nie zna przyczyn atopowego zapalenia skóry, choć z roku na rok coraz więcej wiadomo o czynnikach sprzyjających chorobie...

• Czynniki genetyczne. To dzisiaj najbardziej rozpowszechniony pogląd wśród naukowców – uważa się, że wada genu powiązanego z produkcją jednego z białek skóry – filagryny (odpowiedzialnej za prawidłową odporność skóry) sprawia, że alergeny mają łatwiejszy dostęp do organizmu, sprzyjając rozwojowi AZS. Jeżeli w rodzinie chorego występuje astma, choroby skórne, egzemy - ryzyko odziedziczenia zmutowanego genu znacznie rośnie.
• Czynniki środowiskowe. Zanieczyszczone środowisko i określone warunki klimatyczne sprzyjają atopowemu zapaleniu skóry. W wysokiej temperaturze i zwiększonej potliwości dolegliwości te często się nasilają.
• U części chorych dieta, a właściwie alergia pokarmowa, sprzyja wystąpieniu AZS. Alergie przebyte w dzieciństwie zwiększają ryzyko pojawienia się choroby w wieku dorosłym.

Są także czynniki nasilające chorobę…

• Niegdyś uważane za przyczynę schorzenia, dzisiaj już wiadomo, że długotrwałe napięcie, stres jedynie zaostrzają objawy AZS.
• Niewłaściwe kosmetyki. Osoby cierpiące na zapalenie skóry mogą bezpiecznie używać jedynie dermokosmetyków. Wszystkie pozostałe, w mniejszym lub większym stopniu, mogą – niestety - uszkadzać skórę.

Jak przebiega atopowe zapalenie skóry?

Przebieg atopowego zapalenia skóry u dorosłych bywa zróżnicowany, ale ogólnie można podzielić go na ostry i przewlekły.

Faza ostra AZS

Cechą charakteryzującą AZS jest rumień skóry i wszechogarniający świąd, czasem uniemożliwiający wręcz normalne funkcjonowanie. Atopowa skóra w ostrej, trwającej kilka tygodni fazie, jest zaczerwieniona i swędząca, a na jej powierzchni tworzą się grudki, strupki, drobne, ropiejące rany. Staje się ona wtedy również bardzo podatna na inne zakażenia: wirusowe (opryszczka), bakteryjne (gronkowiec), grzybicze (grzybice stóp).

Faza przewlekła AZS

W tym przypadku porównywanie AZS do astmy znajduje swoje odzwierciedlenie, ponieważ bez wątpienia AZS jest przewlekłą chorobą skóry. Charakteryzuje ją, podobnie jak w przypadku fazy ostrej, bardzo nasilone swędzenie, wręcz nie do opanowania, ale tutaj jest słabszy rumień bądź nie ma go w ogóle. Ponadto, w fazie przewlekłej występuje nadmierne rogowacenie skóry, zgrubienia naskórka oraz jego złuszczanie spowodowane wysuszeniem.

Leczenie atopowego zapalenia skóry

Niestety, nie ma sposobu na całkowite zlikwidowanie atopowego zapalenia skóry. Leczenie AZS jest dobierane indywidualnie do każdego pacjenta, w zależności od przeprowadzonego wywiadu i wyników badań. Lekarz analizuje możliwe przyczyny stanu zapalnego, a biorąc pod uwagę wielkie zróżnicowanie tej choroby, kwestia skutecznej terapii jest dość skomplikowana.

Niezmiernie istotną rzeczą w postawieniu diagnozy jest rola osoby chorej na AZS, ponieważ ona - jako jedyna - jest w stanie dokładnie określić ewentualne powiązania pomiędzy zaostrzającym się stanem zapalnym skóry a jakimś czynnikiem zewnętrznym (kurz, przebywanie w określonym miejscu, przyjmowanie uczulających pokarmów itp.). Należy też podkreślić, że stan zapalny skóry może mieć związek z konkretną alergią, ale może być też od niej całkowicie niezależny.

Leczenie objawowe

Leczenie koncentruje się na określeniu, czy AZS jest w fazie ostrej, czy przewlekłej, czy stan zapalny skóry jest uzależniony od odżywiania się pacjenta oraz, czy występuje jakaś zależność między objawami a miejscem zamieszkania, porą roku itp.

Leczenie polega na objawowym zwalczaniu suchości skóry, czyli jej stałym nawilżaniu, a także na leczeniu dodatkowych zakażeń bakteryjnych, grzybiczych czy wirusowych, powstałych w wyniku osłabionej odporności skóry atopowej.

Znane są przypadki osób cierpiących na AZS, które po zmianie miejsca zamieszkania (np. po wyprowadzce z miasta na wieś lub zamieszkaniu w innym kraju, innym klimacie), zetknąwszy się z zupełnie innym zestawem alergenów, odczuwają szybką poprawę kondycji skóry i obserwują cofnięcie się wszystkich objawów zapalenia atopowego, jednakże po powrocie w dawne miejsca, ponownie odczuwają dolegliwości typowe dla AZS.

Dobroczynne działanie słońca

Większość osób odpowiada bez wahania, że słońce szkodzi skórze, ale w przypadku chorych cierpiących na AZS, sytuacja nie jest tak oczywista. Reakcja skóry na promienie słoneczne jest sprawą indywidualną, jednak prawdą jest, że skóra atopowa znacznie zyskuje pod wpływem słońca. Lekarze zalecają więc chorym stosowanie filtrów, ale nie blokerów – odpowiednia dawka promieni słonecznych może poprawić stan skóry na kilka miesięcy. Dorośli z AZS mogą również umiarkowanie korzystać z solarium.