Depresja - jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych

Czym jest depresja?

Depresja to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych o złożonej etiologii, obejmującej czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne. Klasyfikowana jest jako zaburzenie afektywne, którego głównym objawem jest długotrwałe, patologiczne obniżenie nastroju, utrzymujące się przez co najmniej dwa tygodnie i prowadzące do znacznego pogorszenia funkcjonowania jednostki w życiu osobistym, zawodowym i społecznym. W większości przypadków obserwuje się również utratę zdolności odczuwania radości (anhedonię), spadek energii psychofizycznej, osłabienie koncentracji, a także zaburzenia snu i łaknienia. Objawy mogą mieć charakter umiarkowany, ciężki lub występować w postaci epizodu depresyjnego. Niezależnie od stopnia nasilenia objawów i przyczyn depresji, choroba wymaga profesjonalnej pomocy, ponieważ wiąże się z ryzykiem nawracania zaburzeń i pojawienia się myśli samobójczych.

Depresja u kobiet - charakterystyka problemu

W populacji kobiet depresja występuje istotnie częściej niż u mężczyzn, co znajduje odzwierciedlenie w danych epidemiologicznych. Szacuje się, że kobiety chorują nawet dwukrotnie częściej. Wynika to najprawdopodobniej zarówno z różnic biologicznych (m.in. wpływu hormonów płciowych na układ limbiczny), jak i z czynników psychologicznych oraz społeczno-kulturowych.

Obraz kliniczny depresji u kobiet może różnić się od jej przebiegu u mężczyzn. Częściej obserwuje się nasilone poczucie winy, niską samoocenę, skłonność do zamartwiania się, lęk, płaczliwość oraz objawy somatyczne, takie jak przewlekłe zmęczenie, dolegliwości bólowe, zaburzenia cyklu miesiączkowego czy trudności trawienne. W odróżnieniu od mężczyzn, kobiety z depresją mają mniejszą skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych (w tym alkoholu), rzadziej ukrywają emocje i łatwiej przychodzi im rozmowa o swoim problemach emocjonalnych, przeżyciach i stanie psychicznym. To istotnie zwiększa szansę na wcześniejsze rozpoznanie depresji i podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych.

Rodzaje i objawy depresji u kobiet

Depresja u kobiet może przybierać różne postaci kliniczne, zróżnicowane pod względem przebiegu, charakteru i nasilenia objawów oraz czynników wyzwalających. W populacji kobiet obserwuje się inne rodzaje i proporcje występowania poszczególnych typów depresji, co w pewnym stopniu wynika z uwarunkowań biologicznych.

Nawracające zaburzenia depresyjne

Nawracające zaburzenia depresyjne, inaczej też choroba afektywna jednobiegunowa lub depresja jednobiegunowa, to najczęstsza postać depresji u kobiet, w której objawy pojawiają się nagle lub narastają stopniowo i utrzymują się przez co najmniej dwa tygodnie. Występują typowe oznaki zaburzeń depresyjnych, takie jak:

utrata energii, spowolnienie psychoruchowe,
obniżenie nastroju,
smutek,
utrata zainteresowań,
pogorszenie funkcji poznawczych (np. osłabienie koncentracji, pamięci),
zaburzenia snu,
poczucie winy,
zaburzenia apetytu (zwiększone lub osłabione łaknienie),
objawy somatyczne,
myśli lub próby samobójcze.

Nawracające zaburzenia depresyjne wiążą się z występowaniem epizodów depresyjnych i rozdzielających je okresów pełnej (całkowicie bezobjawowej) lub niepełnej (objawy depresji mają niewielkie nasilenie) remisji.

Depresja poporodowa

Szczególnie istotna w kontekście zdrowia kobiet jest depresja poporodowa, która występuje w ciągu kilku tygodni lub miesięcy po porodzie. Duże zmiany hormonalne w tym okresie mogą wywołać wahania nastroju i tzw. baby blues, jednak w przypadku depresji poporodowej objawy są długotrwałe i mają nasilony charakter. Wśród głównych symptomów wymienia się:

obniżony nastrój,
labilność emocjonalną,
zaburzenia snu (niezależne od rytmu karmienia),
brak poczucia radości z opieki nad dzieckiem,
silny lęk, a niekiedy także tendencje samobójcze.

Depresja poporodowa wymaga szybkiej diagnostyki i interdyscyplinarnej opieki – nieleczona może prowadzić do nasilenia choroby oraz zaburzenia relacji matka–dziecko.

Depresja okołomenopauzalna

Okres menopauzy i perimenopauzy to czas intensywnych zmian hormonalnych, które mogą prowadzić do rozwoju objawów depresyjnych. Wahania poziomu estrogenów wpływają na neuroprzekaźniki odpowiedzialne za regulację nastroju, takie jak serotonina i dopamina. Uważa się, że ryzyko rozwoju choroby w tym okresie może się zwiększać nawet pięciokrotnie! Kobiety po 45. roku życia często doświadczają objawów takich jak obniżenie nastroju, drażliwość, bezsenność, zaburzenia koncentracji, lęk czy zmniejszone libido. Depresja okołomenopauzalna może współistnieć z objawami somatycznymi typowymi dla menopauzy – uderzeniami gorąca, zlewnymi potami, zmęczeniem – co dodatkowo utrudnia rozpoznanie.

Depresja sezonowa (SAD)

Charakterystyczna dla okresu jesienno-zimowego depresja sezonowa wiąże się ze zmniejszoną ekspozycją na światło słoneczne, co wpływa na zaburzenia w wydzielaniu melatoniny i serotoniny. Objawy obejmują nadmierną senność, wzmożony apetyt (szczególnie na węglowodany), zmniejszoną motywację i pogorszenie koncentracji. Kobiety są bardziej narażone na ten typ zaburzenia, szczególnie w wieku rozrodczym. Warto zaznaczyć, że chociaż przypadłość dotyczy najczęściej miesięcy jesiennych lub zimowych, u niektórych pacjentek do epizodów depresji sezonowej dochodzi wiosną, co tłumaczy się trudnościami z adaptacją organizmu do wydłużającego się dnia.

Depresja atypowa

Ten podtyp depresji również znacznie częściej obserwuje się u kobiet niż mężczyzn, i charakteryzuje się odmiennym obrazem klinicznym. Mimo przewlekłego smutku i zmęczenia, pacjentki mogą reagować emocjonalnie na pozytywne wydarzenia (tzw. reaktywność nastroju). Występuje również nadmierna senność (hipersomnia), zwiększony apetyt, uczucie „ociężałości” kończyn oraz silna wrażliwość na odrzucenie interpersonalne. Ze względu na charakter objawów, rozpoznanie depresji atypowej bywa trudne, co opóźnia czas podjęcia leczenia.

Depresja w przebiegu chorób somatycznych

U kobiet z chorobami przewlekłymi – m.in. endometriozą, chorobami autoimmunologicznymi, cukrzycą czy schorzeniami onkologicznymi – depresja może mieć charakter wtórny. Objawy często są trudne do odróżnienia od samego przebiegu choroby (np. przewlekłe zmęczenie, bezsenność, ból), dlatego wymagana jest uważna ocena kliniczna. Włączenie leczenia przeciwdepresyjnego może poprawić zarówno stan psychiczny, jak i wyniki terapii choroby podstawowej.

Warto podkreślić, że depresja dotyka kobiety niezależnie od wieku, sytuacji życiowej czy poziomu wykształcenia. Wczesne rozpoznanie objawów i właściwa interwencja terapeutyczna mają fundamentalne znaczenie dla zapobiegania poważnym następstwom i przeciwdziałania nasileniu choroby.

Kiedy i gdzie szukać profesjonalnej pomocy?

Jeśli niepokojące objawy, takie jak m.in. poważne obniżenie nastroju, utrzymują się dłużej niż dwa tygodnie, mają wpływ na codzienne funkcjonowanie i relacje z innymi – warto zgłosić się do specjalisty. Pierwszym krokiem może być lekarz pierwszego kontaktu, który wstępnie oceni sytuację i, w razie potrzeby, skieruje pacjentkę do lekarza psychiatry.

Można również od razu zgłosić się do najbliższego centrum zdrowia psychicznego lub na konsultację w prywatnym gabinecie lub centrum medycznym, oferującym wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego. Jedną z takich placówek jest enel-med, gdzie pacjenci mają zapewnioną kompleksową pomoc, konsultacje psychologiczne, psychiatryczne, a także psychoterapię indywidualną lub grupową.

Leczenie depresji może obejmować różne metody, jednak nieodłącznym elementem powinna być psychoterapia. W niektórych przypadkach konieczne jest również zastosowanie leków przeciwdepresyjnych, które są dobierane indywidualnie, w zależności od stopnia nasilenia choroby oraz przebiegu depresji.

Depresja na co dzień - sposoby radzenia sobie z objawami

Chociaż leczenie depresji powinno zawsze odbywać się pod opieką specjalisty, istnieją również sposoby pozwalające zmniejszyć nasilenie objawów. Samodzielne metody nie powinny jednak zastępować ani opóźniać profesjonalnego leczenia, a jedynie stanowić jego uzupełnienie i element wspomagający.

Niezależnie od zalecanych przez lekarza metod leczenia depresji, warto m.in. zadbać o stały rytm dnia, umiarkowaną aktywność fizyczną (nawet krótkie spacery), higienę snu, unikanie substancji psychoaktywnych, prawidłową dietę i uzupełnianie niedoborów pokarmowych oraz stosowanie technik relaksacyjnych (np. joga, medytacja, oddech przeponowy).

Ważne jest także, aby nie zamykać się w sobie, ponieważ samotność może pogłębiać depresję. Dlatego warto szukać wsparcia i zadbać o relacje z osobami, z którymi można podzielić się swoimi problemami i przeżyciami. Rozmowa z bliskimi, dzielenie się emocjami, a także edukacja w zakresie zdrowia psychicznego zwiększają szansę na wczesne rozpoznanie objawów depresji i podjęcie skutecznego leczenia.

Depresję można zatrzymać. Pierwszy krok to rozmowa. Kolejny – działanie.

W Enel-Med wspieramy kobiety na każdym etapie życia, oferując dostęp do specjalistów i bezpieczne środowisko, w którym można uzyskać fachową pomoc.

Pamiętaj – nie musisz zmagać się z tym sama!

Depresja to „choroba duszy”, jak zwykło się mawiać. Doświadczają jej osoby pracujące na różnych stanowiskach, również tzw. ludzie sukcesu. Dużą trudnością bywa dość częsta reakcja osób bliskich pozornie motywująca chorą osobę do działania. W dobrej wierze kierujemy treści typu: ”weź się w garść, nie przesadzaj, przecież każdy ma problemy”. To dodatkowo stygmatyzuje chorą osobę. Tymczasem dotknięci depresją ludzie doświadczają realnego cierpienia i niezbędna jest profesjonalna pomoc – psychiatry i psychoterapeuty. Psychiatry – przy pomocy farmakoterapii, a psychoterapeuty – psychoterapii. To dwutorowe działanie jest najbardziej skuteczne. Zapraszam na konsultację dr n. społ. Małgorzata Bratos-Stępień, psycholog w enel-med.