Rozwój medycyny w XXI wieku

Medycyna jest dziedziną nauki towarzyszącą od zarania dziejów człowiekowi, próbującemu znaleźć odpowiedzi na pytania skąd biorą się dolegliwości ciała i ducha, jak je właściwie rozpoznać i co zrobić, żeby je wyleczyć. Już starożytne źródła zawierają opisy schorzeń dotykających ówczesnych mieszkańców świata, a także terapii stosowanych do łagodzenia objawów. Spojrzenie na pochodzenie i sposoby leczenia chorób zmieniały się znacząco na przestrzeni wieków w zależności od szerokości geograficznej, panującej kultury i religii. Znaczący postęp w medycynie rozpoczął się pod koniec XIX wieku, wraz z ogólnym rozwojem nauk przyrodniczych. Szereg ważnych odkryć w dziedzinie fizyki i chemii, takich jak promieniowanie RTG i pierwiastków promieniotwórczych, udoskonalenie technik mikroskopii, nowe sposoby syntezy związków chemicznych, czy też rozwój licznych technologii pozwalających na coraz doskonalsze opisywanie budowy i funkcji organizmu na poziomie molekularnym, aż do opracowania struktury ludzkiego genomu, doprowadziły do obecnego stanu wiedzy pozwalającego na skuteczne przeciwdziałanie wielu chorobom. I chociaż wciąż liczne aspekty fizjologii ludzkiego ciała pozostają dla nas tajemnicą, odkrycia ostatnich dwóch wieków sprawiły, że średnia długość życia zwiększyła się o kilkadziesiąt lat. Wiele spośród chorób traktowanych dzisiaj jako błahe albo już w ogóle niespotykanych, jeszcze kilkaset lat temu stanowiło poważne zagrożenie dla życia i zdrowia. Dowiedz się jak zmieniała się medycyna i co udało się osiągnąć w XXI wieku.

Rozwój medycyny na przestrzeni wieków - przełomowy wiek XXI

Odkrycia w dziedzinie medycyny pozostają bez wątpienia jednymi z najbardziej wpływającymi na ludzkie życie niejednokrotnie mogąc je przedłużyć lub znacząco poprawić jego jakość. Przez wiele tysiącleci medycyna nie miała jednak rzetelnych podstaw naukowych, opierała się raczej na doświadczeniach poszczególnych lekarzy, mistrzów, szamanów czy kapłanów w zależności od panującej kultury. Leczenie polegało głównie się na stosowaniu leków ziołowych, często powodujących więcej szkody niż pożytku, oraz wielu kontrowersyjnych metodach, jak choćby upuszczanie krwi. W większości kultur istotny był także duchowy aspekt doświadczanego przez chorego cierpienia, zwłaszcza jeżeli schorzenie traktowano jako karę za przewinienia bądź zrządzenie zesłane przez wyznawanych bogów. Przez setki lat wielkie spustoszenie siały choroby zakaźne, przyczyniające się do śmierci milionów ludzi. Wielkie epidemie, choć rzadko się o tym mówi, niejednokrotnie zmieniały bieg dziejów decydując o losach bitew i wojen. Nie znano leczenia poprawiającego rokowania chorych na nowotwory czy też najbardziej rozpowszechnione dziś choroby sercowo – naczyniowe.

Znaczący postęp w medycynie rozpoczął się w XIX wieku, kiedy to wiele nowych wynalazków jak choćby udoskonalenie technik mikroskopowych umożliwiających oglądanie struktury komórkowej, odkrycie i zastosowanie promieniowania rentgenowskiego, czy też początki nowoczesnej syntezy cząsteczek chemicznych, w tym leków, doprowadziły do stopniowego rozwoju naukowego spojrzenia na medycynę, obserwowanego po dziś dzień. Aby zobrazować wielkość tego postępu wystarczy uświadomić sobie fakt, że jeszcze 150 lat temu średnia długość życia człowieka wynosiła około 30 lat. Dziś to 75 lat, z wciąż zaznaczoną tendencją wzrostową. Zadecydowały o tym w dużej mierze dokonania wieku XX – wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko wielu groźnym chorobom zakaźnym oraz wynalezienie wielu grup antybiotyków. Przed ich rozpowszechnieniem to właśnie choroby zakaźne stanowiły główną przyczynę zgonów wśród ludzi. Ponadto wiek XX przyniósł duży postęp chirurgii, wraz z opracowaniem nowych metod znieczulenia ogólnego, umożliwiających bezpieczne przeprowadzanie coraz to bardziej skomplikowanych operacji. W tym samym stuleciu dokonano także odkrycia DNA i poznano sposób w jaki kodowana jest informacja genetyczna, co przyczyniło się do opisania molekularnych podstaw wielu chorób o dotychczas nieznanym pochodzeniu. Można się zatem zastanawiać, czy wobec takich osiągnięć i wielu przełomowych odkryć, wiek XXI mógłby nas jeszcze czymkolwiek zaskoczyć? Okazuje się, że wobec poziomu komplikacji struktury ludzkiego organizmu, a co za tym idzie i jego uszkodzeń, rozwój medycyny praktycznie nie ma granic. W XXI, mimo że od jego rozpoczęcia minęło dopiero 20 lat prowadzi się wiele badań dających perspektywę na kolejne przełomowe odkrycia.

Medycyna XXI wieku - które technologie nie istniały przed 2000 rokiem?

Współczesna medycyna przełamuje kolejne bariery, które dotychczas wydawały się nieprzekraczalne. Znaczny rozwój dokonuje się wciąż w dziedzinie farmakologii, zwłaszcza onkologicznej. Co roku powstaje szereg nowych leków, dedykowanych zwalczaniu kolejnych nowotworów, celujących już nie jak klasyczna chemioterapia – we wszystkie dzielące się, także zdrowe komórki, ale wyłącznie w komórki nowotworowe o określonym zestawie receptorów na powierzchni. W tym celu stosowane są nie tylko substancje chemiczne, ale także wyspecjalizowane przeciwciała. Pozwala to na niszczenie nowotworów, minimalizując działania niepożądane, szkodliwe dla organizmu chorego. Dzięki znacznemu rozwojowi technologii biologii molekularnej możliwe jest bardzo dokładne określanie genotypu i fenotypu nowotworów i coraz bardziej zindywidualizowany dobór terapii.

Wiek XXI to także wiek dynamicznego rozwoju chirurgii, w której rozpowszechniły się techniki dostępów laparoskowopych, stosowanych dziś niemal w każdym szpitalu w Polsce w wielu wskazaniach. Umożliwiają one operowanie przy minimalnym uszkodzeniu powłok ciała, co znacznie zmniejsza ryzyko powikłań takich jak zakażenie czy rozejście się rany. Coraz szersze zastosowanie znajduje także druk 3D, obecnie za pomocą odwzorowania z badania obrazowego np. tomografii komputerowej czy rezonansu, możemy wydrukować operowany narząd i prześledzić jego położenie, unerwienie czy unaczynienie jeszcze na etapie planowania operacji. Nowoczesna technika pozwoliła także na stworzenie wielu materiałów kościozastępczych, biowchłanialnych, pozwalających na tworzenie coraz bardziej zaawansowanych i bezpiecznych implantów i protez.

Duże znaczenie dla efektywności ochrony zdrowia ma także postęp cyfryzacji społeczeństwa. Coraz bardziej rozwinięta e-medycyna umożliwia gromadzenie i analizę danych pacjentów, pozwalając na coraz lepsze planowanie leczenia i jego monitorowanie. Do powszechnego użycia wprowadzane są aplikacje smartfonowe monitorujące np. czynność serca czy przypominające o konieczności zastosowania leków. Mają one coraz ważniejszą rolę w profilaktyce wielu schorzeń. Przewiduje się, że w ciągu najbliższych dziesięcioleci dojdzie do jeszcze intensywniejszego rozwoju e-medycyny, włączając do niej elementy sztucznej inteligencji.

Sprawdź też: e-zwolnienia - co trzeba o nich wiedzieć?

Źródła:

1. Sarecka-Hujar, B., Ostróżka-Cieślik, A. & Banyś, A. Innowacyjne technologie w medycynie i farmacji. Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna 22, (2016).

2. Szczęsny, P. S. Innowacje w medycynie--dokąd zmierza nauka? INNOWACJE A DOBROSTAN SPOŁECZEŃSTWA, GOSPODARKI 71.

3. Hutchings, M. I., Truman, A. W. & Wilkinson, B. Antibiotics: past, present and future. Curr. Opin. Microbiol. 51, 72–80 (2019).

4. Tack, P., Victor, J., Gemmel, P. & Annemans, L. 3D-printing techniques in a medical setting: a systematic literature review. Biomed. Eng. Online 15, 115 (2016).

5. Roberts, M. & Jagdish, S. A History of Intravenous Anesthesia in War (1656-1988). J Anesth Hist 2, 13–21 (2016).