Jak leczyć nietrzymanie moczu? Podpowiadamy!

Nietrzymanie moczu to uciążliwa i dość powszechna przypadłość, która dotyczy w większości kobiet, ale nie tylko. Nie powinno się jej bagatelizować, gdyż nieleczona prowadzi do wielu schorzeń. Współczesna medycyna dysponuje wieloma skutecznymi rozwiązaniami, które pozwalają uporać się z tym problemem. Jakie to rozwiązania – o tym można przeczytać w poniższym artykule.

Nietrzymanie moczu to każdy niekontrolowany wyciek moczu przez cewkę moczową. Przypadłość ta dotyka przedstawicieli obu płci, ale dwukrotnie częściej cierpią na nią kobiety, szczególnie w okresie okołomenopauzalnym oraz w okresie starości. Jednak dotyka ona także młode kobiety, nietrzymanie moczu najczęściej pojawia się u nich po porodzie, szczególnie po kolejnym. 

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) problem nieotrzymania moczu to jeden z najważniejszych problemów zdrowotnych XXI wieku. Szacunki wskazują, że cierpi z jego powodu około 200 milionów osób na całym świecie. Z badań wynika, że około 10 do nawet 25 procent kobiet po 30. roku życia dotyka nietrzymanie moczu stale, bądź okresowo. Natomiast po 50. roku życia dotyczy ono już co trzeciej kobiety. Nietrzymanie moczu można więc nazwać chorobą społeczną, która w związku ze starzeniem się społeczeństw będzie coraz powszechniejsza. Częstotliwość występowania nietrzymania moczu wzrasta wraz z rozpowszechnianiem się innych chorób cywilizacyjnych takich jak cukrzyca, nadciśnienie, POChP, depresja czy zespół jelita drażliwego. Nietrzymanie moczu może być więc zaliczone do chorób cywilizacyjnych.

Nietrzymanie moczu nie zagraża wprawdzie życiu, jednak jest uciążliwe i obniża jakość codziennego funkcjonowania. Kobiety cierpiące na tę przypadłość często wycofują się z życia zawodowego, towarzyskiego i społecznego. Nietrzymanie moczu utrudnia im także nawiązywanie kontaktów intymnych.

Wśród czynników wywołujących nietrzymanie moczu wymienia się przebyte porody, uszkodzenia mięśni lub nerwów i przebyte operacje ginekologiczne. Sprzyja wystąpieniu tej dolegliwości starszy wiek, niski poziom aktywności fizycznej, otyłość, niewłaściwa dieta, choroby płuc czy dysfunkcje układu moczowego, spowodowane lekami.

Wyróżnia się kilka rodzajów nietrzymania moczu. Wysiłkowe nietrzymanie moczu, najczęściej spotykane u kobiet, występuje, gdy podczas wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej pojawia się bezwolne wyciekanie moczu. Do fizjologicznych wzrostów ciśnienia w jamie brzusznej może dochodzić w trakcie kichania, kaszlu czy pracy fizycznej. Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM)  polega na tym, że niewielkie ilości moczu wypływają bez uczucia parcia. W I stopniu WNM mimowolne popuszczanie moczu zdarza się w przypadku znacznego i gwałtownego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, w II stopniu WNM dochodzi do tego już przy umiarkowanym wzroście ciśnienia, na przykład podczas podskakiwania, lekkiej pracy fizycznej czy chodzeniu po schodach. W III stopniu zdarza się to także podczas leżenia, chodzenia czy stania. 

Natomiast naglące nietrzymanie moczu (NNM) to mimowolne popuszczanie moczu pod wpływem przymusowego parcia. W tym przypadku przyczyną może być niestabilność pęcherza moczowego lub jego nadmierna pobudliwość. Natomiast nietrzymanie moczu z przepełnienia spowodowane jest upośledzoną kurczliwością wypieracza, której powodem może być polekowe upośledzenie funkcji ośrodkowego układu nerwowego lub przebyte choroby.

Inne, rzadziej występujące, rodzaje nietrzymania moczu, to nietrzymanie spowodowane przyczynami pozazwieraczowymi (oddawanie moczu przez przetokę), a także nietrzymanie mieszane, odruchowe nietrzymanie moczu, moczenie nocne oraz ciągłe nietrzymanie moczu.

Jak leczyć nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu to przypadłość, z którą można sobie poradzić. Stosuje się w tym celu różne metody leczenia. Ponieważ jednak jest wiele rodzajów nietrzymania moczu, konieczna jest dokładna diagnostyka w celu ustalenia jego przyczyn i stopnia nasilenia. Zajmuje się tym zarówno specjalista urolog jak i ginekolog. Przeprowadzany jest dokładny wywiad, wykonywane badanie ginekologiczne, urologiczne, badania laboratoryjne moczu, testy czynnościowe. Jednym z badań jest badanie urodynamiczne, polegające na kompleksowej ocenie czynności pęcherza i cewki moczowej za pomocą specjalnych cewników wprowadzanych do pęcherza i do kiszki stolcowej.

W początkowej fazie nietrzymania moczu skuteczne mogą się okazać zachowawcze metody leczenia, takie jak trening pęcherza, który polega między innymi na oddawaniu moczu w określonych godzinach a także ćwiczenia wzmacniające mięśnie Kegla. Polegają one na systematycznym świadomym napinaniu i rozluźnianiu mięśni dna miednicy. Ćwiczenia wykonuje się w trzech seriach po 8-12 napięć i rozluźnień trwających 6-8 sekund. Powinno się je wykonywać kilka razy w tygodniu, poprawa zwykle następuje po 6-8 tygodniach. Ważne jest prawidłowe wykonywanie tych ćwiczeń, czyli unikanie napinania mięśni pośladków i brzucha, które wpływają na wzrost ciśnienia śródbrzusznego. Niektórzy zalecają stosowane specjalnych kulek dopochwowych, jednak przed ich zakupem należy się skonsultować z lekarzem. Metody te mają za zadanie wzmocnić ściany pęcherza moczowego, które odgrywają istotna rolę w powstawaniu nietrzymania moczu. 

Gdy diagnozowane jest wysiłkowe nietrzymanie moczu leczenie to także terapia behawioralna, która polega na edukacji dotyczącej zmiany stylu życia oraz diety. Zalecenia dotyczą unikania palenia, nadużywania kofeiny czy napojów gazowanych. Zalecane jest obniżenie masy ciała, dbanie o regularne wypróżniania i unikanie zakażeń układu moczowego.

W celu leczenia nietrzymania moczu stosowana jest także elektrostymulacja, polegająca na użyciu prądu impulsywnego powodującego skurcz mięśni dna miednic, stymulacja polem  magnetycznym oraz biofeedback, czyli nauka świadomego kurczenia i rozkurczania mięśni dna miednicy. W celu zapobiegania popuszczania moczu przez kobiety stosuje się pessar, umieszczany w pochwie.

Gdy diagnozowane jest nietrzymanie moczu leczenie farmakologiczne może wspomagać metody fizjoterapeutyczne. Polega ono na podawania preparatów do stosowania miejscowego oraz ogólnego. Stosowana jest estrogenoterapia miejscowa zalecana u kobiet w okresie menopauzy. W celu kontrolowania odruchu zamknięcia cewki moczowej stosuje się duloksetynę. Lekami drugiego rzutu w przypadku leczenia pęcherza nadreaktywnego powodującego nietrzymanie moczu jest także toksyna botulinowa i rezynyferatoksyna. Kolejną grupą leków stosowanych w leczeniu nietrzymania moczu są trójpierścieniowe leki antydepresyjne, takie jak Imipramina.

Gdy fizjoterapia i metody farmakologiczne nie przynoszą spodziewanych efektów stosuje się takie metody leczenia nietrzymania moczu jak leczenie operacyjne oraz zabiegi z użyciem lasera.

Nietrzymanie moczu – leczenie operacyjne

W niektórych przypadkach niezbędne jest operacyjne leczenie nietrzymania moczu. Jedną ze stosowanych technik jest wszczepienie pod cewkę specjalnej dopochwowej taśmy polipropylenowej (TVT). Leczenie nietrzymania moczu taśmą polega na przywróceniu prawidłowego anatomicznego położenia cewki moczowej, a tym samym prawidłowego działanie zwieracza wewnętrznego cewki. Zapobiega to niekontrolowanemu wyciekowi moczu. Skuteczność tej metody ocenia się na około 90 procent.

Nowoczesne metody leczenia nietrzymania moczu

Oprócz leczenia operacyjnego dostępne są także inne nowoczesne metody leczenia nietrzymania moczu takie jak terapia z użyciem ginekologicznego lasera CO2. Jego działanie polega na stymulacji tkanek pochwy oraz wzmacnianiu jej przedniej ściany, co przywraca normalne funkcjonowanie struktur układu moczowo-płciowego. Laserowe leczenie nietrzymania moczu jest uznawane za interesującą, małoinwazyjną metodę, a jej zaletą jest wykonywanie w warunkach ambulatoryjnych. 

Zabieg taki trwa około 20 minut i jest bezbolesny, pacjentka może jedynie odczuwać ciepło w okolicach krocza. Przed zabiegiem pacjentka powinna się skonsultować z lekarzem, ponieważ warunkiem jego przeprowadzenia jest prawidłowy wynik cytologii szyjki macicy pobranej w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Przeciwwskazaniem do wykonania zabiegu jest także infekcja okolic intymnych, menstruacja oraz ciąża. 

Jednak mało jest dotąd badań klinicznych dotyczących skuteczności tej metody. Poza tym dla osiągnięcia trwałego efektu konieczne może być jej kilkakrotne powtórzenie. Nie jest także określony okres utrzymywania się pozytywnego efektu zabiegu. 

Inną metodą leczenia nietrzymania moczu jest ostrzykiwanie tkanek okołocewkowych kolagenem sprzężonym z glutaraldehyden i mikrokulek węglowych, co ułatwia adaptację cewki w sytuacjach zwiększonego ciśnienia śródbrzusznego.

Nietrzymanie moczu dotyczy nie tylko kobiet. W przypadku panów problem ten stanowi najczęściej powikłanie radykalnego leczenia raka prostaty. Jak leczyć nietrzymanie moczu u mężczyzn? W zależności od stopnia nasilenia dolegliwości pacjentom proponuje się specjalistyczną fizjoterapię lub leczenie zabiegowe. Nowoczesne leczenie polega na zastosowaniu sztucznego zwieracza cewki moczowej, który pomaga przywrócić właściwe funkcjonowanie układu moczowego.

Źródła:
Purc D., Rasała A., Metody leczenia nietrzymania moczu, Technologie w optymalizacji opieki medycznej. European Journal of Medical Technologies, 2015,  3(8), 29-38
Adamczuk J., Kraczkowski J.J., Robak J.M., et. al., Czy nietrzymanie moczu to choroba cywilizacyjna?, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2011, 92(3), 382-386
Klisowska I., Dąbek A., Zborowska I., et. al., Nietrzymanie moczu – zadanie dla fizjoterapeuty. Część II, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2012, 2 (2), 145–152