Usuwanie pieprzyków i znamion – dlaczego warto to robić?

Problem znamion dotyczy każdego z nas, a statystyczne dane mówią o ok. 20 znamionach barwnikowych u przeciętnej, zdrowej osoby. Mogą one być obecne na skórze już w chwili urodzenia bądź powstać niedługo później, mogą również rozwinąć się w okresie dojrzewania, a nawet w wieku dojrzałym. U przeważającej części osób występuje przynajmniej jedna zmiana barwnikowa (tzw. dysplastyczna) wymagająca uważniejszej obserwacji. Oczywiście nie wszystkie tego typu zmiany kwalifikują się do natychmiastowej interwencji chirurgicznej, a wręcz na ogół jej nie wymagają, jednak warto – obok zdrowego rozsądku – zachować także czujność w tej kwestii.

Skąd biorą się znamiona?

Znamię barwnikowe, czyli popularnie zwany pieprzyk, jest zbudowane z namnażających się stopniowo komórek barwnikowych skóry, czyli melanocytów. Ich zróżnicowanie jest dość znaczne. Mogą mieć regularny kształt, wyraźnie odgraniczony od reszty powierzchni skóry, lub mieć postrzępione, nieregularne krawędzie. Zabarwienie ich może być czerwone, brązowe, czarne, niemal w naturalnym odcieniu skóry lub czasami nawet niebieskawe.

Z częścią pieprzyków niektórzy z nas przychodzą na świat i stanowią one grupę znamion wrodzonych. Pozostałe – nabyte, powstają najczęściej pod wpływem nadmiernej ekspozycji skóry na promieniowanie ultrafioletowe UVA i UVB.

Tutaj oczywiście należy wspomnieć o zróżnicowaniu geograficznym i rasowym, które determinuje w znacznym stopniu podatność na powstawanie zmian barwnikowych. W szerokości geograficznej Polski i przy uwzględnieniu naszej jasnej karnacji, szczególnie podatnej na poparzenia słoneczne, znamiona, przebarwienia i możliwe powikłania z nimi związane niestety zbierają swoje żniwo.

Czy pieprzyki i znamiona stanowią zagrożenie?

W większości  przypadków pieprzyki stanowią łagodne zmiany i - przy odpowiednim stylu życia - nie stanowią większego zagrożenia. Należy jednak pamiętać, że istnieje szereg czynników ryzyka, które mogą spowodować rozwinięcie się czerniaka z istniejącego znamienia. Może on również pojawić się w miejscu, w którym wcześniej żadnej zmiany skórnej nie było.

• Promieniowanie UVA i UVB. Odpowiedzialne za powstawanie przeważającej części skórnych zmian nowotworowych. Od lat lekarze - dermatolodzy biją na alarm, apelując o rozsądne korzystanie ze słońca i zaniechanie bądź znaczne ograniczenie korzystania z solariów. W istocie, nadmierne opalanie, kończące się nierzadko poparzeniem skóry, zwiększa ryzyko wystąpienia czerniaka aż o 70%, a pozostałych nowotworów skóry nawet do 100%
• Czynniki genetyczne. Co prawda, czerniak - jako taki - nie jest chorobą dziedziczną, niemniej jednak wykazano zwiększoną nieco podatność (do ok. 10%) na zachorowanie u osób, których bliscy krewni cierpieli na ten rodzaj nowotworu skóry.
• Czynniki środowiskowe. Jak się okazuje, słońce nie jest jedynym winowajcą. Nie jest powszechnie wiadome, że pozornie zwykłe znamię może rozwinąć się w złośliwą postać nowotworu pod wpływem działania różnych substancji chemicznych, a także w sytuacji uszkodzeń mechanicznych takiego znamienia, otarć czy wielokrotnych skaleczeń.

O tym, jak duże zagrożenie stanowi dla nas konkretny pieprzyk, decyduje lekarz dermatolog. Część zmian jest uznawana za bezpieczne, o znikomej predyspozycji do przekształcenia się w postać złośliwą, ale część znamion skórnych wymaga stałej obserwacji i regularnej kontroli.

Służy do tego skala klasyfikacji objawów ABCDE

A - asymetria pieprzyka,

B – wygląd brzegu zmiany (niepokojąca jest nierówna i / lub postrzępiona krawędź),

C – kolor (za niepokojące uznawane są zmiany nierównomiernie zabarwione lub o bardzo ciemnej, niemal czarnej barwie),

D – wielkość (za wymagające obserwacji uznaje się znamię o średnicy powyżej 6 mm),

E – ewidentne, widoczne powiększenie się zmiany.

Jak i kiedy należy usuwać znamiona skórne?

Lekarze zalecają ostrożność i obserwację znamion, natomiast usuwanie ich jest podyktowane wyraźną koniecznością. Jeżeli pacjent ma przykładowo kilkadziesiąt zmian, które nie zostały uznane przez lekarza dermatologa za groźne – usuwanie ich zapobiegawczo nie ma sensu, zwłaszcza przy tak dużej ilości pieprzyków. Istnieją natomiast pewne przesłanki, które są wskazaniem do usunięcia znamion, ze względu na ich ryzykowną lokalizację i częste podrażnienia mechaniczne…

• Okolice karku – miejsce często pocierane krawędzią ubrania lub u osób wyjątkowo narażonych na wieloletnią ekspozycję na promienie słoneczne, bez możliwości stałego zabezpieczenia skóry, ze względu na wykonywany zawód: rolnicy, marynarze, leśnicy.
• Okolice ramion i środkowej linii pleców. Codzienne noszenie biustonosza, torebki, plecaka często podrażnia istniejące tam znamiona.
• Okolice narządów płciowych.
• Okolice oczu i nosa, zwłaszcza u osób noszących na co dzień okulary.
• Okolice pach, miejsca w zgięciu łokci i kolan – częste potarcia i uszkodzenia mechaniczne pieprzyków.
• Okolice sutka.
• Owłosiona skóra głowy – miejsce, które znacznie utrudnia stałą obserwację znamion.

W powyższych przypadkach większość lekarzy zaleca usunięcie istniejących zmian nawet w przypadku ich łagodnej postaci. W tym celu stosuje się zazwyczaj jedną z dwóch najpopularniejszych metod…

Usuwanie znamion za pomocą laseroterapii

Zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym. W przypadku niewielkiej zmiany czas zabiegu nie przekracza 30 minut. Niekwestionowaną zaletą tej metody jest znakomity efekt wizualny i szybki czas gojenia (w zależności od wielkości usuwanej zmiany, proces gojenia trwa od kilku dni do kilku tygodni) – okoliczne tkanki nie ulegają uszkodzeniu. Ze względu na bezkontaktowość tej metody leczenia, nie ma również ryzyka przeniesienia wirusów chorób zakaźnych WZWB czy HIV.

Lekarz, decydując o wyborze metody, powinien być absolutnie pewien, że zmiana jest bezpieczna. Nie powinno się usuwać  znamion tą metodą w przypadku jakichkolwiek podejrzeń, co do złośliwości pieprzyka, ponieważ laser uniemożliwia pobranie tkanki do badania histopatologicznego.

Usuwanie znamion poprzez wycięcie chirurgiczne

Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Zmiana wraz z otaczającym marginesem tkanek zostaje usunięta, a ranka zaszyta.

***

Większość pieprzyków usuwa się ze względów kosmetycznych. Decydując się na taki zabieg, należy pamiętać, że kwestia ewentualnej blizny po zabiegu chirurgicznym vs braku blizny po laseroterapii nie powinna być w tym przypadku decydująca. Nie wszystko może się uwidocznić podczas badania dermatoskopem – to przede wszystkim wiedza i doświadczenie lekarza decydują o zdrowiu pacjenta. Możliwość uzłośliwienia się danego znamienia powinna skłaniać do wykonania badania histopatologicznego po zabiegu, a to wymaga interwencji skalpela i chirurgicznego usunięcia pieprzyka.