Nowy rok szkolny: jak pomóc dziecku zaaklimatyzować się w szkole?

Rozpoczęcie nauki, zmiana szkoły lub powrót do niej po wakacjach dla wielu dzieci są trudnym przeżyciem. Zwłaszcza po okresie pandemii i miesiącach nauki z domu. Jak pomóc dziecku zaaklimatyzować się w szkole? Podpowiadamy!

Proces aklimatyzacji dotyczy nie tylko uczniów, którzy rozpoczynają naukę w szkole, a więc pierwszoklasistów. Przed podobnym wyzwaniem stają również dzieci zmieniające szkołę, rozpoczynające naukę w IV klasie (dochodzą wtedy nowe przedmioty, poszerza się grono nauczycieli, nauka odbywa się w różnych salach) czy w szkole ponadpodstawowej. Także po wielomiesięcznym okresie nauki online bądź hybrydowej związanej z pandemią koronawirusa dla wielu dzieci nowy rok szkolny i powrót do nauki stacjonarnej „w pełnym wymiarze” może być nie lada wyzwaniem – zwłaszcza dla tych, które w tym czasie zmieniały szkołę lub rozpoczynały nowy okres edukacji. Uważa się, że proces adaptacji dziecka do nowych warunków trwa ok. 4-6 tygodni. Nie ma na to jednak złotego środka – każdy młody człowiek przejdzie ten okres inaczej i w swoim tempie. Na pewno jednak wsparcie ze strony rodziców jest bardzo pomocne. O czym szczególnie powinieneś pamiętać?

Porozmawiaj z dzieckiem o nowych obowiązkach i przywilejach

Dziecko może nie być świadome, jak będzie wyglądał nowy rok szkolny na kolejnym etapie edukacji – szczególnie dotyczy to dzieci kończących edukację wczesnoszkolną i zaczynających naukę w klasie IV (to tzw. II etap edukacji). Warto, aby było do tego przygotowane. Dlatego porozmawiaj z nim o nowych obowiązkach i przywilejach, wyjaśnij, na czym dokładnie polegają zmiany i jak będzie teraz wyglądać organizacja roku szkolnego i nauki. To przede wszystkim zmiana wychowawcy klasy, szybsze tempo pracy, podział nauki na przedmioty prowadzone przez różnych nauczycieli w różnych salach, większe obciążenie nauką zarówno w szkole, jak i w domu. To wszystko powoduje, że dla wielu dzieci przejście z klasy III do IV jest dużym stresem i właśnie to ten tzw. próg szkolny zapamiętują jako najbardziej traumatyczny. Dlatego warto zadbać o to, aby dziecko wcześniej dokładnie wiedziało, jakie zmiany je czekają i jak sobie może z nimi poradzić, np. w dużej szkole dziecko może obawiać się przemieszczania między salami w czasie przerw – wydrukuj mu plan szkoły, żeby mogło zapoznać się z rozkładem sal, podpowiedz, aby trzymało się koleżanek („w grupie raźniej”) itp. Dzięki temu będzie się czuło spokojniejsze i bezpieczniejsze. Otuchy doda mu też świadomość, że wchodzi w nowy „bardziej dorosły” etap nauczania i zyskuje większą samodzielność.

Opowiedz mu historię ze swoich lat szkolnych

Dzięki temu dziecko zrozumie, że nie jest osamotnione w swoich rozterkach i niepokojach – uświadomi siebie, że jego rodzic też kiedyś był dzieckiem i znalazł się w podobnej sytuacji, z którą sobie umiał poradzić. Podobnie jak wiele innych rodziców i dzieci. Nie strasz, nie buduj atmosfery zagrożenia, nie epatuj też swoimi superosiągnięciami, które mogą przerastać twoje dziecko – natomiast staraj się je pozytywnie wzmocnić i pokaż, jakie metody może zastosować w konkretnych sytuacjach. Odnieś się też do dobrych doświadczeń samego dziecka z jego przeszłości – przypominając mu, jak sobie poradziło w innych trudnych sytuacjach. Unikaj uogólnień („zawsze”, „nigdy”), odnoś się do konkretnych sytuacji i zachowań. Zachęcaj dziecko do wytrwałości, pokazując mu, że czasami potrzeba czasu na poradzenie sobie z trudną sytuacją, ale że zawsze jest możliwe rozwiązanie. Możesz mu zaproponować również stworzenie listy postanowień na nowy rok szkolny, która pozwoli mu łatwiej poradzić sobie z nowymi wyzwaniami. 

Znajdź czas na rozmowę i wysłuchanie problemów

Dziecku będzie łatwiej przejść przez okres adaptacji związany z rozpoczęciem nowego roku szkolnego, gdy będzie czuć, że może na ciebie liczyć. Codziennie pytaj, jak mu minął dzień w szkole i czy nie potrzebuje twojej pomocy. Nie zniechęcaj się, jeśli dziecko będzie odpowiadać zdawkowo i niechętnie – już samo twoje zainteresowanie da mu większe poczucie bezpieczeństwa i w końcu zachęci do podzielenia się swoimi odczuciami. Bądź jednak uważny na niepokojące, niewerbalizowane przez dziecko objawy problemów z adaptacją, takie jak przede wszystkim:

• utrzymujące się problemy w uczeniu, 
• powtarzające się często bóle brzucha, bóle głowy, zaburzenia apetytu czy nawet stany podgorączkowe – nieuzasadnione innymi przyczynami (mogą to być objawy fobii szkolnej),
• problemy z zasypianiem, częste budzenie się w nocy, 
• nagła niechęć do spotkań z kolegami, do wyjazdu na szkolną wycieczkę, lęk przed samodzielnym chodzeniem (transportem) do szkoły i inne.

Im więcej będziesz rozmawiać z dzieckiem, tym łatwiej będzie ci wychwycić wszelkie trudności. Pamiętaj, że późna godzina wieczorna nie jest najlepszym momentem na rozmowę o szkole – wtedy dziecko potrzebuje wyciszenia i relaksu. Najlepiej zrobić to po przyjściu do domu. Nie poganiaj! Niektóre osoby potrzebują więcej czasu, aby spokojnie wyrazić swoje obawy i odczucia oraz zwierzyć się z trosk i problemów. Gdy twoje dziecko coś ci opowiada, nie rób w tym czasie innych rzeczy (np. nie odpisuj na SMS-y, nie oglądaj telewizji) – musi czuć, że to ono i jego problemy są teraz dla ciebie najważniejsze. 

Nie bagatelizuj skarg dziecka

Nie lekceważ uwag i skarg zgłaszanych przez dziecko. Młodsze dziecko, w okresie szkoły podstawowej, oczekuje od rodzica nie tylko konkretnej porady, ale też często interwencji. Gdy mówi, że nauczyciel się na niego uwziął, nie zakładaj od razu, że przesadza, tylko spróbuj obiektywnie ocenić sytuację, a jeśli to konieczne – porozmawiaj z wychowawcą. Z drugiej strony dziecku łatwiej jest mówić o problemach w nauce i z nauczycielami niż o braku akceptacji ze strony kolegów i koleżanek z klasy. Może je więc przedstawiać w bardziej powierzchownej formie, niż to odczuwa w rzeczywistości. Nie bagatelizuj jednak żadnego sygnału ze strony dziecka wskazującego na to, że ma trudności z odnalezieniem się w nowej klasie czy szkole. Staraj się też nie rozwiązywać za niego wszystkich problemów – tutaj chodzi o mądre wspieranie w dążeniu do samodzielności, a nie wyręczanie, ważna jest też pomoc dziecku w realizacji celów na nowy rok szkolny.

Bądź w stałym kontakcie z wychowawcą i rodzicami innych dzieci

To ważne, bo dzięki temu dowiesz się, jak z ich perspektywy wygląda sytuacja twojego dziecka i jakie dokładnie ma problemy w kontaktach z innymi dziećmi czy w nauce. Często to nauczyciel pierwszy obserwuje np. objawy dysleksji w okresie szkolnym i może zasugerować podjęcie kolejnych kroków zapewniających dziecku systemową pomoc psychologiczno-pedagogiczną, w ramach której będzie mógł uczestniczyć w różnorodnych zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych lub korekcyjno-kompensacyjnych. Często uczeń objęty taką pomocą czuje się gorszy od rówieśników, co może być powodem jego wycofania się z życia klasowego i towarzyskiego. Staraj się rozmawiać z dzieckiem na ten temat, pozytywnie go wzmacniać, podkreślać jego mocne cechy, chwal za postępy. Pomoc wychowawcy może być tutaj nieoceniona – poprzez zachęcanie uczniów do pracy zespołowej i organizację wspólnych aktywności, dzięki którym wszyscy uczniowie będą mogli na forum klasy zaprezentować swoje zainteresowania czy umiejętności inne niż uczenie się. Warto też zachęcać dzieci do uczestniczenia w zajęciach pozalekcyjnych.