Zakażenie układu moczowego - skąd się bierze i jak je wyleczyć?

Zakażenia układu moczowego są jedną z najczęstszych chorób infekcyjnych wywoływanych przez drobnoustroje chorobotwórcze. Stanowią 40 - 50% zakażeń szpitalnych i około 20% zakażeń pozaszpitalnych. Leczenie infekcji w drogach moczowych jest kwestią indywidualną zależną od stanu klinicznego chorego.

Czym są zakażenia układu moczowego?

Zakażenia układu moczowego wywoływane są przez mikroorganizmy, głównie bakterie, które do dróg moczowych mogą przedostać się w trojaki sposób: drogą wstępującą przez cewkę moczową, drogą krwi lub limfy. Na zakażenia układu moczowego, ze względu na budowę ciała (lokalizacja i długość cewki moczowej) - znacznie częściej narażone są kobiety. Literatura podaje różne podziały zakażeń układu moczowego. Najczęściej wyróżnia się:

• zakażenia objawowe lub  bezobjawowe,
• zakażenia dolnego lub/i  górnego odcinka dróg moczowych.
• zakażenia nawracające (zachorowanie co najmniej 3 razy w ciągu ostatniego roku lub 2 razy w ciągu ostatnich 6 miesięcy),
• zakażenia powikłane (u osób z anomaliami w obrębie dróg moczowych, upośledzoną funkcją nerek, zmniejszoną odpornością) i niepowikłane (u osób z prawidłową budową układu moczowego).

Zakażenia dróg moczowych diagnozuje się na podstawie objawów prezentowanych przez pacjenta, badania fizykalnego lub badań laboratoryjnych ogólnych i bakteriologicznych moczu.

Zakażenia układu moczowego – objawy

W zależności, którego odcinka układu moczowego dotyczy zakażenie, charakteryzować może się ono różnymi objawami. W przypadku zakażenia dolnych dróg moczowych charakterystyczne symptomy to: zaburzenia oddawania moczu, np. częstomocz, naglące parcia na mocz, ból, pieczenie w trakcie mikcji. U dzieci występować może: niepokój podczas oddawania moczu i palpacyjna tkliwość w okolicy nadłonowej. U pacjentów dotkniętych infekcją w drogach moczowych występować może również krwiomocz a w badaniu ogólnym moczu występuje podwyższony poziom białych krwinek, krwinkomocz, bakteriuria (w osadzie moczu stwierdzamy obecność bakterii). Typowymi objawami zakażeń górnego układu moczowego są: gorączka, dreszcze, bolesność okolicy lędźwiowej, dodatni objaw Goldflama (objaw manifestujący się bólem wywoływanym uderzeniem okolicy nerki prawej lub lewej). Dodatkowo u noworodków pojawia się: przedłużająca się żółtaczka, ubytek masy ciała, niechęć do ssania, wolne stolce, senność, wzdęcia, wymioty, drgawki, wiotkość mięśni. U starszych dzieci, objawy infekcji w górnych drogach moczowych są bardzo podobne do tych, które znajdujemy  u noworodków -  wymioty, brak łaknienia, biegunka oraz zaburzenia przyrostu masy ciała. U dorosłych opisywane stany zapalne dają bóle brzucha (najczęściej jest to podbrzusze), bóle mięśni, mogą również wystąpić bóle głowy oraz nudności i wymioty. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się dodatnie znaczniki stanu zapalnego, tak w badaniach laboratoryjnych krwi, jak i wymienione wcześniej: oraz leukocyturię, bakteriurię i czasami krwinkomocz w moczu.

Zakażenia układu moczowego – leczenie

Sposób leczenia zakażenia układu moczowego zależny jest od stanu klinicznego pacjenta. Pod uwagę bierze się: intensywność objawów chorobowych, wiek pacjenta i spodziewaną lekowrażliwość domniemanego drobnoustroju chorobotwórczego. Szczególną grupą pacjentów, u których stwierdzamy infekcję dróg moczowych są kobiety w ciąży. W każdym przypadku podejrzenia lub stwierdzenia stanu zapalnego w układzie moczowym należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza. Obligatoryjnie zaleca się: przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, regularne i kompletne opróżnianie pęcherza moczowego oraz lekkostrawną dietę. Drugi element leczenia, który stanowi farmakoterapia jest indywidualnie dostosowany do osoby chorej. Nasilone objawy bólowe są wskazaniem do zastosowania leków przeciwbólowych. W przypadku zakażeń układu moczowego niezwykle ważna jest też profilaktyka, szczególnie u pacjentów, którzy cierpią w związku z nawracającymi infekcjami dróg moczowych. Podstawowe znaczenie ma przyjmowanie dużej ilości płynów oraz regularne oddawanie moczu z całkowitym opróżnieniem pęcherza moczowego.

Ponadto wskazane jest:

• leczenie wad anatomicznych i zaburzeń czynnościowych układu moczowego,
• przestrzeganie higieny intymnej,
• profilaktyka i leczenie zaparć,
• leczenie zapaleń narządu rodnego,
• oddawanie moczu po stosunku płciowym, przed snem oraz po przespanej nocy,
• unikanie kąpieli w niekontrolowanych zbiornikach wodnych,
• stosowanie preparatów żurawiny,
• u osób obciążonych schorzeniami układu moczowo – płciowego - regularne kontrole nefrologiczne oraz urologiczne.

Źródła:

1. Grabe M. et. al. Guidelines on urological infections. Postępy andrologii 2017; 4 (1), 36–108.

2. Kiliś-Pstrusińska K. Zakażenia układu moczowego. Praktyka lekarska zeszyty specjalistyczne 2012; 72 (9): 4 – 13.

3. Michno M., Sydor A., Zakażenia układu moczowego u osób dorosłych. Przegląd Lekarski 2016; 730 (7): 504 – 508.

4. Hryniewicz W., Holecki M. Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych. Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2015.

5. Kupilas A. Zakażenia układu moczowego. Przegląd urologiczny  2006; 38 (4): 12- 14.