Co to jest schizofrenia?

Zdrowie psychiczne

Choroby i zaburzenia psychiczne są często uważane za rzecz wstydliwą i stanowią temat tabu. Należy sobie jednak zdawać sprawę, że mogą być one tak samo groźne dla zdrowia i życia człowieka jak popularne choroby cywilizacyjne. Choroby psychiczne takie jak schizofrenia, charakteryzujące się niejednorodnym obrazem klinicznym i mogą stanowić szczególny problem diagnostyczny, ze względu na złożoność objawów i różnorodny przebieg. Dowiedz się czym jest schizofrenia, jakie są jej rodzaje, objawy i możliwości leczenia schizofrenii.

Lek. Małgorzata Mechlińska-Ciosek
Specjalistka w dziedzinie psychiatrii

Schizofrenia - co to jest?

Schizofrenia to przewlekła choroba psychiczna, o zmiennym obrazie klinicznym, w którym przeważają specyficzne zaburzenia funkcji poznawczych, myślenia i spostrzegania. Zaliczana jest do grupy tzw. psychoz, czyli stanów, w których dochodzi do zaburzonej percepcji rzeczywistości i fałszywego postrzegania otaczającego świata. Dotyka ona w równym stopniu mężczyzn jak i kobiety, jednak mężczyźni mają tendencję do wcześniejszego początku zachorowania (18-25 r.ż., podczas gdy u kobiet jest to 21-30 r.ż.). Diagnoza stawiana jest na podstawie wywiadu z pacjentem. Badania obrazowe i laboratoryjne są przydatne jedynie w celu wykluczenia innych, organicznych uszkodzeń mózgu.

Czy schizofrenia jest dziedziczna?

Ryzyko populacyjne zachorowania na schizofrenię w ciągu całego życia wynosi ok. 1%. Dotychczas nie wyróżniono jednego genu, który może być odpowiedzialny za rozwinięcie się tej choroby. Uważa się, że predyspozycja do rozwoju schizofrenii ma charakter poligenowy i w połączeniu z odpowiednimi czynnikami środowiskowymi może dać efekt w postaci tej choroby. Do czynników tych zalicza się szczególnie zdarzenia w okresie prenatalnym i okołoporodowym, takie jak niedotlenienie, infekcja wewnątrzmaciczna, niedożywienie, nasilony stres u matki i niska masa urodzeniowa dziecka, oraz uzywanie substancji psychoaktywnych jak narkotyki i dopalacze.

Na zachorowanie najbardziej narażeni są krewni pierwszego stopnia osób dotkniętych schizofrenią. Ryzyko dla dzieci, jeśli jedno z rodziców choruje wynosi 12%; natomiast jeśli chorobą dotknięci są oboje rodzice, ryzyko to wzrasta do 40%.

Schizofrenia – przyczyny

Istnieje kilka hipotez patogenezy schizofrenii. Poza wcześniej wymienionymi czynnikami genetycznymi, na uwagę zasługuje również teoria zaburzeń przekaźnictwa w mózgu. Wyróżniamy tutaj:

  • Hipotezę dopaminową- zakłada ona, że obawy wytwórcze są wynikiem nadczynności układu dopaminergicznego w tzw. układzie mezolimbicznym, natomiast objawy negatywne są związane z niedoborem dopaminy w układzie mezokortykalnym. Fakt nadmiaru dopaminy w jednym układzie, połączony z jej niedoborem w innym stanowi trudność w leczeniu farmakologicznym, ze względu na konieczność przeciwstawnego oddziaływania leku w różnych obszarach mózgu.
  • Hipotezę glutaminianową- jest ona związana z badaniami post mortem osób chorych na schizofrenię, u których wykazano mniejszą gęstość receptorów NMDA (receptory dla glutaminianu)

Schizofrenia - objawy

Wyróżnia się trzy podstawowe grupy objawów w schizofrenii - pozytywne, negatywne oraz zaburzenia funkcji poznawczych.

  • Objawy pozytywne - mają charakter wytwórczy i przyjmują postać bogatych przeżyć psychotycznych. Najczęściej obecne są halucynacje słuchowe, urojenia prześladowcze, natłok myśli, nadawanie symbolicznych znaczeń faktom i zjawiskom.
  • Objawy negatywne - mają charakter ubytkowy. Zaliczamy do nich zubożenie myślenia i wypowiedzi, brak odczuwania przyjemności, uczucie pustki, upośledzenie okazywania emocji.
  • Zaburzenie funkcji poznawczych - w zależności od nasilenia wyżej wymienionych objawów, chorzy cierpią na deficyty uwagi, obniżenie sprawności motorycznej, zaburzenia pamięci, trudności w nawiązywaniu relacji społecznych (np. ze względu na obniżenie empatii).

Schizofrenia – rodzaje

Według klasyfikacji ICD-10, można wyróżnić kilka rodzajów schizofrenii, które różnią się przede wszystkim proporcją nasilenia objawów pozytywnych i negatywnych. Poniższy podział nie ma dużego znaczenia klinicznego i nie jest pomocny w wyborze farmakoterapii, w związku z czym powoli odchodzi się od jego stosowania.

  • Schizofrenia paranoidalna- najczęstsza postać schizofrenii w Polsce (65% przypadków rozpoznawanej schizofrenii), dominują w niej urojenia paranoidalne (w tym paranoja prześladowcza) i omamy słuchowe. Objawy negatywne nie są silnie wyrażone.
  • Schizofrenia hebefreniczna- z reguły rozpoznawana u młodych dorosłych. Obecne są dziwactwa, dezorganizacja zachowania, zanik wyższych uczuć, drażliwość i agresja.
  • Schizofrenia katatoniczna- dominują tutaj zaburzenia psychomotoryczne, począwszy od nadmiernego pobudzenia, po dziwne, nienaturalne pozycje utrzymywane przez chorego przez kilka godzin.
  • Schizofrenia niezróżnicowana- rozpoznawana, gdy obraz chorobowy nie odpowiada żadnej z innych postaci schizofrenii.
  • Depresja poschizofreniczna- epizod depresyjny po ustąpieniu ostrych objawów psychotycznych.
  • Schizofrenia rezydualna- utrzymujące się przewlekle objawy negatywne
  • Schizofrenia prosta- charakteryzuje się powolnym i podstępnym rozwojem, nieobecne są objawy wytwórcze

Schizofrenia – leczenie

Podstawą leczenia epizodów psychotycznych są tzw. neuroleptyki atypowe, zależy to jednak od objawów jakie prezentuje pacjent, przebiegu choroby i współpracy pacjenta w leczeniu. Długość leczenia uzależniona jest od ilości epizodów psychotycznych i waha się od 12 miesięcy, aż do przewlekłego leczenia do końca życia. Innymi elementami procesu leczenia jest psychoedukacja pacjentów oraz rehabilitacja psychiatryczna - tzw. Trening Umiejętności Społecznych, który ułatwia powrót do samodzielnego funkcjonowania oraz poprawia funkcjonowanie w środowisku społecznym.

Źródła:

  • Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny. M. Jarema, J. Rabe-Jabłońska. Warszawa, PZWL, 2011
  • Introductory Textbook of Psychiatry. DW Black, NC Andreasen. American Psychiatric Publishing, 2011. 
  • Psychiatria. Skrypt dla studentów A. Klimkiewicz, M. Wojnar i M. Radziwoń- Zaleska (red) Warszawa; Oficyna WUM, 2015. 
     

Artykuły powiązane

Zdrowie psychiczne

Na czym polega terapia EMDR? Sprawdź, czy jest skuteczna!

Ludzki mózg jest odpowiedzialny za odbieranie, selekcję, analizę i przechowywanie różnorodnych informacji docierających do nas z szeroko rozumianego otoczenia. Proces tworzenia i  przechowywania wspomnienia odbywa się w synapsach – niewielkich strukturach na powierzchni komórek nerwowych zwanych neuronami.

Artykuły polecane dla Ciebie