Na czym polega terapia EMDR? Sprawdź, czy jest skuteczna!

Ludzki mózg jest odpowiedzialny za odbieranie, selekcję, analizę i przechowywanie różnorodnych informacji docierających do nas z szeroko rozumianego otoczenia. Proces tworzenia i przechowywania wspomnienia odbywa się w synapsach – niewielkich strukturach na powierzchni komórek nerwowych zwanych neuronami. Trwałe przechowywanie informacji jest powiązane z chemicznymi i strukturalnymi zmianami w mózgu. Dzięki tym złożonym mechanizmom możemy wracać do wspomnień i towarzyszących im emocji z przeszłości. O ile wspominanie zdarzeń miłych i przyjemnych, z towarzyszącymi im pozytywnymi emocjami nie budzi niczyich zastrzeżeń, o tyle zdarzenia traumatyczne z negatywnymi emocjami mogą być źródłem cierpienia psychicznego i fizycznego. Najtrudniejszą sytuacją jest, gdy wielkość doznanej traumy i ilość towarzyszących jej „złych emocji” uniemożliwiają naszemu mózgowi przekształcenie ich we wspomnienie i powodują, że przeżywamy i doświadczamy niejako na nowo wszystkich emocji i doznań fizycznych, których doświadczaliśmy podczas pierwotnego traumatycznego zdarzenia. Może to oznaczać, że rana psychiczna po konkretnym zdarzeniu nie jest do końca zagojona. Odpowiedzią na tego typu traumy jest terapia traumy EMDR, która może pomóc naszemu mózgowi przetworzyć trudne wspomnienia. Czym jest terapia EMDR, na czym polega, jak wygląda jej przebieg i czy może być skuteczna – o tym w poniższym artykule.

Terapia EMDR – co to jest?

Terapia EMDR co to jest? Terapia EMDR to forma psychoterapii znana na całym świecie. To terapia traumy, która łączy w sobie wiele podejść psychoterapeutycznych służących leczeniu stresu pourazowego. Jest terapią odwrażliwiania i przetwarzania za pomocą ruchu gałek ocznych. Jej nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskiego Eye Movement Desensitization and Reprocesing EMDR, i ma związek z wieloletnimi obserwacjami i wnioskami amerykańskiej psycholog Francine Shapiro, która zaobserwowała, że szybkie i powtarzające się ruchy gałek ocznych, wykonywane w określonym kontekście, mogą zmniejszyć intensywność niepokojących myśli i emocji. Na bazie tych obserwacji Shapiro stworzyła i rozwinęła metodę odwrażliwiania i ponownego przetwarzania negatywnych doświadczeń i emocji z przeszłości za pomocą ruchu gałek ocznych, jako formę wspomagającą rozwiązywanie traum i niepokojących doświadczeń życiowych. To na przykład terapia dla osób, które doświadczyły traumy sytuacyjnej czy traumy związanej z zaburzeniami więzi i mających styczność z tematem, jakim są toksyczne relacje. Terapia traumy EMDR jest metodą leczenia stresu pourazowego rekomendowaną zarówno przez Światową Organizację Zdrowia WHO, jak i Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne i Psychologiczne oraz Międzynarodową Organizację Stresu Traumatycznego i wiele innych organizacji związanych ze zdrowiem.
EMDR terapia na czym polega? Terapia EMDR polega na psychoterapeutycznym podejściu, w którym nacisk kładziony jest na procesy przetwarzania informacji i pamięć trudnych doświadczeń. EMDR jest bardzo rozbudowaną formą psychoterapii, podczas której pracuje się zarówno z silnymi emocjami pacjenta, jak i jego negatywnymi przekonaniami oraz rekcjami płynącymi z ciała. Terapia EMDR opiera się na zdolności ludzkiego mózgu, który pozwala na leczenie psychicznych urazów na tej samej zasadzie, na której goją się rany. Jeśli coś przeszkadza zasklepić się ranie, gojenie zostaje zatrzymane. Tak samo jest z procesem uleczania urazów psychicznych – goją się same, jeśli nic im nie przeszkadza. Dlatego istotna jest komunikacja ciała migdałowatego, które odgrywa ogromną rolę przy przetwarzaniu stresujących wydarzeń oraz w ich przechowywaniu z hipokampem, który wspiera proces uczenia się, zawiera wspomnienia o naszym bezpieczeństwie i niebezpieczeństwie oraz z korą przedczołową, która analizuje i kontroluje zachowania, emocje oraz umożliwia poznawcze przetworzenie danego wspomnienia i nadaje mu kontekst czasowy/w przeszłości. Terapia EMDR pomaga mózgowi przetworzyć trudne wspomnienia przenosząc je do kory przedczołowej. Nieodłącznym elementem EMDR jest stymulacja bilateralna, która pozwala na uwolnienie dominujących w mózgu człowieka fal delta, które pojawiają się w fazie snu wolnofalowego. Następuje przeniesienie wspomnienia z ciała migdałowatego do kory nowej, co umożliwia jego ponowne przetworzenie. Pacjent przetwarza dane przeżycie z przeszłości i łączy je z bieżącymi doświadczeniami, co umożliwia nadawanie traumatycznym wydarzeniom nowego, bezpieczniejszego znaczenia.

Jak wygląda terapia EMDR?

Jak wygląda terapia EMDR? Składa się ona z 8 faz: wywiad od pacjenta, przygotowanie pacjenta, ocena pierwotnych aspektów wspomnienia, desensytyzacja wspomnienia urazowego, instalacja przekonania pozytywnego, skan ciała, zamknięcie i reewaluacja. Pacjenta przygotowuje się do terapii tak, by przywoływanie bolesnych wspomnień i emocji z nimi związanych odbywało się w bezpieczny sposób. Powraca on pamięcią do traumatycznych wydarzeń, skupia się na emocjach, myślach i sygnałach z ciała, które mu towarzyszą. W tym czasie terapeuta stymuluje naprzemiennie obie półkule mózgowe pacjenta. Na tym etapie ustala się formę przetwarzania emocjonalnego, którą zazwyczaj stanowią dłonie terapeuty. Pacjent podąża wzrokiem za dłoniami psychologa. Możliwe jest także używanie bodźców dotykowych lub akustycznych. Zbiera się informacje o odczuwanym poziomie dystresu korzystając ze skali SUD (Subiektywne Uczucie Dystresu). Dzięki temu możliwe jest monitorowanie postępów terapii. Kluczowym jest zrozumienie dlaczego występuje dany problem, skąd biorą się niepotrzebne emocje i reakcje – im lepiej pacjent to rozumie, tym łatwiej jest odszukać kluczowe dla konkretnego problemu wydarzenia, po czym następuje ich przetwarzanie i pacjent idzie w kierunku równowagi w codziennym funkcjonowaniu.
Terapia EMDR - dla kogo? Jest to na tyle uniwersalna terapia, że można ją zastosować w różnych grupach pacjentów, gdzie nie ma znaczenia  ich wiek czy stan fizyczny. Może być wykorzystywana u małych pacjentów i u osób starszych, u osób fizycznie zdrowych i chorych, np. onkologicznie, czy u chorych na Alzheimera. Może być również stosowana wobec różnego rodzaju problemów, w tym przy zespole stresu pourazowego, w leczeniu zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych, zaburzeń odżywiania, ale także przy leczeniu uzależnień od substancji psychoaktywnych, zaburzeń osobowości, dysocjacyjnych. Terapia EMDR jest polecana dla osób cierpiących na traumę związaną z wydarzeniem z przeszłości, jak m.in. przemoc fizyczna czy psychiczna, gwałt, wypadek, opuszczenie przez opiekuna w dzieciństwie. Sprawdza się także przy depresji, różnego rodzaju lękach, zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, fobiach. EMDR jest również wykorzystywana w terapii osób pracujących w służbach mundurowych i ratunkowych.
Jest to swojego rodzaju lifecoaching. Wykorzystywana jest także przy interwencjach kryzysowych, czy w pracy z bólem chronicznym i fantomowym. Warto w tym miejscu wspomnieć, że EMDR znajduje swoje miejsce w epigenetyce, która jest badaniem dziedziczenia zmian w funkcjonowaniu genów, zachodzącego bez zmian w sekwencji DNA np. na skutek traumy. Jest to zjawisko transgeneracyjne będące dziedziczeniem traum przodków. Decyzja o podjęciu terapii EMDR należy do lekarza. Przeciwwskazaniami są między innymi epilepsja czy skłonność do omdleń.
Terapia EMDR ile trwa? Jeśli chodzi o czas trwania terapii EMDR, to zależy on od problemu, z którym boryka się pacjent. Może więc pomóc kilka sesji, ale leczenie może także potrwać znacznie dłużej. Pojedyncza sesja trwa zazwyczaj od 50 do 90 min.

Czy terapia EMDR może być skuteczna?

O skuteczności terapii może świadczyć fakt, iż w przypadku tej terapii siatka wspomnień aktywowana jest szybciej niż w innych podejściach terapeutycznych, jest ona bowiem zorientowana na doświadczanie emocji, a nie wyłącznie na rozmowę. Warto jednak zwrócić szczególną uwagę na wybór odpowiedniego terapeuty, ponieważ jedynie dobrze poprowadzona psychoterapia ma szansę realnie pomóc pacjentowi zmagać się z problemem.

Źródła:
https://emdr.org.pl/
https://epsycholodzy.pl/2021/08/05/emdr-jak-wyglada-i-na-czym-polega-terapia-odwrazliwiania-i-przetwarzania-ruchu-galek-ocznych
https://www.emdria.org/about-emdr-therapy/recent-research-about-emdr/
Miller H., Jak mózg przechowuje i odzyskuje wspomnienia, radiopogoda.pl; 11/03.2022.