Co to jest nadżerka?

Zmiany nazywane popularnie nadżerkami na tarczy szyjki macicy są dosyć częstą przypadłością kobiet, kojarzącą się z rakiem szyjki macicy. Niepokojących objawów, takich jak zaczerwienienie u ujścia kanału szyjki macicy, czy występujących krwawień nie wolno lekceważyć. Dowiedz się jak można rozpoznać nadżerkę? Jakie są przyczyny i objawy nadżerek? Sprawdź jak przebiega leczenie i czy wszystkie nadżerki trzeba leczyć?

Co to jest nadżerka?

Pojęcie nadżerki jest w Polsce nadużywane zarówno przez kobiety jak i przez lekarzy ginekologów. W znakomitej większości przypadków (do 99%) nadżerką określa się ektopię gruczołową widoczną na tarczy szyjki macicy. Polega ona na tym, że nabłonek walcowaty, fizjologicznie występujący w kanale szyjki macicy, wychodzi na tarczę szyjki gdzie znajduje się zwykle nabłonek wielowarstwowy płaski. Taki nabłonek jest silnie przekrwiony i czerwony – jest tzw. „erytroplakią”. Nadżerka natomiast z definicji jest ubytkiem w nabłonku i rzadko jest spotykana. Nadżerki kojarzą się nie do końca słusznie z rakiem szyjki macicy. Owszem, w wyniku infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego, zmiany nowotworowe zaczynają się na styku tych dwóch nabłonków – płaskiego i walcowatego (gruczołowego). Ektopia może „gołym okiem” przypominać zmiany nowotworowe. Natomiast ektopia gruczołowa nie jest stanem przedrakowym i poza niektórymi wskazaniami nie należy jej leczyć.

Nadżerka – przyczyny

Niektóre kobiety rodzą się z ektopią gruczołową. Innymi czynnikami sprzyjającymi powstawaniu są:

• zmiany hormonalne związane z cyklem miesiączkowym,
• zażywanie doustnej antykoncepcji,
• ciąża,
• młody wiek.

Powstawanie zmian jest zależne od odpowiedniego poziomu estrogenów, które sprzyjają rozwarciu kanału szyjki macicy eksponując nabłonek na działanie kwaśnego pH pochwy.

U kobiet po menopauzie, u których poziom estrogenów z racji wygasania czynności jajników jest niższy, de novo ektopie gruczołowe z reguły nie występują.

Nadżerka - objawy

Ektopia gruczołowa najczęściej nie daje żadnych dolegliwości. Niejednokrotnie pierwszym objawem jest zaczerwienienie w okolicy ujścia kanału szyjki macicy widoczne w badaniu ginekologicznym jako czerwona tarcza. Do objawów, których mogą doświadczać kobiety zaliczamy:

• krwawienia kontaktowe (np. po stosunku płciowym),
• krwawienie po badaniu ginekologicznym,
• nieprawidłowe plamienia między miesiączkami,
• obecność wodnistych upławów,
• ból w podbrzuszu,
• nawracające zapalenia szyjki macicy,
• bolesne współżycie.

Komórki części pochwowej szyjki macicy są zbudowane z wytrzymałego nabłonka wielowarstwowego płaskiego i przystosowane do urazów mechanicznych. Przy występowaniu ektopii, komórki gruczołowe są wrażliwe i ich podrażnianie (na przykład podczas badania czy stosunku płciowego) może powodować krwawienie. Warte jest podkreślenia, że te objawy nie są specyficzne tylko dla ektopii gruczołowej. Podobne objawy może wywoływać na przykład rak szyjki macicy i nie powinno się ich ignorować. Dlatego też u kobiet doświadczających takich dolegliwości wskazana jest konsultacja ginekologiczna z badaniem wewnętrznym i pobraniem cytologii. Ginelokologia, a szczególnie badanie cytologiczne gra bardzo ważną rolę i od tego badania uzależnione jest dalsze postępowanie.

Nadżerka – leczenie

Kilkanaście lat temu, przed odkryciem związku pomiędzy rakiem szyjki macicy a zakażeniem wirusem HPV w latach 80-tych XX wieku, wszystkie nadżerki klasyfikowane były jako stan przedrakowy i lekarze ginekolodzy usuwali ektopie przez wymrażanie ciekłym azotem czy wypalanie elektrokoagulacją. W przypadku bezobjawowych ektopii leczenie przez uregulowanie cyklu miesiączkowego wystarcza i ektopie goją się same. Blizna powstała po wymrożeniu może maskować proces nowotworowy toczący się w głębszych partiach nabłonka. Taki nieuzasadniony zabieg naraża młode kobiety na powikłania jak na przykład zwężenie kanału szyjki które ma wpływ na planowane ciąże. Leczenie ektopii możliwe jest w wypadku uporczywych krwawień czy nawracających zakażeń. W każdym w tych przypadków przed zabiegiem należy wykonać cytologię, w celu wykluczenia zmian przedrakowych i obejrzeć szyjkę macicy w badaniu kolposkopowym. Ektopię usuwa się poprzez krioterapię, elektrokoagulacją lub laseroterapią.

Alternatywną metodą leczenia ektopii jest stosowanie specjalnego preparatu będącego mieszaniną między innymi kwasu azotowego i octowego - nakłada się go na powierzchnię szyjki przy pomocy aplikatora, zazwyczaj dwukrotnie. Jego działanie polega na chemicznej destrukcji nieprawidłowego nabłonka w obrębie tarczy szyjki macicy, praktycznie nie wpływając na nabłonek prawidłowy. Można również stosować środki o kwaśnym pH, jak na przykład kwas borny zaaplikowany na noc dopochwowo. Kwaśnie środowisko pochwy prowadzi do samoistnego przekształcania nabłonka gruczołowego w prawidłowy nabłonek wielowarstwowy plaski, czyli samoistnego leczenia ektopii. Leczenie prawdziwych nadżerek polega na usunięciu zabiegowym po wykluczeniu zmian nowotworowych.

Źródła:

1. Hodor J. Błędne diagnozowanie nadżerek. Puls Medycyny.

2. Tarney CM, Han J. Postcoital bleeding: a review on etiology, diagnosis, andmanagement. Obstet Gynecol Int. 2014;2014:192087. doi: 10.1155/2014/192087. Epub 2014 Jun 17. Review. PubMed PMID: 25045355; PubMed Central PMCID: PMC4086375.

3. Mitchell L, King M, Brillhart H, Goldstein A. Cervical Ectropion May Be a Cause of Desquamative Inflammatory Vaginitis. Sex Med. 2017 Sep;5(3):e212-e214. doi: 10.1016/j.esxm.2017.03.001. Epub 2017 Apr 28. PubMed PMID: 28460993; PubMed Central PMCID: PMC5562466.

4. Skrzypulec-Plinta V. Leczenie nadżerki szyjki macicy. Medycyna Praktyczna. www.mp.pl