Zakrzepica a koronawirus - czy COVID-19 może powodować problemy naczyniowe?

Wraz z rosnącą liczbą zakażeń wirusem SARS-CoV-2, rośnie wiedza na temat przebiegu wywoływanej przez niego choroby, a także jej powikłań. COVID-19 charakteryzuje się dużą różnorodnością manifestacji klinicznych – od przebiegu niemal bezobjawowego, poprzez nieżyt górnych dróg oddechowych czy przewodu pokarmowego, aż po ciężkie zapalenie płuc czy niewydolność wielonarządową. Wiadomo także, że zakażenie koronawirusem u wielu chorych wywołuje objawy zapalenia naczyń krwionośnych, jest także związane z zaburzeniami krzepliwości krwi. U chorych hospitalizowanych z powodu choroby wywołanej przez koronawirusa, dużo częściej obserwowane są różnego rodzaju powikłania zakrzepowo-zatorowe, w tym żylna choroba zakrzepowo – zatorowa zwana również potocznie zakrzepicą żylną będąca jedną z najcięższych chorób układu żylnego. Jej mechanizm polega na powstawaniu zakrzepów w układzie żył głębokich kończyn dolnych lub rzadziej górnych. Materiał zakrzepowy z żył głębokich może się następnie przemieszczać do tętnic płucnych wywołując zatorowość płucną. Przed pandemią COVID-19 rocznie na zakrzepicę żył głębokich oraz zatorowość płucną zapadało łącznie około 100 – 120 tys. Polaków. Cierpią na nią przede wszystkim osoby starsze, chorzy po urazach i zabiegach operacyjnych, osoby z zaburzeniami rytmu serca, chorzy na chorobę nowotworową oraz pacjenci unieruchomieni. U niektórych osób zaburzenia krzepliwości krwi są uwarunkowane genetycznie. Obecnie wiadomo, że ciężki przebieg COVID-19 znacznie zwiększa ryzyko rozwoju zakrzepicy, dlatego u pacjentów hospitalizowanych stosowane jest profilaktyczne leczenie przeciwzakrzepowe. Chorzy w lżejszym stanie, nie wymagający hospitalizacji nie odnoszą korzyści z takiej profilaktyki, niemniej u tych osób ważna jest obserwacja i szybkie zgłaszanie się po pomoc w razie pogorszenia stanu lub wystąpienia typowych, niepokojących objawów. Dowiedz się więcej na temat zakrzepicy w przebiegu zakażenia SARS-CoV-2 i poznaj objawy, które powinny skłonić do kontaktu z lekarzem.

Drętwienie nóg jako dolegliwość przy COVID-19

Drętwienie, uczucie mrowienia, a także ból jednej lub obu kończyn dolnych może się pojawić zarówno w trakcie COVID-19, jak i po pewnym czasie od przebycia infekcji. Może być to związane z destrukcyjnym wpływem wirusa SARS-CoV-2 na śródbłonek, czyli wewnętrzną błonę wyściełającą naczynia krwionośne. Może to prowadzić do zapalenia zarówno żył jak i tętnic upośledzającego przepływ krwi, co skutkuje niedokrwieniem kończyny, objawiającego się między innymi uczuciem drętwienia. U osób, u których problem ten występował już przed zachorowaniem, możliwe jest nasilenie dolegliwości w trakcie COVID-19. Przyczyną drętwienia czy skurczów mięśni kończyn w przebiegu zakażenia, mogą być także zaburzenia elektrolitowe, występujące zwłaszcza u chorych z intensywną biegunką czy wymiotami, lub np. neuropatia będąca czasem powikłaniem COVID-19.

Naczyniowe powikłania po COVID-19

Jak wspomniano, wirus SARS-CoV-2 może uszkadzać śródbłonek naczyń krwionośnych, dlatego też u chorych obserwowane są powikłania naczyniowe. U części pacjentów dochodzi do rozwoju lub nasilenia niewydolności żylnej kończyn dolnych, spowodowanej utratą funkcji zastawek zapobiegających cofaniu się krwi żylnej i ułatwiających jej wędrówkę wbrew grawitacji – w kierunku serca. Objawia się to obrzękami i bólem kończyn dolnych, spowodowanymi przez zastój krwi.

Groźniejszym powikłaniem jest zakrzepica żył kończyn dolnych, w wielu przypadkach prowadząca do groźnej dla życia zatorowości płucnej. Chorzy na COVID-19 są szczególnie narażeni na rozwój zakrzepicy ze względu na uszkodzenie śródbłonka, powodujące aktywację procesów krzepnięcia. Dodatkowo sam w sobie stan zapalny występujący przy zakażeniu SARS-CoV-2 przyczynia się do zwiększenia krzepliwości krwi. Czynnikiem sprzyjającym zakrzepicy jest także unieruchomienie w łóżku, jeśli trwa dłużej niż 3 dni.

Które dolegliwości naczyniowe trzeba konsultować z lekarzem

Niewydolność żylna najczęściej objawia się uczuciem ciężkości nóg, bólem, obrzękiem, zasinieniem, a także pojawieniem się pajączków naczyniowych i żylaków. Objawy żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej są zwykle mało specyficzne, przez co często mogą być mylone z innymi chorobami lub bagatelizowane. W przypadku zakrzepicy żył głębokich często obserwuje się ból i obrzęk kończyny unaczynionej przez żyłę, w której doszło do zakrzepicy, a także jej zaczerwienienie. Zatorowość płucna objawia się najczęściej bólem w klatce piersiowej, dusznością, kaszlem a także krwiopluciem. W przypadkach ciężkich może prowadzić do wstrząsu i nagłego zatrzymania krążenia.

Wszystkie niepokojące objawy, takie jak obrzęk kończyn, ból, zaczerwienienie, zasinienie lub zblednięcie, zaburzenia czucia, drętwienie, czy wystąpienie trudności w poruszaniu kończyną powinny być konsultowane z lekarzem, zwłaszcza, jeżeli rozwinęły się nagle podczas lub po zakażeniu SARS-CoV-2. Warto zauważyć, że mogą one wskazywać nie tylko na chorobę naczyniową, ale także na wiele innych poważnych powikłań, m.in. niewydolność serca czy wątroby.

Stan zdrowia chorych na COVID-19 pozostających w domu powinien być regularnie monitorowany, a w razie pogorszenia nie należy czekać ze zgłoszeniem się do szpitala. U pacjentów z ciężkim przebiegiem poza tlenoterapią bardzo często konieczne jest także leczenie przeciwkrzepliwe, które pozwala na znaczne zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych. W tym trudnym dla wszystkich czasie trwającej już ponad rok pandemii, warto zadbać o samotnie mieszkających członków rodziny czy sąsiadów i w razie zachorowania na COVID-19 monitorować ich stan zdrowia np. telefonicznie nie wahając się wezwać fachowej pomocy, jeśli zauważymy, że jest ona potrzebna.

Źródła:

1. Connors, J. M. & Levy, J. H. COVID-19 and its implications for thrombosis and anticoagulation. Blood 135, 2033–2040 (2020).

2. Gómez-Mesa, J. E., Galindo-Coral, S., Montes, M. C. & Muñoz Martin, A. J. Thrombosis and Coagulopathy in COVID-19. Curr. Probl. Cardiol. 46, 100742 (2021).

3. Katneni, U. K. et al. Coagulopathy and Thrombosis as a Result of Severe COVID-19 Infection: A Microvascular Focus. Thromb. Haemost. 120, 1668–1679 (2020).

4. Aryal, M. R. et al. Venous Thromboembolism in COVID-19: Towards an Ideal Approach to Thromboprophylaxis, Screening, and Treatment. Curr. Cardiol. Rep. 22, 52 (2020).

5. Di Minno, A., Ambrosino, P., Calcaterra, I. & Di Minno, M. N. D. COVID-19 and Venous Thromboembolism: A Meta-analysis of Literature Studies. Semin. Thromb. Hemost. 46, 763–771 (2020).