Czy dieta ketogeniczna to prawdziwa dieta cud? Sprawdź to!

Dieta ketogeniczn to modny w ostatnim czasie styl żywienia, który jest uważany za sposób na wiele chorób. Nie jest to dieta cud, ale w niektórych przypadkach może być metodą leczniczą. Wyjaśniamy, co to jest dieta ketogeniczna, co należy jeść podczas jej stosowania, jakie daje efekty i jakie są przeciwskazania do jej stosowania.

Mimo że stała się ostatnio modna, dieta ketogeniczna budzi sporo kontrowersji, ponieważ stanowi zaprzeczenie współczesnych zaleceń żywieniowych i dla zdecydowanej większości osób jest niewłaściwa. Zalecana jest przez niektórych, gdy występuje nadwaga i otyłość, może być pomocna w leczeniu niektórych chorób (między innymi onkologicznych), jednak musi być stosowana z właściwych wskazań i pod nadzorem specjalistów.

Dieta ketogeniczna – co to?

Dieta ketogeniczna to dieta bogata w tłuszcze i uboga w węglowodany. Stosunek tłuszczów do węglowodanów w tej diecie wynosi 3-4:1. Naśladuje ona stan głodówki, powodując wytwarzanie z tłuszczów dużej ilości ciał ketonowych. Jednocześnie dostarcza wystarczającej ilości energii. Jej odmianą jest dieta oparta na średniołańcuchowych kwasach tłuszczowych (MCT), są one lepiej przyswajalne, gdyż wchłaniają się z jelita bezpośrednio do krwiobiegu. Głównymi źródłami kwasów tłuszczowych MCT jest nabiał, olej kokosowy i olej palmowy.

Z fizjologii wynika, że ciała ketonowe stają się paliwem organizmu, gdy zabraknie glukozy. Gdy stosujemy zbilansowaną dietę, dostarczamy organizmowi zarówno produkty zawierające węglowodany jak i tłuszcze oraz białka. Po spożyciu posiłku zawierającego węglowodany z jelit do krwi wchłania się glukoza, które jest częściowo pobierana przez komórki, a częściowo odkłada się w wątrobie i mięśniach w postaci glikogenu, stanowiącego zapas energii dla organizmu. Nadmiar glukozy ulega przemianie w tłuszcze.

Gdy zasoby glikogenu się kończą, a nie dostarczamy glukozy z pożywieniem, organizm sam zaczyna ją wytwarzać z produktów rozpadu białek, głównie pochodzących z mięśni, tłuszczów i mleczanów. Po kilku dniach głodzenia metabolizm zostaje przestrojony i głównym paliwem stają się ciała ketonowe, będące produktem spalania tłuszczów w mitochondriach.

Z tego powodu ciała ketonowe obecne są w moczu osób głodujących oraz chorych na cukrzycę, którzy nie mogą wykorzystywać glukozy, gdyż nie wytwarzają wystarczającej ilości insuliny.

Dietą ketogeniczną zainteresowano się w związku z poszukiwaniem sposobu na leczenie padaczki. Na początku XX wieku zaczęto w tym celu stosować lecznicze głodówki, które przynosiły poprawę, chociaż jednocześnie osłabiały organizm. Badania wykazały, że przebieg padaczki łagodzi wysokie stężenie ciał ketonowych. Aby uzyskać taki efekt bez głodzenia chorego opracowano więc dietę ubogowęglowodanową i bogatotłuszczową, która ograniczała ilość napadów. Gdy pojawiły się leki przeciwpadaczkowe, zainteresowanie dietą spadło.

Jednak leki nie działały na lekooporne rodzaje padaczki, więc z czasem nastąpił powrót do diety ketonowej. Dowiedziono wówczas, że jej stosowanie w 2/3, a nawet 4/5 przypadków poprawia wyniki leczenia, co jest efektem porównywalnym do leczenia farmakologicznego.

Dieta ketogeniczna – co jeść i jak zacząć? 

Gdy decydujemy się na sposób żywienia, jakim jest dieta ketogeniczna zasady, których musimy się trzymać, dotyczą wyeliminowania produktów węglowodanowych czyli produktów zbożowych i słodyczy, a także znaczne ograniczenie ilości spożywanych owoców i warzyw.

Zalecane są produkty z dużą zawartością tłuszczu, takie jak tłuste mięso, ryby, oleje, śmietana, masło, awokado oraz orzechy. Najlepsze są tłuszcze wysokiej jakości, czyli nie rafinowane, ale tłoczone na zimno, szczególnie roślinne jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej sezamowy, olej z awokado. Dopuszczalne jest spożywanie niektórych warzyw, takich jak papryka, pomidory czy ogórki. 

Dieta ketogeniczna - jadłospis

Śniadanie – jajecznica na boczku lub smażona kiełbasa, kawa z mleczkiem kokosowym
Lunch – orzechy z borówkami i serkiem mascarpone
Obiad – kotlet pieczony, surówka z ogórka, sałaty i papryki z orzechami pekan i dressingiem sezamowym
Podwieczorek – awokado lub orzechy
Kolacja – pieczony halibut z sosem śmietanowym, pieczone brokuły z oliwą i tymiankiem

Na wielu stronach internetowych można znaleźć różnorodne przepisy na dania stosowane podczas tej diety. Dieta ketogeniczna dla początkujących zawiera zwykle proste i powszechnie znane potrawy, które stosuje się bez dodatku cukru, ziemniaków czy makaronów, takie jak rosoły, zupy na rosołach, mięsa lub ryby smażone na tłuszczu roślinnym. Dieta ta nie musi być monotonna. Hasło – dieta ketogeniczna – przepisy to dziesiątki opisów przygotowania różnorodnych potraw.
 

Dieta ketogeniczna- jak zacząć – to częste pytanie zadawane na forach internetowych. W przypadku tej diety nie ma potrzeby przechodzenia na nią stopniowo. Gdy decydujemy się na sposób żywienia, jakim jest dieta ketogeniczna na czym polega jej stosowanie? Na ścisłym przestrzeganiu jej zasad. Jednak trzeba wziąć pod uwagę także przeciwwskazania, które w tym przypadku występują.

Dieta ketogeniczna – efekty i przeciwwskazania

Poza zastosowaniem w celu leczenia padaczki lekoopornej dieta ketogeniczna oparta na kwasach tłuszczowych MCT może być uzupełnieniem terapii onkologicznej. Wynika to z faktu, że wiele guzów, zwłaszcza ośrodkowego układu nerwowego, potrzebuje stałej podaży glukozy, nie potrafi bowiem spalać tłuszczów ani ciał ketonowych. Niedostarczanie glukozy odcina nowotwór od tego składnika i powoduje zahamowanie jego rozwoju.

Doświadczenia wykazały, że u części chorych leczonych z powodu glejaka zastosowanie diety spowodowało zahamowanie nowotworu i guzy uległy zmniejszeniu. Jednak aby potwierdzić skuteczność tej metody należałoby przeprowadzić badania kliniczne w tym zakresie.

Dieta ketogeniczna może być także stosowana w niektórych tzw. chorobach mitochondrialnych, czyli rzadkich schorzeniach genetycznych, polegających na tym, że zaburzona jest funkcja komórkowych fabryk energii. Efektem są ciężkie i nieuleczane zaburzenia neurologiczne. Podczas stosowanie diety ketogenicznej zaobserwowano znaczną poprawę jakości życia u pacjentów z tego typu chorobami, jednak nie dotyczyło to wszystkich chorób z tej grupy.

Dieta ketogeniczna powoduje również działania niepożądane, takie jak podwyższenie stężenia cholesterolu i przedwczesną miażdżyca naczyń. Jednak zaburzenia te są na ogół umiarkowane i mają tendencję do stabilizowania się.

Przeciwwskazaniem dla stosowania diety ketogenicznej jest natomiast niewydolność wątroby, ponieważ do wytwarzania ciał ketonowych z tłuszczu konieczna jest prawidłowa czynność tego narządu.

Problemem może być nietolerancja takiego sposobu żywienia, czego efektem mogą być bóle brzucha, refluks (zgaga), wymioty, wzdęcia i zaparcia. Zwykle problemy te są przejściowe, jednak u niewielkiego odsetka pacjentów może dojść do poważniejszych skutków ubocznych, takich jak zaburzenia elektrolitowe, niedocukrzenie, niedobiałczenie i obrzęki, uszkodzenia nerek i wątroby, a nawet uszkodzenie serca. Często występuje kamica nerkowa, co wymaga profilaktycznego alkalizowania moczu, obfitego nawadniania i kontrolowania stanu nerek.

Jak każda dieta jednostronna, także dieta ketogeniczna, może powodować niedobór mikroelementów (czyli pierwiastków śladowych) oraz witamin.

Z tych powodów dieta ta może być stosowane w ściśle określonych przypadkach i musi być prowadzona pod ścisłą kontrolą dietetyka i lekarza, a w jej trakcie regularnie powinien być sprawdzany stan zdrowia i wykonywane badania biochemiczne. W razie konieczności trzeba suplementować brakujące składniki.

Źródła: 
Pol K, Dieta ketogenna, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej
Sajór I., Dieta ketogenna w nowotworach, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej