Uzależnienie od kofeiny - czy rzeczywiście istnieje?

Codzienne picie dużych ilości kawy, ma wpływ na nasze zdrowie psychiczne i może prowadzić do uzależnienia. Kofeina jest substancją szeroko dostępną pod postacią nie tylko kawy, ale również herbaty, napojów, także energetyzujących, czy cukierków i czekolady. Należy do substancji psychoaktywnych, spożywana przewlekle w dużych dawkach może skutkować uzależnieniem. Pomimo powszechnej wiedzy o negatywnych skutkach nadużywania kofeiny, codziennie miliony ludzi w Polsce i na całym świecie przyjmują dawki szkodliwe dla zdrowia. Kilka czy kilkanaście filiżanek kawy dziennie, kilka puszek napojów energetycznych, czy picie herbaty za herbatą oznacza świadome działanie na szkodę dla własnego zdrowia. Kofeina może działać na nas korzystnie, trzeba jednak korzystać z niej rozsądnie.

Czy kofeina uzależnia?

Naukowcy są zgodni, że kofeina spożywana przewlekle może prowadzić do uzależnienia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. To fakt, który nie podlega dyskusji. Uzależnienie od kofeiny to inaczej kofeinizm. Niektóre źródła podają, że kryterium kofeinizmu jest ilość spożywanej każdego dnia kofeiny. O kofeiniźmie można mówić kiedy jej dzienna ilość przyjmowana z płynami i pokarmami przekracza 500 - 600mg. Przykładowo szklanka parzonej kawy to dawka około 200mg kofeiny. Puszka napoju typu cola dostarcza jej 20 - 35mg.

Zgodnie ze stanowiskiem Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, aby substancja mogła zostać uznana za uzależniającą, musi spełnić trzy z siedmiu kryteriów. Kofeina jako substancja o działaniu psychoaktywnym spełnia 4 warunki. Po pierwsze obserwowana jest tolerancja na działanie związku. Po drugie występują objawy odstawienia kofeiny. Ponadto, problematycznym jest ograniczenie jej spożycia przez pacjentów. Ostatnie z kryteriów: stosowana jest pomimo wiedzy, że wywołuje niekorzystne efekty i może szkodliwie działać na organizm. Obecne badania wskazują jednak, że kofeina mimo spełniania kryteriów substancji odurzającej, charakteryzuje się niskim ryzykiem uzależnienia. Ewentualne następstwa jej nadużywania są przemijające. Jej przewlekłe nadużywanie, w przeciwieństwie do innych substancji uzależniających, nie prowadzi do patologicznych zmian w narządach.

Uzależnienie od kawy – objawy

Objawy kofeinizmu dotykać mogą zarówno sfery psychicznej, jak i somatycznej oraz behawioralnej. Wśród symptomów kofeinizmu wyróżnić można: niepokój, lęk, wybuchowość, drażliwość, pobudzenie, drżenie mięśni, bezsenność, bóle głowy, zwiększone wydalanie moczu, zaburzenia czucia, zaburzenia pracy serca oraz zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, nudności i wymioty).

Odwyk od kawy

Odstawienie kawy, a właściwie kofeiny, bo to ona odpowiedzialna jest za uzależnienie, może wywoływać takie symptomy jak: zmęczenie, ból głowy, niepokój, osłabienie, senność, trudności w koncentracji, zmniejszenie aktywności, drażliwość, nerwowość, lęk oraz objawy grypopodobne. Wraz ze wzrostem uprzednio dostarczanej dawki kofeiny większe jest prawdopodobieństwo pojawienia się obniżenia nastroju o charakterze depresyjnym, bólu głowy i zmęczenia. Istotnym faktem jest to, że symptomy odstawienia pojawiają się nie tylko przy bardzo wysokich dawkach kofeiny, ale już przy stosunkowo małych jej ilościach, wynoszących 130 – 2500mg na dobę. Następstwa odstawienia kofeiny pojawiają się pomiędzy 6. a 43. godziną po spożyciu ostatniej dawki, i trwają nawet 9 dni. Maksymalne nasilenie objawów odstawienia kofeiny ma miejsce po 20 – 48 godzinach. Co ciekawe, objawy odstawienia odnotowano w badaniach także u niemowląt, których matki spożywały duże ilości kofeiny podczas ciąży. Zaobserwować można było u nich drażliwość czy wymioty. Symptomy te ustępowały po kilku dniach. U młodzieży skutki odstawienia kofeiny są podobne jak u niektórych dorosłych: senność, zmęczenie, ból głowy.

Planując odwyk od kawy czy też w ogóle kofeiny zaleca się stopniowe odstawianie produktów będących ich źródłem. I tak oto początkowo kawę parzoną zastąpić na rozpuszczalną, a w kolejnym etapie bezkofeinową. Na początkowych etapach odstawiania kawy warto jest też przestrzegać pór picia kawy bezkofeinowej, do których organizm jest przyzwyczajony. Jeśli celem jest odstawienie nie tylko kawy, ale wraz z nią kofeiny lub zmniejszenie ilości kofeiny w diecie, koniecznym jest uświadomienie sobie, co jest jej źródłem: herbata, napoje energetyzujące, napoje typu cola, czekolada, suplementy diety na odchudzanie, tabletki przeciwbólowe, niektóre gumy do żucia i cukierki. Jeśli zatem po codziennym piciu litrów kawy, nagłe odstawienie ma być jedną ze zmian poprawiających nasze życie, w razie kłopotów z realizacją swoich postanowień warto skorzystać z porad psychologa, który pomoże dostrzec radość i korzyści życia bez uzależnień.

Czy kawa jest zdrowa? Przeczytaj tutaj.

Źródła:

1. Bojarowicz H., Przygoda M. Kofeina. Część II. Kofeina a ciąża. Możliwość uzależnienia oraz toksyczność. Zastosowanie kofeiny w farmacji i kosmetologii. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): 14-20.

2. Siwek R., Witkowska – Banaszczak E., Szamański Marcin Kofeina w lekach i suplementach diety – znaczenie w lecznictwie. Farm Pol 2013, 69 (9): 541-549.

3. Gustek S., Barcz M., Jaworski M. Występowanie cech kofeinizmu u młodzieży i młodych dorosłych deklarujących częste spożywanie bezalkoholowych napojów typu cola zawierających kofeinę. Pediatr Med rodz 2011, 7 (4): 366-371.