Toksyczny fluor: fakty i mity

Fluor jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, w zbyt dużych ilościach może jednak działać toksycznie. Sprawdź dlaczego jest ważnym składnikiem mineralnym i dlaczego powinno się na niego uważać.

Fluor – ważny nie tylko dla zębów

W organizmie fluor odpowiedzialny jest za przebieg procesów metabolicznych związanych z mineralizacją tkanek twardych – zębów i kości. Wzmacnia szkliwo, zębinę, zapobiega próchnicy, działa przeciwbakteryjnie oraz zmniejsza rozpuszczalność szkliwa. Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie kośćca, wpływając na gospodarkę wapnia i fosforu. Jest jednak składnikiem istotnym nie tylko dla utrzymania prawidłowego stanu twoich zębów i kości. W wyniku badań stwierdzono, że może hamować rozwój miażdżycy. W ciąży zwiększa wchłanianie żelaza i tym samym stanowi element profilaktyki niedokrwistości. Związki fluoru stosowane są również w leczeniu nowotworów, osteoporozy oraz zakażeń układu moczowego.

Źródła fluoru w diecie

Głównymi źródłami fluoru w diecie są: woda, herbata i produkty zbożowe. Dostarczasz go sobie również z warzywami liściastymi, orzechami, ziemniakami i rybami. Nie można pominąć pasty do zębów oraz płynów do higieny jamy ustnej. Obecny w nich fluor w postaci fluorku sodu lub monofluorofosforanu jest niemalże całkowicie wchłaniany. 

Fluor w wodzie pitnej

Jeszcze kilka lat temu za główne źródło fluoru w diecie uważano wodę pitną. Podaje się, że najkorzystniejsze dla zdrowia zębów jest stężenie fluoru w wodzie od 0,7 do 1,2 mg/l wody. Za wartość optymalną uznana jest ilość 1mg/l wody. Badania wskazują, że u dzieci, które piją wodę o podwyższonej zawartości fluoru, rzadziej występuje próchnica, a nasileniem tej choroby jest u nich mniejsze. Stężenie fluoru w wodzie powyżej 1mg/l nie skutkuje dalszą redukcją próchnicy. Wiąże się natomiast z większym ryzykiem wystąpienia fluorozy zębów, czyli szkliwa plamkowego.  

Skutki niedoboru fluoru

Niedobór fluoru w diecie prowadzi do demineralizacji kości i obniżenia ich wytrzymałości co sprzyja rozwojowi osteoporozy. Skutkuje też kruchością oraz podatnością zębów na próchnicę.

Ile fluoru potrzebujesz?

Dzienna zapotrzebowanie na fluor uzależnione jest od wieku oraz płci:

• 0 – 6 miesięcy - 0,01 [mg]
• 6 – 12 miesięcy - 0,5 [mg]
• 1 – 3 lat - 0,7 [mg]
• 4 – 6 lat - 1 [mg]
• 7 – 9 lat - 1,2 [mg]
• 10 – 12 - 2 [mg]
• 13 – 15 - 3 [mg]
• 16 – 18 - 3 [mg]
• Mężczyźni - 4 [mg]
• Kobiety - 3 [mg]

W przypadku dzieci około 80% pobranego fluoru, wykorzystane zostaje do budowy rosnących kości i zębów. U osób młodych oraz w średnim wieku połowa dostarczonego fluoru zużytkowana jest do przebudowy kości.

Fluoroza – gdy fluoru jest za dużo

Toksyczny wpływ fluoru na twój organizm uzależniony jest od dawki oraz czasu ekspozycji. Fluor dostarczany długotrwale w nadmiernych ilościach prowadzi do fluorozy zębów oraz szkieletu. Pierwszym objawem zatrucia są plamki na zębach. Mówi się wówczas o tak zwanym „szkliwie plamkowatym”. Później szkliwo ciemnieje i pęka. Fluoroza częściej występuje w zębach stałych niż w zębach mlecznych, najczęściej uszkodzonymi zębami stałymi są zęby przedtrzonowe, następnie drugie trzonowe, zęby sieczne górne i kły.

Fluor tworzy z wapniem oraz magnezem nierozpuszczalne związki, które wytrącają się, a następnie odkładają najpierw w kościach, a następnie również w tkankach miękkich, takich jak: więzadła, torebki stawowe i mięśnie. W efekcie kości stają się bardziej kruche, więzadła tracą elastyczność. Dodatkowo fluor zmienia działanie enzymów, hamuje oddychanie komórkowe, przemiany lipidów, węglowodanów i syntezę niektórych hormonów. Zaburzona zostaje synteza kolagenu. Może dojść do rozwinięcia się niewydolności nerek, stanu zapalnego wątroby czy nawet zmian martwiczych w jej obrębie i zahamowania syntezy białek, pogarsza się funkcja detoksykacyjna wątroby. Objawy zatrucia wzmagają się w przypadku niedoboru wapnia.

Fluor ponadto jest silnie neurotoksyczny. Jego nadmiar może prowadzić do zmian degeneracyjnych w móżdżku, hipokampie i korze mózgu. Obniża zdolność zapamiętywania i uczenia się. Długotrwała ekspozycja skutkuje uszkodzeniem narządów rozrodczych oraz niepłodnością, jest także szkodliwy dla rozwijającego się płodu.

Dawka czyni truciznę

Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia nie powinno się dostarczać organizmowi więcej niż 3,5 mg fluoru dziennie. W przypadku osób bardzo wrażliwych objawy zatrucia mogą pojawić się już przy spożyciu powyżej 6mg fluoru. Dawkę toksyczną stanowi 20 mg flupróchnicaoru. Trudność polega na ustaleniu przyjmowanej dziennej dawki fluoru, gdyż dostarczany jest z wielu źródeł. Może również występować w środowisku w szerokim przedziale stężeń. Badania mające na celu analizę zawartości fluoru w diecie polskiej populacji wykazały, że spożycie fluorków może przekraczać zalecaną bezpieczną dawkę.

Kofeina i fluor

Uważaj na połączenie fluoru z kofeiną. Przyjmowane razem niekorzystnie wpływają na kości oraz zęby. Następuje zwiększona kumulacja fluorków w kościach. Zmniejsza się natomiast ich ilość w zębach. Nasilają się także zaburzenia gospodarki wapniowej.

Biorąc pod uwagę naukowe doniesienia o toksyczności fluoru, zachowaj rozwagę, stosując dodatkowo wzbogacone fluorem preparaty stomatologiczne, leki czy wodę mineralną. Szczególnie w przypadku dzieci, u których zapotrzebowanie na fluor jest zdecydowanie niższe niż u osoby dorosłej.  W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem!