Zobacz, jak dbać o zęby dziecka!

Bakterie z dotkniętego próchnicą zęba mogą się stać źródłem innych zakażeń w obrębie całego organizmu. To m.in. dlatego tak istotna jest odpowiednia profilaktyka stomatologiczna, zwłaszcza u najmłodszych, u których układ immunologiczny odpowiedzialny za odporność organizmu dopiero się rozwija. Jak dbać o zęby rocznego dziecka? Co robić, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia próchnicy? Radzi dr n. med. Iwona Ostrowska-Różańska, zastępca dyrektora medycznego ds. stomatologii w Centrum Medycznym ENEL-MED.

– Przede wszystkim należy sobie uświadomić, że stan uzębienia wpływa na kondycję całego organizmu, zarówno osoby dorosłej, jak i dziecka. Najczęstszą chorobą jamy ustnej jest próchnica zębów. Cierpi na nią aż 80 proc. polskich 5-latków i 92 proc. nastolatków*. Prowadzi ona do odwapnienia substancji nieorganicznych tkanek zęba oraz rozpadu ich części organicznej. W zaawansowanym stadium choroby dochodzi do penetracji drobnoustrojów w głąb zęba i do okolicznych tkanek. To wywołuje stan zapalny miazgi, a następnie tkanek okołowierzchołkowych, a także ból, obrzęk czy ropotok. Może także doprowadzić do rozprzestrzenienia się groźnej infekcji ogólnoustrojowej drogą naczyń krwionośnych. Dlatego nie należy ignorować profilaktyki i leczenia zębów – ani zębów mlecznych, ani stałych – ostrzega dr Ostrowska-Różańska.

Jak dbać o zęby dziecka? Zasady profilaktyki próchnicy

Uważa się, że za rozwój próchnicy odpowiedzialna jest bakteria Streptococcus mutans. Jak chronić przed nią dziecko? Przede wszystkim należy uświadomić sobie możliwe drogi zakażenia. Najczęściej jest ona przenoszona z dorosłego na dziecko poprzez ślinę, np. podczas całowania się lub jedzenia tymi samymi sztućcami. Pamiętajmy, że próchnica u dzieci to choroba infekcyjna, zatem opiekun łatwo może zarazić nią niemowlę w czasie czynności pielęgnacyjnych.

Aby próchnica się rozwinęła, potrzebne są cztery równocześnie działające czynniki:

• bakterie,
• węglowodany,
• czas oddziaływania,
• podatność tkanki zęba.

Profilaktyka to nic innego jak kontrolowanie ekspozycji na te czynniki.

Próchnica u dziecka a karmienie piersią

Niezwykle istotnym elementem profilaktyki jest karmienie dziecka piersią przynajmniej przez pierwszych 6 miesięcy życia. Mleko matki wspomaga prawidłowy rozwój całego organizmu, a zawarte w nim składniki wchłaniają się lepiej niż te z mleka modyfikowanego. Co więcej, naturalne karmienie poprzez stymulację ssania zapewnia prawidłowy czynnościowy rozwój narządu żucia niemowlaka. Z badań wynika, że zbyt długie podawanie butelki czy smoczka uspokajającego może się przyczyniać do powstawania wad zgryzu.

Karmienie butelką to również przedłużony czas kontaktu pożywienia z powierzchnią zębów. Szczególnie niekorzystne dla ich zdrowia są produkty zawierające cukier, takie jak np. soki czy wiele kaszek. Dlatego tak ważne jest, aby nie usypiać dziecka przy użyciu butelki ze słodkimi napojami. Pozwoli to uniknąć próchnicy butelkowej, czyli wywołanej przedłużonym (kilkugodzinnym czy całonocnym) kontaktem pokarmu o niskim pH z zębami.

Jak dbać o zęby małego dziecka – znaczenie diety

Wybierając posiłki czy napoje dla dziecka niekarmionego wyłącznie piersią, warto zwrócić uwagę na skład kupowanych artykułów i decydować się na te, które nie są dosładzane. Do snu najlepiej podawać dziecku wyłącznie niegazowaną wodę mineralną – ona też najlepiej ugasi pragnienie w ciągu dnia.

Warto pamiętać, że główną przyczyną próchnicy jest nie tyle duża ilość węglowodanów, co ich częste przyjmowanie, lepka konsystencja pokarmu (dłużej utrzymuje się na zębach) oraz wydłużony czas jego oddziaływania na szkliwo. Dobrze jest zatem wyznaczyć czas, w którym pociecha będzie mogła zjeść zakazane na co dzień produkty, a następnie wypłukać jamę ustną i dokładnie wyszczotkować zęby.

Najbardziej niekorzystny wpływ na stan uzębienia ma podjadanie oraz popijanie słodzonych napojów między posiłkami. Każdy, nawet najmniejszy posiłek, obniża pH (powoduje zakwaszenie środowiska) w ustach, co sprzyja rozwojowi próchnicy.

Prawidłowa, zbilansowana dieta to ważny element profilaktyki stomatologicznej – wpływa na wzmocnienie struktur twardych tkanek zęba. Starajmy się zatem zachęcać dziecko do spożywania produktów, które nie mają właściwości próchnicotwórczych (np. ciemnego pieczywa, serów, pełnoziarnistych kasz, mleka, świeżych warzyw i owoców), zamiast pokarmów i napojów zawierających duże ilości cukru czy wysoko przetworzonych produktów na bazie białej mąki.

Istotne jest, aby dziecko możliwie najwcześniej rozpoczęło naukę jedzenia łyżeczką i picia z kubka. Spożywanie twardych pokarmów ma duże znaczenie w profilaktyce wad zgryzu – przyczynia się do prawidłowego rozwoju kości i mięśni twarzy. Wywołuje także wzrost wydzielania śliny, która ma działanie buforujące, czyli neutralizujące działanie kwasów, co sprzyja zapobieganiu próchnicy.

Jak dbać o zęby dziecka – nauka dobrych nawyków

Nie zwlekajmy z wizytą u stomatologa zbyt długo. Do dentysty chodzimy nie tylko leczyć zęby, ale przede wszystkim po to, aby zapobiegać ich chorobom! Pierwsza wizyta u specjalisty (może nim być zarówno pedodonta, jak i stomatolog ogólny) powinna mieć miejsce jeszcze przed pierwszymi urodzinami dziecka, a najlepiej po wyrżnięciu się pierwszych zębów (około 6. miesiąca). Tymczasem 25 proc. polskich 5-latków i 9 proc. 7-latków nigdy nie było u dentysty*.

Podczas pierwszej wizyty stomatolog sprawdzi stan jamy ustnej dziecka, udzieli wskazówek dotyczących higieny i zaproponuje odpowiednią profilaktykę, której powinniśmy skrupulatnie przestrzegać. Odpowiednich nawyków higienicznych stomatolog uczy rodziców, a oni przekazują je swojemu dziecku. Wczesny i niepołączony z bólem kontakt ze stomatologiem nie będzie wywoływał lęku przed wizytą w gabinecie dentystycznym (dentofobii) i wpłynie na częstsze wizyty kontrolne w przyszłości. Wszystko to pozwoli na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia próchnicy i będzie skutkować lepszym stanem zębów w dorosłym życiu.

Specjaliści zalecają rozpoczęcie higieny jamy ustnej u dziecka jeszcze przed pojawieniem się pierwszego zęba. – Bezzębne dziąsła niemowlęcia należy przemywać przynajmniej dwa razy dziennie i koniecznie po nocnym karmieniu. Wykonuje się to zwilżoną w letniej przegotowanej wodzie lub naparze z rumianku wyjałowioną gazą nawiniętą na palec– radzi dr Ostrowska-Różańska.

– Pierwsze zęby mleczne czyścimy (także 2 razy dziennie) samą wodą i miękką dziecięcą szczoteczką o małej zaokrąglonej główce – pozwala to na usunięcie płytki bakteryjnej gromadzącej się na zębach. Dziąsła i język oczyszczamy gazikiem. Zapobiega to osiadaniu resztek jedzenia, a tym samym utrudnia kolonizację bakterii próchnicotwórczych. Około 1. roku życia wyrzynają się zęby boczne, które posiadają bruzdy i guzki, które można dokładnie wyczyścić jedynie przy pomocy szczoteczki. Dziecku w tym wieku możemy pozwolić, oczywiście pod naszym nadzorem, na próby samodzielnego szczotkowania. Traktujmy je jednak jako naukę poprzez zabawę, nie zaś pełne umycie zębów – komentuje dr Ostrowska-Różańska.

Profesjonalne wsparcie specjalisty

Proces powstawania próchnicy zębów u dzieci zaczyna się od zmętnienia szkliwa zęba. To tzw. plama próchnicowa, która nie wymaga jeszcze zaopatrzenia stomatologicznego. Może wycofać się po zastosowaniu zaleconych przez lekarza preparatów:

• profesjonalnych – stosowanych w gabinecie,
• tych do samodzielnego użytku w domu.

Jeśli nie zostaną wprowadzone odpowiednie działania prewencyjne, dojdzie do zajęcia głębszych tkanek zęba.

Dlatego w profilaktyce tak ważne są również profesjonalne zabiegi, które wzmocnią zęby dziecka i ochronią je przed próchnicą, takie jak fluoryzacja czy lakowanie zębów. Stomatolog oczyści powierzchnie zębów, a na szkliwo naniesie preparaty wzmacniające (zazwyczaj zawierające związki fluoru). Regularne wizyty pozwalają zmniejszyć ryzyko powstawania próchnicy oraz osiągnąć doskonałe efekty w postaci zdrowych i pięknych zębów.

– Wizyta kontrolna powinna być przeprowadzana co pół roku u osoby dorosłej, a u dzieci, ze względu na większą skłonność do próchnicy, co 3-4 miesiące. Wynika to ze szczególnej budowy zębów mlecznych oraz często mniej dokładnej higieny. Dzieciom w wieku przedszkolnym proponuje się profilaktykę fluorkową i niefluorową: lakowanie zębów, usuwanie osadów czy preparaty stabilizujące poziom bakterii próchnicotwórczych – wymienia specjalistka z CM Enel-Med.

Czynności pielęgnacyjne systematycznie podejmowane w domu pomogą utrwalić i przedłużyć efekty profesjonalnych zabiegów wykonanych w gabinecie stomatologicznym.

* Źródło: NIK na podstawie „Monitoringu Zdrowia Jamy Ustnej” WUM.