Trexan®, 100 szt., Methotrexate, tabl.
Rx
100%78,55 zł
Wskazania:
Dawka 2,5 mg. Łuszczyca. Chemioterapia przeciwnowotworowa: rak płuca (drobno i wielokomórkowy), zwłaszcza rak drobnokomórkowy płuc, rak piersi, rak epidermoidalny głowy i szyi, rak pęcherza, rak szyjki macicy, rak jajników, rak jąder, mięsak kości. Ostra i podostra białaczka limfatyczna u dzieci. Ostra białaczka limfatyczna i szpikowa u dorosłych, w leczeniu i zapobieganiu postaci oponowych białaczek i chłoniaków. Chłoniak nieziarniczy, chłoniak histiocytowy i limfocytowy. Chłoniak Burkitta. Dawka 10 mg. Czynne reumatoidalne zapalenie stawów u dorosłych pacjentów. Ciężka, oporna na leczenie, prowadząca do niesprawności łuszczyca, u dorosłych pacjentów z niewystarczającą odpowiedzią na inne rodzaje leczenia, takie jak fototerapia, fotochemioterapia (PUVA) i retinoidy oraz ciężka łuszczyca stawowa (łuszczycowe zapalenie stawów).Dawkowanie:
Dawka 2,5 mg. Metotreksat powinni przepisywać wyłącznie lekarze świadomi różnorodnych właściwości i mechanizmu działania tego produktu leczniczego. Łuszczyca. Ważne ostrzeżenie dotyczące dawkowania produktu leczniczego (metotreksat). W leczeniu łuszczycy, (metotreksat) należy przyjmować tylko raz/tydz. Błędy dawkowania podczas stosowania produktu leczniczego (metotreksat) mogą spowodować wystąpienie ciężkich działań niepożądanych, w tym zgonu. Należy bardzo uważnie zapoznać się z treścią ChPL. Lekarz przepisujący lek powinien określić na recepcie dzień jego przyjmowania. Przed rozpoczęciem właściwego leczenia zaleca się podanie pacjentowi dawki próbnej 2,5-5 mg, aby nie dopuścić do niespodziewanych działań toksycznych. Jeżeli wyniki wykonanych po tyg. badań laboratoryjnych będą prawidłowe, można rozpocząć leczenie. Zazwyczaj stosowana dawka wynosi 7,5-15 mg raz/tydz. Planowaną dawkę tyg. można również podawać w 3 dawkach w ciągu 24 h. W razie potrzeby całkowitą dawkę tyg. można zwiększyć do 25 mg. Następnie należy ją w jak największym stopniu zmniejszyć, zależnie od reakcji terapeutycznej, którą w większości przypadków uzyskuje się w ciągu 4-8 tyg. Stwierdzono, że uzupełnianie kwasu foliowego lub folinowego (w dawce 1-5 mg/dobę) prowadzi do zmniejszenia działań niepożądanych metotreksatu w leczeniu łuszczycy bez utraty skuteczności terapeutycznej. Podawanie doustne w leczeniu chorób nowotworowych. Ważne ostrzeżenie. W przypadku stosowania metotreksatu w leczeniu choroby nowotworowej należy dokładnie ustalić dawkę, w zależności od pc. Zgłaszano przypadki zatrucia zakończonego zgonem po zastosowaniu nieprawidłowo wyliczonych dawek. Należy dokładnie poinformować fachowy personel medyczny oraz pacjentów o działaniu toksycznym metotreksatu. Dawki pojedyncze nie większe niż 30 mg/m2, w ciągu nie więcej niż 5 kolejnych dni. Następnie zaleca się przerwanie leczenia na co najmniej 2 tyg., aby umożliwić regenerację szpiku kostnego. Dzieci i młodzież. Leczenie powinno być zgodne z obecnie obowiązującymi protokołami terapeutycznymi dla dzieci. Stosowanie u pacjentów w podeszłym wieku. Produkt należy stosować z bardzo dużą ostrożnością u pacjentów w podeszłym wieku; należy rozważyć zmniejszenie dawki ze względu na zaburzenia czynności wątroby i nerek oraz mniejszą rezerwę kwasu foliowego występującą w podeszłym wieku. Pacjenci z zaburzeniem czynności nerek. Produkt należy stosować z ostrożnością u pacjentów z zaburzeniem czynności nerek (patrz ChPL). Należy skorygować dawkę w następujący sposób: ClCr >60 ml/min: dawka 100%; ClCr 30-59 ml/min: dawka 50%; ClCr <30 ml/min - nie wolno stosować metotreksatu. Pacjenci z niewydolnością wątroby. Jeżeli w ogóle metotreksat zostanie podany pacjentom z istotną czynną lub przebytą chorobą wątroby, zwłaszcza spowodowaną alkoholem, należy go stosować z najwyższą ostrożnością. Jeśli stężenie bilirubiny wynosi >5 mg/dl, stosowanie metotreksatu jest przeciwskazane. Stosowanie u pacjentów z trzecią objętością dystrybucji (wysięk w opłucnej, wodobrzusze). Ponieważ u pacjentów z trzecią objętością dystrybucji T0,5 metotreksatu można być 4-krotnie dłuższy, konieczne może być zmniejszenie dawki lub, w niektórych przypadkach, odstawienie metotreksatu. Dawka 10 mg. Reumatoidalne zapalenie stawów i łuszczyca. Metotreksat powinni przepisywać wyłącznie lekarze, którzy mają doświadczenie w jego stosowaniu i pełną świadomość ryzyka związanego z leczeniem metotreksatem. Ważne ostrzeżenie dotyczące dawkowania produktu leczniczego. W leczeniu chorób reumatycznych, łuszczycy lub ciężkiego łuszczycowego zapalenia stawów produkt leczniczy należy przyjmować tylko raz/tydz. Błędy dawkowania podczas stosowania produktu leczniczego mogą spowodować wystąpienie ciężkich działań niepożądanych, w tym zgonu. Należy bardzo uważnie zapoznać się z treścią ChPL. Lekarz przepisujący produkt powinien upewnić się, że pacjent lub jego opiekun będzie w stanie przestrzegać schematu dawkowania raz/tydz. Lekarz przepisujący lek powinien określić na recepcie dzień jego przyjmowania. W przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie dawkowania z zastosowaniem tej mocy produktu, produkt dostępny jest też w innej mocy. Reumatoidalne zapalenie stawów. Zazwyczaj stosowana dawka wynosi 7,5-15 mg raz/tydz. Schemat dawkowania może być stopniowo dostosowywany do osiągnięcia optymalnej reakcji pacjenta na leczenie, ale nie powinien przekraczać całkowitej dawki tyg. 20 mg. Następnie należy zmniejszyć dawkę do możliwie najmniejszej skutecznej, którą w większości przypadków uzyskuje się w ciągu 6 tyg. Łuszczyca. Przed rozpoczęciem właściwego leczenia zaleca się podanie pacjentowi dawki próbnej 2,5-5 mg w celu wykluczenia wystąpienia niespodziewanych objawów toksyczności. Jeżeli wyniki wykonanych po tygodniu badań laboratoryjnych będą prawidłowe, można rozpocząć leczenie. Zazwyczaj stosowana dawka wynosi 7,5-15 mg raz/tydz. W razie potrzeby całkowitą dawkę tygodniową można zwiększyć do 25 mg. Następnie należy ją w jak największym stopniu zmniejszyć, zależnie od reakcji terapeutycznej, którą w większości przypadków uzyskuje się w ciągu 4-8 tyg. Pacjentów należy poinformować w pełni o ponoszonym ryzyku i lekarz powinien zwracać szczególną uwagę na możliwość pojawienia się objawów hepatotoksyczności, wykonując badania czynności wątroby przed rozpoczęciem leczenia metotreksatem i powtarzając je w odstępach 2-4 m-cy w trakcie leczenia. Celem leczenia powinno być zmniejszenie dawki do możliwie najmniejszej, z najdłuższym możliwym okresem przerwy bez leku. Stosowanie metotreksatu może pozwolić na powrót do miejscowego leczenia konwencjonalnego, do którego należy zachęcać. Pacjenci w podeszłym wieku. Metotreksat należy stosować z bardzo dużą ostrożnością u pacjentów w podeszłym wieku; należy rozważyć zmniejszenie dawki ze względu na zaburzenia czynności wątroby i nerek oraz mniejszą rezerwę kwasu foliowego, występującą w podeszłym wieku. Pacjenci z niewydolnością wątroby. Jeżeli w ogóle metotreksat zostanie podany pacjentom z istotną czynną lub przebytą chorobą wątroby, zwłaszcza spowodowaną alkoholem, należy go stosować z najwyższą ostrożnością. Pacjenci z zaburzeniem czynności nerek. Metotreksat należy stosować z ostrożnością u pacjentów z zaburzeniem czynności nerek. Dawkę należy dostosować w następujący sposób: ClCr ≥60 ml/min: dawka 100%; ClCr 30-59 ml/min: dawka 50%; ClCr <30 ml/min: nie wolno stosować metotreksatu. Stosowanie u pacjentów z kumulacją płynów w trzeciej przestrzeni (wysięk opłucnowy, wodobrzusze). Ponieważ u pacjentów z kumulacją płynów w trzeciej przestrzeni T0,5 metotreksatu może wydłużyć się nawet 4-krotnie, dlatego konieczne może być zmniejszenie dawki lub w niektórych przypadkach odstawienie metotreksatu.Przeciwwskazania:
Znaczna niewydolność wątroby, znaczna niewydolność nerek, istniejące wcześniej choroby układu krwiotwórczego, takie jak: hipoplazja szpiku kostnego, leukopenia, małopłytkowość lub istotna niedokrwistość, nadużywanie alkoholu, ciężkie ostre lub przewlekłe zakażenia i zespół upośledzenia odporności, ciąża i karmienie piersią, nadwrażliwość na metotreksat lub na którąkolwiek z substancji pomocniczych, w trakcie leczenia nie należy szczepić pacjentów żywymi szczepionkami.Ostrzeżenia specjalne / Środki ostrożności:
Metotreksat powinien być podawany przez lekarzy doświadczonych w stosowaniu chemioterapii z użyciem antymetabolitów. Jednoczesne podawanie hepatotoksycznych lub hematotoksycznych DMARD (leków przeciwreumatycznych modyfikujących przebieg choroby, np. leflunomidu) nie jest zalecane. Ze względu na możliwość wystąpienia poważnych lub nawet śmiertelnych objawów toksyczności, pacjent musi być w pełni poinformowany o ponoszonym ryzyku i musi znajdować się pod stałą obserwacją. Może wystąpić ostre lub przewlekłe śródmiąższowe zapalenie płuc, często połączone z eozynofilią, zgłaszane były wypadki zgonów. Typowe objawy obejmują duszność, kaszel (szczególnie suchy kaszel bez wydzieliny) oraz gorączkę - i w tym kierunku należy monitorować pacjenta podczas każdej wizyty kontrolnej. Należy poinformować pacjentów o ryzyku zapalenia pęcherzyków płucnych i pouczyć ich o konieczności skontaktowania się z lekarzem natychmiast po wystąpieniu ciągłego kaszlu lub duszności. U pacjentów z objawami płucnymi należy wycofać metotreksat i wykonać gruntowne badania, aby wykluczyć zakażenie. Jeśli podejrzewana choroba płuc jest spowodowana przez metotreksat, należy podjąć leczenie kortykosteroidami i nie wolno wznawiać leczenia metotreksatem. Zgłaszane były przypadki zgonów związane ze stosowaniem metotreksatu w leczeniu łuszczycy. W leczeniu łuszczycy stosowanie metotreksatu należy ograniczyć do ciężkich, opornych na leczenie, powodujących niepełnosprawność przypadków choroby, która nie reaguje na inne rodzaje leczenia, jednak wyłącznie wtedy, gdy rozpoznanie zostało potwierdzone na podstawie biopsji i/lub konsultacji dermatologicznej. Pacjenta należy jasno poinformować, że w ramach leczenia łuszczycy i reumatoidalnego zapalenia stawów lek podaje się w większości przypadków raz/tydz. Pacjent powinien mieć świadomość wagi przyjmowania leku raz/tydz. i że nieprawidłowe podawanie leku raz/dobę może doprowadzić do wystąpienia ciężkich reakcji toksycznych. Lekarz może określić na recepcie dzień przyjmowania leku. Przed rozpoczęciem oraz w trakcie leczenia należy wykonać morfologię krwi pełnej. Leczenie należy natychmiast przerwać w przypadku znacznego obniżenia liczby leukocytów lub trombocytów. Pacjentom należy zalecić zgłaszanie wszystkich objawów podmiotowych i przedmiotowych wskazujących na wystąpienie zakażenia. Metotreksat może wykazywać działanie hepatoksyczne, szczególnie w dużych dawkach lub w trakcie długotrwałego leczenia. Zgłaszano przypadki zaniku, martwicy, marskości, zmian tłuszczowych i zwłóknienia okołowrotnego wątroby. Ponieważ zmiany mogą występować bez uprzednich objawów toksyczności ze strony przewodu pokarmowego lub hematologicznej, konieczne jest określenie czynności wątroby przed rozpoczęciem leczenia i jej regularne monitorowanie w trakcie całego okresu leczenia. Badania czynności wątroby: szczególną uwagę należy poświęcić wystąpieniu uszkodzenia wątroby. Należy przerwać lub nie rozpoczynać leczenia metotreksatem, jeżeli wystąpi (lub rozwinie się podczas leczenia) jakakolwiek nieprawidłowość w badaniach czynnościowych wątroby lub w obrazie biopsyjnym wątroby. Nieprawidłowości takie powinny ulec normalizacji w ciągu dwóch tygodni, po których można ponownie podjąć leczenie. Decyzja należy do lekarza. Monitorowanie aktywności enzymów wątrobowych w surowicy: donoszono o przemijającym zwiększeniu aktywności aminotransferaz do 2-3-krotnego przekroczenia górnej granicy normy u pacjentów w 13-20% przypadków. W razie stałego zwiększenia aktywności enzymów wątrobowych należy rozważyć zmniejszenie dawki lub przerwanie leczenia. Ze względu na możliwość uszkodzenia wątroby, podczas terapii metotreksatem nie należy stosować innych produktów leczniczych działających hepatotoksycznie chyba, że istnieje wyraźna konieczność. Należy zaniechać lub ograniczyć spożywanie alkoholu. Należy dokładnie kontrolować aktywność enzymów wątrobowych u pacjentów równocześnie przyjmujących inne hepatotoksyczne produkty lecznicze (np. leflunomid). Jest to również konieczne w przypadku jednoczesnego stosowania hematotoksycznych produktów leczniczych (np. leflunomidu). Nie ma dowodów, które przemawiałyby za koniecznością stosowania biopsji wątroby w ramach monitorowania toksyczności wątrobowej w przypadku stosowania leku we wskazaniach reumatologicznych. Podczas długotrwałego stosowania metotreksatu z uwagi na jego hepatotoksyczność należy ocenić konieczność biopsji wątroby. Okazało się przydatne rozróżnianie pacjentów ze zwykłym i ze zwiększonym ryzykiem hepatotoksyczności. Pacjenci bez czynników ryzyka. Zgodnie z aktualnym standardem wiedzy medycznej, biopsja wątroby nie jest konieczna przed podaniem skumulowanej dawki 1,0-1,5 g. Pacjenci z czynnikami ryzyka.Czynniki ryzyka stanowią przede wszystkim: nadużywanie alkoholu w wywiadzie, utrzymujące się podwyższenie aktywności enzymów wątrobowych, hepatopatie, m.in. przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, w wywiadzie, czynniki ryzyka, m.in. dziedziczna hepatopatia, w wywiadzie rodzinnym, i dodatkowo (o potencjalnie mniejszym znaczeniu): cukrzyca, otyłość, stosowanie hepatotoksycznych leków lub substancji chemicznych w wywiadzie. Zaleca się wykonanie biopsji wątroby u tych pacjentów w trakcie lub wkrótce po rozpoczęciu leczenia metotreksatem. Ponieważ niewielki odsetek pacjentów przerywa leczenie z różnych przyczyn po 2-4 m-ach, pierwszą biopsję można wykonać po upływie pewnego czasu od tej początkowej fazy. Należy ją wykonać, gdy można założyć, że leczenie będzie prowadzone przez dłuższy czas. Zalecane jest powtórzenie biopsji wątroby po podaniu skumulowanej dawki 1,0-1,5 g. W następujących przypadkach biopsja wątroby nie jest konieczna: pacjenci w podeszłym wieku, pacjenci z ostrą chorobą, pacjenci z przeciwwskazaniem do wykonania biopsji wątroby (np. niestabilność czynności serca, odchylenia od normy parametrów krzepnięcia krwi), pacjenci z krótką oczekiwaną długością życia. Częstsze badania kontrolne mogą być niezbędne: podczas początkowej fazy leczenia, po zwiększeniu dawki, w trakcie epizodów większego ryzyka podwyższonego stężenia metotreksatu we krwi (np. odwodnienie, zaburzenia czynności nerek, podanie dodatkowych dawek lub zwiększenie dawek jednocześnie podawanych leków, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne). Wykazano, że metotreksat jest teratogenny; powodował obumieranie płodów i/lub wady wrodzone. Dlatego nie jest zalecany u kobiet w wieku rozrodczym, chyba że istnieją dowody medyczne na to, że korzyści z jego zastosowania mogą przeważyć nad branymi pod uwagę zagrożeniami. Pacjentki ciężarne z łuszczycą nie mogą otrzymywać metotreksatu. Czynność nerek należy kontrolować przed rozpoczęciem, w trakcie i po zakończeniu leczenia. Należy zachować ostrożność, jeśli zostanie wykryte istotne zaburzenie czynności nerek. Należy zmniejszyć dawkę metotreksatu u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek. Duże dawki mogą powodować wytrącanie się metotreksatu lub jego metabolitów w kanalikach nerkowych. Jako środek zapobiegawczy zaleca się znaczne nawadnianie pacjenta i alkalinizację moczu do pH 6,5-7,0, poprzez doustne lub dożylne podanie dwuwęglanu sodu (5 x tabl. 625 mg co 3 h) lub acetazolamidu (500 mg doustnie 4x/dobę). Metotreksat jest wydalany głównie przez nerki. Jego zastosowanie u osoby z niewydolnością nerek może doprowadzić do kumulacji toksycznych ilości w organizmie lub nawet do dodatkowego uszkodzenia nerek. Biegunka i wrzodziejące zapalenie jamy ustnej są częstymi działaniami toksycznymi leku, które wymagają przerwania leczenia metotreksatem ze względu na ryzyko krwotocznego zapalenia jelit i zgonu z powodu perforacji jelit. Metotreksat wpływa na gametogenezę w okresie jego podawania i może doprowadzić do zmniejszenia płodności, które uważa się za odwracalne z chwilą przerwania leczenia. Metotreksat wywiera w pewnym stopniu działanie immunosupresyjne i może dojść do zmniejszenia odpowiedzi immunologicznej na równocześnie wykonywane szczepienia. Nie należy wykonywać jednoczesnych szczepień z użyciem żywych szczepionek. Należy wziąć pod uwagę immunosupresyjne działanie metotreksatu, gdy ważne lub niezbędne są reakcje immunologiczne pacjentów. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku nieaktywnych, przewlekłych zakażeń (np.: półpasiec, gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C), ze względu na możliwość ponownego uczynnienia choroby. Przed rozpoczęciem leczenia metotreksatem zaleca się wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej. Przed rozpoczęciem leczenia metotreksatem należy zdrenować płyn z wysięku do opłucnej i z wodobrzusza. Zgłaszano ciężkie działania niepożądane, w tym zgony, gdy metotreksat podawano jednocześnie (zazwyczaj w dużych dawkach) z niektórymi NLPZ. W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów można kontynuować leczenie ASA i NLPZ, a także steroidami w małych dawkach. Należy jednak uwzględnić fakt, że jednoczesne podawanie NLPZ i metotreksatu może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem toksyczności. Dawkę steroidów można stopniowo zredukować u pacjentów, u których uzyskuje się odpowiedź terapeutyczną na leczenie metotreksatem. Nie badano kompleksowo interakcji pomiędzy metotreksatem a innymi lekami przeciwreumatycznymi, takimi jak związki złota, penicylamina, hydroksychlorochina, sulfasalazyna lub inne leki cytotoksyczne, przy czym ich jednoczesne podawanie może wiązać się ze zwiększoną częstością występowania działań niepożądanych. Tak jak uprzednio, można kontynuować odpoczynek i fizykoterapię. Opisywano, że jednoczesne podawanie antagonistów kwasu foliowego, takich jak trimetoprim/sulfametoksazol, powodowało w rzadkich przypadkach występowanie ostrej megaloblastycznej pancytopenii. Jeśli wystąpią objawy ostrej toksyczności metotreksatu, pacjenci mogą wymagać podania kwasu foliowego. Przed rozpoczęciem leczenia metotreksatem lub przed ponownym zastosowaniem metotreksatu po okresie przerwy należy ocenić czynność nerek, wątroby i szpiku kostnego poprzez zebranie wywiadu oraz wykonanie badania przedmiotowego i badań laboratoryjnych.Może również dojść do zwiększenia toksyczności ogólnej metotreksatu u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub z wodobrzuszem, lub innego rodzaju wysiękami, ze względu na wydłużenie okresu półtrwania leku w surowicy. U chorych otrzymujących małe dawki metotreksatu mogą rozwijać się złośliwe chłoniaki - w takim przypadku leczenie należy przerwać. Jeżeli chłoniak nie wykazuje cech samoistnej regresji, wymaga rozpoczęcia terapii cytostatykami. Istnieją doniesienia o powodowaniu przez metotreksat zaburzeń płodności, oligospermii, zaburzeń miesiączkowania oraz braku miesiączkowania u osób podczas trwania terapii i przez pewien okres po jej zakończeniu. Co więcej, metotreksat wykazuje embriotoksyczność oraz powoduje poronienia i wady wrodzone u płodów ludzkich. Dlatego z pacjentkami w wieku rozrodczym należy omówić potencjalne ryzyko niekorzystnego wpływu leku na reprodukcję. Pacjenci poddawani leczeniu metotreksatem powinni zostać poddani odpowiedniej obserwacji, która pozwoli na wykrycie objawów podmiotowych lub przedmiotowych możliwych działań toksycznych leku lub działań niepożądanych i dokonanie ich jak najszybszej oceny. Do zapewnienia bezpieczeństwa stosowania metotreksatu w chemioterapii bezwzględnie konieczne jest wykonywanie badań hematologicznych przed podjęciem leczenia, a następnie okresowo, ze względu na częste zahamowanie hematopoezy przez lek. Działanie to może wystąpić bez ostrzeżenia podczas stosowania u pacjenta pozornie bezpiecznej dawki, przy czym każde znaczne obniżenie liczby krwinek wskazuje na konieczność natychmiastowego przerwania stosowania leku i zastosowania właściwego leczenia. Zasadniczo zaleca się wykonywanie następujących badań laboratoryjnych w ramach niezbędnej oceny klinicznej i właściwego monitorowania pacjentów zakwalifikowanych do leczenia metotreksatem lub otrzymujących metotreksat: morfologia krwi pełnej; haematokryt; badanie ogólne moczu; badania czynnościowe nerek; badania czynnościowe wątroby i zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Celem tych badań jest rozpoznanie wszelkich istniejących zaburzeń czynności narządów lub układów narządowych. Należy je wykonać przed rozpoczęciem, w odpowiednich odstępach czasu w trakcie i po zakończeniu leczenia. Metotreksat wiąże się po wchłonięciu częściowo z albuminami surowicy, przy czym może dochodzić do zwiększenia jego toksyczności z powodu wypierania go z tych wiązań przez pewne leki, takie jak salicylany, sulfonamidy, fenytoina i niektóre leki przeciwbakteryjne, w tym tetracyklina, chloramfenikol oraz kwas p-aminobenzoesowy. Leków tych, zwłaszcza salicylanów i sulfonamidów, niezależnie od tego, czy należą do grupy leków przeciwbakteryjnych, przeciwcukrzycowych, czy moczopędnych, nie należy podawać jednocześnie z metotreksatem, aż nie zostanie ustalone znaczenie tych zmian. Produkty witaminowe zawierające kwas foliowy lub jego pochodne mogą zmniejszać skuteczność leczenia metotreksatem. Metotreksat należy stosować z najwyższą ostrożnością u pacjentów z zakażeniami, chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, wrzodziejącym zapaleniem okrężnicy, wyniszczonych oraz bardzo młodych i w podeszłym wieku. W przypadku stwierdzenia głębokiej leukopenii w trakcie leczenia, może wystąpić zakażenie bakteryjne lub może istnieć zagrożenie wystąpieniem takiego zakażenia. Na ogół jest wskazane przerwanie stosowania leku i wdrożenie właściwej antybiotykoterapii. W przypadku ciężkiego zahamowania czynności szpiku kostnego może być niezbędne przetoczenie krwi lub masy płytkowej. Tabl. zawierają laktozę. Lek nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lapp) lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. W trakcie leczenia metotreksatem mogą wystąpić zaburzenia ze strony OUN, takie jak zmęczenie i zawroty głowy, które mogą wywrzeć niewielki lub umiarkowany wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu.Interakcje:
Po wchłonięciu metotreksat wiąże się częściowo z albuminami surowicy. Stopień tego związania jest zmniejszany przez niektóre substancje lecznicze (np. salicylany, sulfonamidy i fenytoinę). W przypadkach jednoczesnego podawania tych leków może dojść do zwiększenia toksyczności metotreksatu. Ponieważ probenecyd i słabe kwasy organiczne, takie jak „pętlowe leki moczopędne”, a także pirazole zmniejszają wydalanie kanalikowe, należy zachować szczególną ostrożność podczas podawania tych substancji leczniczych równocześnie z metotreksatem. Penicyliny mogą zmniejszać klirens nerkowy metotreksatu i mogą wystąpić hematologiczne i żołądkowo-jelitowe objawy toksyczności po zastosowaniu ich z metotreksatem w dużych i w małych dawkach. Doustne antybiotyki, takie jak tetracykliny, chloramfenikol i niewchłanialne antybiotyki o szerokim spektrum działania, mogą zmniejszać jelitowe wchłanianie metotreksatu lub mogą zaburzać jelitowo-wątrobowe krążenie metotreksatu, ze względu na hamowanie rozwoju fauny jelitowej i metabolizmu metotreksatu przez bakterie. Należy unikać jednoczesnego podawania z metotreksatem innych potencjalnie nefro- i hepatotoksycznych substancji (np. sulfasalazyny, leflunomidu i alkoholu). Szczególną ostrożność należy zachować podczas obserwacji pacjentów leczonych metotreksatem w skojarzeniu z azatiopryną lub retinoidami. Podczas jednoczesnego stosowania leflunomidu z metotreksatem może istnieć zwiększone ryzyko pancytopenii. Po zastosowaniu metotreksatu w dużej dawce w skojarzeniu z potencjalnie nefrotoksycznym lekiem stosowanym w chemioterapii (np. cis-platyną) może dojść do nasilenia nefrotoksyczności. Nie należy podawać NLPZ przed stosowaniem lub równocześnie ze stosowaniem metotreksatu w dużej dawce. Stwierdzano, że jednoczesne podawanie pewnych NLPZ i metotreksatu w dużej dawce prowadzi do zwiększenia i przedłużenia utrzymywania się stężenia tego ostatniego w surowicy oraz do zwiększenia toksycznego wpływu leku na przewód pokarmowy i układ krwiotwórczy. W badaniach na zwierzętach z zastosowaniem mniejszych dawek metotreksatu stwierdzono, że leki te prowadzą do obniżenia wydalania kanalikowego metotreksatu i być może do zwiększenia jego toksyczności. Mimo tego pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów byli często leczeni NLPZ równocześnie z metotreksatem, bez jakichkolwiek problemów. Należy jednak zauważyć, że dawki metotreksatu stosowane w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów (7,5-15 mg/tydzień) są nieco mniejsze niż stosowane w leczeniu łuszczycy, a stosowanie większych dawek może się wiązać z niespodziewaną toksycznością. Produkty witaminowe zawierające kwas foliowy lub jego pochodne mogą wywoływać zmianę reakcji terapeutycznej na metotreksat. Donoszono, że w rzadkich przypadkach stosowanie trimetoprymu/sulfametoksazolu prowadzi do nasilenia zahamowania czynności szpiku kostnego u pacjentów leczonych metotreksatem, prawdopodobnie ze względu na nasilenie działania antagonistycznego w stosunku do folanów. Podczas równoczesnego stosowania triamterenu i metotreksatu stwierdzono zahamowanie czynności szpiku kostnego i obniżenie stężenia folanów. Istnieją dowody na to, że jednoczesne podawanie metotreksatu i omeprazolu prowadzi do wydłużenia eliminacji metotreksatu przez nerki. Jednoczesne podawanie inhibitorów pompy protonowej, takich jak omeprazol lub pantoprazol, może wywołać interakcje. Metotreksat może zmniejszać klirens teofiliny; konieczne jest monitorowanie stężenia teofiliny po równoczesnym stosowaniu z metotreksatem. Metotreksat zwiększa stężenia w osoczu merkaptopuryny. Jednoczesne stosowanie metotreksatu i merkaptopuryny może w związku z tym powodować konieczność korekty dawkowania. Szczepienie z użyciem żywych szczepionek pacjentów otrzymujących leki chemioterapeutyczne może prowadzić do ciężkich, śmiertelnych zakażeń. Nie należy wykonywać jednoczesnych szczepień z użyciem żywych szczepionek. Ryzyko zaostrzenia drgawek związanych ze zmniejszeniem wchłaniania fenytoiny z przewodu pokarmowego przez lek cytotoksyczny lub ryzyko pogłębienia toksyczności lub utraty skuteczności leku cytotoksycznego z powodu zwiększenia metabolizmu wątrobowego przez fenytoinę. Cyklosporyna może nasilać skuteczność i toksyczność metotreksatu. Istnieje ryzyko nadmiernej immunosupresji oraz ryzyko limfoproliferacji po równoczesnym zastosowaniu tego leku.Ciąża i laktacja:
Stosowanie metotreksatu jest przeciwwskazane podczas ciąży, ponieważ wykazuje on działanie teratogenne u ludzi (wady rozwojowe czaszki, układu krążenia i kończyn) i u kilku gatunków zwierząt. U kobiet w wieku rozrodczym przed rozpoczęciem leczenia należy wykluczyć ciążę poprzez zastosowanie właściwych środków, np. wykonanie próby ciążowej. Kobietom nie wolno zachodzić w ciążę podczas leczenia i przynajmniej przez 6 m-cy po zakończeniu leczenia metotreksatem, w związku z czym muszą stosować skuteczną antykoncepcję. W przypadku zajścia w ciążę podczas leczenia kobieta powinna zasięgnąć porady lekarskiej dotyczącej ryzyka wystąpienia związanych z leczeniem działań niepożądanych u dziecka. Ponieważ metotreksat może być genotoksyczny, kobietom, które chcą zajść w ciążę, zaleca się zasięgnięcie porady ośrodka poradnictwa genetycznego, w miarę możliwości jeszcze przed rozpoczęciem leczenia. Ponieważ metotreksat przenika do mleka matki i może powodować wystąpienie objawów toksyczności u niemowląt karmionych piersią, leczenie jest przeciwwskazane w trakcie laktacji. Należy przerwać karmienie piersią przed rozpoczęciem terapii. Metotreksat może być genotoksyczny. Dlatego mężczyznom otrzymującym ten lek zaleca się, aby nie doprowadzili do ciąży u swojej partnerki w trakcie leczenia i w okresie do 6 miesięcy po jego zakończeniu. Ponieważ leczenie metotreksatem może prowadzić do ciężkich i być może nieodwracalnych zaburzeń spermatogenezy, mężczyźni powinni zasięgnąć porady na temat możliwości zachowania nasienia przed rozpoczęciem leczenia. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety otrzymujący metotreksat powinni zostać poinformowani o potencjalnym ryzyku wystąpienia niekorzystnego wpływu leku na reprodukcję. Kobiety w wieku rozrodczym należy w pełni poinformować o możliwych zagrożeniach u płodu, gdyby zaszły w ciążę w trakcie leczenia metotreksatem. Istnieją doniesienia o powodowaniu przez metotreksat zaburzeń oogenezy lub spermatogenezy, przemijającej oligospermii, zaburzeń miesiączkowania i bezpłodności.Działania niepożądane:
Na ogół częstość występowania i nasilenie reakcji niepożądanych zależą od wielkości dawki, częstości dawkowania, sposobu podawania i okresu wywierania przez lek wpływu na organizm. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi metotreksatu są zahamowanie czynności szpiku kostnego i uszkodzenie śluzówek objawiające się wrzodziejącym zapaleniem jamy ustnej, leukopenią, nudnościami i innymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Te działania niepożądane są na ogół odwracalne i ustępują w ciągu około dwóch tygodni po zmniejszeniu pojedynczej dawki metotreksatu lub po zwiększeniu odstępu pomiędzy poszczególnymi dawkami i/lub zastosowaniu folinianu wapnia. Do innych często występujących działań niepożądanych należą np. złe samopoczucie, nadmierne zmęczenie, dreszcze i gorączka, zawroty głowy i zmniejszona odporność na zakażenia. Metotreksat wywołuje działania niepożądane w większości po stosowaniu dużych i często powtarzanych dawek, np. w ramach leczenia chorób nowotworowych. Poniżej przedstawiono zgłoszone działania niepożądane metotreksatu według poszczególnych układów narządowych. Zakażenia i zarażenia pasożytnicze: (często) zakażenia; (niezbyt często) zakażenia oportunistyczne; (rzadko) półpasiec, posocznica. Nowotwory łagodne, złośliwe i nieokreślone (w tym torbiele i polipy): (niezbyt często) chłoniak. Zaburzenia krwi i układu chłonnego: (często) leukopenia; (niezbyt często) zahamowanie czynności szpiku kostnego, małopłytkowość, niedokrwistość; (bardzo rzadko) hipogammaglobulinemia. Zaburzenia układu immunologicznego: (niezbyt często) reakcje typu anafilaktycznego. Zaburzenia endokrynologiczne: (rzadko) cukrzyca. Zaburzenia psychiczne: (rzadko) depresja, splątanie. Zaburzenia układu nerwowego: (często) ból głowy, zawroty głowy, zmęczenie; (rzadko) niedowład połowiczy; (bardzo rzadko) rozdrażnienie, dyzartria, afazja, letarg; (bardzo rzadko) Zaburzenia oka: (bardzo rzadko) zapalenie spojówek, niewyraźne widzenie. Zaburzenia serca: (bardzo rzadko) wysięk w osierdziu, zapalenie osierdzia. Zaburzenia naczyniowe: (niezbyt często) krwawienie z nosa; (rzadko) niedociśnienie, zaburzenia zakrzepowo-zatorowe; (bardzo rzadko) zapalenie naczyń krwionośnych. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: (niezbyt często) zapalenie pęcherzyków płucnych, śródmiąższowe zapalenie płuc (może być śmiertelne), włóknienie śródmiąższowe; (rzadko) duszność, zapalenie gardła; (bardzo rzadko) zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii, przewlekła śródmiąższowa obturacyjna choroba płuc, zapalenie opłucnej, suchy kaszel. Zaburzenia żołądka i jelit: (często) zapalenie jamy ustnej, anoreksja, nudności, wymioty, biegunka; (rzadko) zapalenie dziąseł, owrzodzenia w przewodzie pokarmowym i krwawienie z przewodu pokarmowego, zapalenie jelit; (bardzo rzadko) wymioty krwawe. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (często) podwyższenie aktywności transaminaz; (rzadko) hepatotoksyczność, włóknienie wokół żyły wrotnej, marskość wątroby, ostre zapalenie wątroby. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (często) wysypka rumieniowa, łysienie; (niezbyt często) świąd, zespół Stevens-Johnsona, toksyczna nekroliza naskórkowa; (rzadko) nadwrażliwość na światło, trądzik, depigmentacja, pokrzywka, rumień wielopostaciowy, bolesne uszkodzenie zmiany łuszczycowej, owrzodzenie skóry; (bardzo rzadko) Teleangiektazje, czyraczność, wylewy podskórne. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (rzadko) osteoporoza, bóle stawowe, bóle mięśniowe, nasilenie występowania guzków reumatycznych. Zaburzenia nerek i dróg moczowych: (niezbyt często) niewydolność nerek, nefropatia; (bardzo rzadko) dyzuria, azotemia, zapalenie pęcherza moczowego, krwiomocz. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: (niezbyt często) owrzodzenie pochwy, osłabienie popędu płciowego, impotencja, zaburzenia miesiączkowania; (bardzo rzadko) powstawanie wadliwych komórek jajowych lub plemników, przemijająca oligospermia, bezpłodność, kwawienie z pochwy, ginekomastia. Wrzodziejące zapalenie jamy ustnej i biegunka wymagają przerwania leczenia metotreksatem ze względu na ryzyko wrzodziejącego zapalenia jelit i śmiertelnej perforacji jelit. Zgłaszano również następujące działania niepożądane, których częstość występowania jest jednak nieznana: pancytopenia, posocznica prowadząca do zgonu, poronienie, uszkodzenia płodu, zwiększenie ryzyka wystąpienia objawów toksyczności (martwicy tkanek miękkich, martwicy kości) w trakcie radioterapii, eozynofilia, zapalenie pęcherzyków płucnych. Może dojść do pogorszenia zmian łuszczycowych wskutek równoczesnego narażenia na działanie metotreksatu i promieniowania ultrafioletowego. Dodatkowo zgłaszano działania związane ze stosowaniem metotreksatu, tj.: osteoporoza, nieprawidłowości w morfologii czerwonych krwinek, precypitacje cukrzycy, inne zmiany metaboliczne oraz nagłą śmierć. Niewielka liczba doniesień z literatury dotyczyła przypadków zwiększonej guzkowatości, lecz nie ma pewności czy dotyczy to stosowania metotreksatu i jest objawem ubocznym, czy też jest częścią choroby reumatycznej.Przedawkowanie:
Zgłoszono przypadki przedawkowania, w tym śmiertelnego, wskutek błędnego codziennego przyjmowania metotreksatu doustnie, zamiast stosowania raz/tydz. W tych przypadkach zwykle zgłaszanymi objawami były reakcje hematologiczne i ze strony przewodu pokarmowego. Toksyczność metotreksatu wpływa przede wszystkim na narządy krwiotwórcze. Folinian wapnia skutecznie neutralizuje bezpośredni toksyczny wpływ metotreksatu na hematopoezę. W ciągu godziny po podaniu metotreksatu należy rozpocząć pozajelitowe podawanie folinianu wapnia. Dawka folinianu wapnia powinna być co najmniej tak samo duża, jak dawka metotreksatu otrzymana przez pacjenta. Objawy przedawkowania są przeważnie takie same jak działania niepożądane, tylko silniejsze. Znaczne przedawkowanie wymaga nawodnienia pacjenta i alkalizacji moczu, aby zapobiec wytrącaniu się metotreksatu i/lub jego metabolitów w kanalikach nerkowych. Stwierdzono, że hemodializa lub dializa otrzewnowa nie wpływają na eliminację metotreksatu. Uzyskano natomiast skuteczny klirens metotreksatu w badaniu, w którym zastosowano przerywaną hemodializę z użyciem dializatora wysokoprzepływowego. Dla ustalenia dawki folinianu wapnia i czasu trwania leczenia istotne znaczenie ma obserwacja zmian stężenia metotreksatu w surowicy. Postępowanie zaradcze dla przedawkowania metotreksatu może zostać przerwane, gdy stężenie metotreksatu osiągnie wartość poniżej 5x10-8 M.Działanie:
Metotreksat (4-amino-10-metylo kwas foliowy) jest antagonistą kwasu foliowego, który hamuje redukcję kwasu foliowego i namnażanie komórek tkankowych. Metotreksat przedostaje się do komórki w mechanizmie transportu czynnego. Poliglutaminacja metotreksatu przez enzym folilopoliglutamylan prowadzi do wydłużenia czasu trwania działania cytotoksycznego substancji leczniczej w komórce. Metotreksat jest substancją swoistą fazowo, której główne działanie jest ukierunkowane na fazę S mitozy komórkowej. Działa zasadniczo najskuteczniej na czynnie dzielące się tkanki, takie jak komórki nowotworów złośliwych, szpik kostny, komórki płodu, nabłonek skóry, śluzówka jamy ustnej i jelit oraz komórki pęcherza moczowego. Ponieważ proliferacja komórek nowotworów złośliwych jest większa niż większości prawidłowych komórek, metotreksat może spowalniać proliferację tych pierwszych bez powodowania nieodwracalnego uszkodzenia prawidłowych tkanek.Skład:
1 tabl. zawiera 2,5 mg lub 10 mg metotreksatu.
