Terapia poznawczo-behawioralna

Często można się spotkać z postrzeganiem psychoterapii jako jakiegoś metafizycznego procesu. Nic bardziej mylnego. W terapii poznawczo- behawioralnej wszystkie techniki, modele teoretyczne i protokoły terapeutyczne są sprawdzone i poparte licznymi badaniami - mówi specjalista psychologii mgr Wioleta Nowak z enel-med.

Na czym polega terapia poznawczo-behawioralna?

W terapii poznawczo-behawioralnej pracuje się m.in. nad dwoma sferami. Pierwsza to sfera poznawcza, czyli nasze myśli, a druga to sfera behawioralna, czyli nasze zachowanie. Bardzo ważna jest także wzajemna zależność pomiędzy daną sytuacją, doświadczanymi emocjami, reakcjami fizjologicznymi, myślami i zachowaniem. Terapia odnosi się do bieżących problemów w życiu pacjenta. Skupia się przede wszystkim na tu i teraz. Podczas procesu psychoterapeutycznego bardzo ważna jest ścisła współpraca terapeuty z pacjentem. Pacjent jest współodpowiedzialny za przebieg terapii i ma dużą rolę sprawczą w procesie leczenia, co jest niezwykle istotne w przypadku zaburzeń w sferze psychicznej.

Dla kogo terapia poznawczo-behawioralna?

Terapia poznawczo-behawioralna jest skierowana dla osób z wszelkimi trudnościami sfery psychicznej m.in zaburzeniami lękowymi, w których mieszczą się fobie, lęk społeczny, uogólniony, napadowy czy lęk o zdrowie. Wykorzystywana jest również w zespole stresu pourazowego, zaburzeniach odżywiania, zaburzeniach osobowości, OCD, tikach czy schizofrenii. Jest także pomocna dla pacjentów zmagających się z kryzysem życiowym czy poszukujących sensu życia. W niektórych przypadkach terapia poznawczo-behawioralna może być jedyną formą leczenia, a w innych jest uzupełnieniem farmakoterapii. Jednakże decyzja ta zawsze powinna być podjęta przez specjalistę. Kluczową rolę odgrywają też najbliżsi chorych, ponieważ to oni często jako pierwsi są w stanie zauważyć prodromalne objawy przejawiające się np. zmianą funkcjonowania pacjenta w różnych obszarach życia. To właśnie rodzina i najbliższa społeczność są w stanie wychwycić nietypowe dla danej osoby wahania nastroju, dziwaczne zachowania, stopniową izolację czy korzystanie z różnego rodzaju używek. Zawsze warto wówczas zwrócić na to uwagę i zachęcić bliską nam osobę do skonsultowania swojego stanu zdrowia psychicznego z psychologiem, psychoterapeutą lub lekarzem psychiatrą.

Przebieg terapii poznawczo-behawioralnej

W początkowej fazie terapii poznawczo-behawioralnej odbywa się wstępna konceptualizacja problemu pacjenta. Zazwyczaj są tu niezbędne minimum trzy spotkania. Po tym czasie psychoterapeuta wie jakie są główne problemy pacjenta i jak one rzutują na jego codzienne funkcjonowanie. Następnie niezwykle istotne jest zawarcie wspólnego kontraktu i ustalenie celów terapii. Niejednokrotnie to na czym pacjent chciałby pracować jest odmienne od tego co widzi terapeuta. Jednakże niezwykle ważne jest to, by podążając za pacjentem dojść do wspólnie ustalonego kierunku terapii. Podczas procesu terapeutycznego pacjent poznaje w pierwszej kolejności zależność pomiędzy myślami, emocjami, reakcjami fizjologicznymi, a daną sytuacją i zachowaniem. Zwraca się uwagę na występujące zniekształcenia w procesie myślenia, na myśli pośredniczące, czyli zasady jakimi kierujemy się w życiu, a także na myśli kluczowe, czyli ogólne schematy o nas samych, otaczającym nas świecie i innych ludziach. To są rzeczy, które mają ogromny wpływ na każdego z nas. Następnie przechodzi się do sfery behawioralnej, czyli pracy nad zmianą zachowania pacjenta i wyuczenia nowych bardziej adaptacyjnych reakcji. Ważna jest również praca nad zapobieganiem nawrotów, by po zakończeniu terapii pacjent wyszedł z bagażem wiedzy na swój temat. Częstotliwość spotkań Zazwyczaj spotkania powinny się odbywać raz w tygodniu, przez mniej więcej godzinę. Mniej więcej, bo na przykład w przypadku zespołu stresu pourazowego protokół leczenia jest wydłużony do półtorej godziny. W przypadku zaburzeń odżywiania częstotliwość spotkań na początkowym etapie powinna być zwiększona do dwóch razy w tygodniu. Najważniejsza jest jednak regularność spotkań. Czasem ze względów czasowych lub finansowych, gdy ktoś nie jest w stanie odbywać wizyty co tydzień, niektórzy psychoterapeuci w zależności od problemu pacjenta dopuszczają ograniczenie spotkań do dwóch razy w ciągu miesiąca. Psychoterapia dotyczy bieżących spraw i jeśli pacjent powraca po miesiącu lub dwóch do gabinetu, to w trakcie jednej sesji ciężko jest się temu wszystkiemu dogłębnie przyjrzeć.

Ćwiczenia podczas terapii

Terapia poznawczo-behawioralna jest oparta na różnego rodzaju eksperymentach, ważnych szczególnie przy zaburzeniach lękowych. Pacjent prócz pracy własnej pomiędzy sesjami terapeutycznymi (co jest równie ważne, jak sama wizyta u terapeuty) jest poddawany różnego rodzaju doświadczeniom. Stosuje się zarówno ekspozycję wyobrażeniową, in vivo, ale także interoceptywną, czyli taką podczas której pacjent wzbudza u siebie różnego rodzaju objawy somatyzacyjne, których doświadcza np. podczas lęku. Celem ćwiczeń jest zmierzenie się z szeregiem często nieprzyjemnych emocji i stworzenie nowych bardziej adaptacyjnych zachowań. Na przykładzie lęku niezwykle ważne jest doświadczenie i zagłębienie się w tę emocję, ponieważ pozwala to na habituację, czyli redukcję napięcia. Ćwiczenia zawsze są dobierane indywidualnie i dopasowywane do potrzeb pacjenta.