Grypa żołądkowa: ile trwa, objawy, przyczyny, leczenie

Infekcja potocznie nazywana grypą żołądkową to tak naprawdę wirusowe zakażenie układu pokarmowego. Przeważnie dotyczy niemowląt i małych dzieci. Wywołuje biegunkę oraz wymioty. Wyjaśniamy, jakie są objawy grypy żołądkowej i jak sobie z nimi radzić.

Grypa żołądkowa – nazywana także grypą jelitową, jelitówką lub nieżytem żołądkowo-jelitowym jest wywoływana przez wirusy. Jest to infekcja występująca powszechnie na całym świecie. Prawie wszystkie dzieci do 5 lat ulegają co najmniej jednemu zakażeniu.

W klimacie umiarkowanym zakażenia takie występują zwykle w okresie jesienno-zimowym, natomiast w krajach tropikalnych – przez cały rok.

Objawy grypy żołądkowej

Infekcja układu pokarmowego może przebiegać bezobjawowo, może też mieć formę łagodną lub ostrą. Najczęściej występujące objawy jelitówki to:

• wymioty,
• ból brzucha,
• wodnista biegunka z obecnością śluzu,
• gorączka,
• bóle mięśni,
• bóle głowy,
• czasowa nietolerancja laktozy,
• ogólne osłabienie,
• brak apetytu,
• infekcja górnych dróg oddechowych,
• przejściowe zaburzenia funkcji wątroby.

Grypa żołądkowa najczęściej przebiega łagodnie (90% przypadków) i ulega samoistnemu wyleczeniu w ciągu kilku dni. Zagrożenie stanowią nasilone biegunki i wymioty, które mogą prowadzić do odwodnienia.

Jelitówka – objawy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza

Niepokojące objawy grypy jelitowej u dorosłych, będące wskazaniem do konsultacji lekarskiej, to:

• nieprzerwane nudności i wymioty,
• biegunka trwająca powyżej 2-3 dni,
• objawy odwodnienia: nadmierne pragnienie, sucha skóra oraz wyschnięte usta, niewielka ilość oddawanego moczu lub jego brak, wyraźne osłabienie,
• silny ból brzucha lub odbytu,
• krew w stolcu, stolce o bardzo ciemnym zabarwieniu,
• ból lub zawroty głowy,
• gorączka powyżej 38°C trwająca powyżej 3 dni.

Jelitówka u dziecka – kiedy do lekarza?

Objawy grypy jelitowej u dzieci, które powinny skłonić do wizyty u lekarza, to:

• biegunka trwająca powyżej 24-48 godzin,
• intensywne wymioty,
• objawy odwodnienia: niezmoczenie pieluszki lub nieoddanie moczu przez 3 i więcej godzin, wyschnięte usta, płacz bez łez, zmniejszenie napięcia skóry, 
• sucha skóra, wzmożone pragnienie,
• gorączka powyżej 39°C,
• krew w stolcu, stolce o bardzo ciemnym zabarwieniu,
• nadmierna senność, drażliwość, apatia, brak zainteresowania otoczeniem, niechęć do zabawy,
• zapadnięte policzki, oczy lub brzuch, a u niemowląt – ciemiączko.

Przyczyny grypy żołądkowej

Grypa żołądkowa wywoływana jest najczęściej przez rotawirusy, oprócz nich chorobę powodują również kaliciwirusy (norowirusy i sapowirusy), adenowirusy i astrowirusy.

Rotawirusy powodują chorobę głównie u niemowląt i dzieci, ale mogą także być przyczyną zakażeń u dorosłych. Ciężkość zachorowania zmniejsza się w przypadku każdego kolejnego zakażenia.

Czy grypa żołądkowa jest zaraźliwa? Tak, jest to choroba zakaźna, źródłem zakażenia jest chory człowiek, ozdrowieniec, który ciągle wydala wirusy, a także osoba zakażona bezobjawowo. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub pokarmową. Podczas ostrej biegunki ogromne ilości wirusów są wydalane w stolcu, do zakażenia wystarcza już 10-100 cząstek wirusa. 

Możliwe jest także przeniesienie rotawirusa za pomocą wydzielin dróg oddechowych , przez kontakty osobiste i skażone przedmioty i powierzchnie. 

Ile trwa grypa żołądkowa?

W zależności od rodzaju wirusa okres wylęgania zakażenia wynosi od 12 do 72 godzin, natomiast sama choroba może trwać od jednego do ośmiu dni. Jelitówka może mieć zaostrzony przebieg u osób z obniżoną odpornością.

Grypa jelitowa powoduje ogólne osłabienie organizmu, mogą się także zdarzyć powikłania w postaci przejściowej nietolerancji laktozy, która mija po ustąpieniu objawów choroby.

Leczenie grypy żołądkowej

Diagnostyką i leczeniem grypy żołądkowej może zajmować się lekarz rodzinny, pediatra, który ma pod opieka dzieci chore, ale również internista czy gastrolog. Choć w pierwszej chwili diagnoza jelitówki nie wydaje się trudna, to jednak podobne objawy może dawać wiele innych schorzeń, np. zespół jelita drażliwego czy zakażenie salmonellą. Dlatego dla pewności lepiej odwiedzić lekarza.

Gdy zdiagnozowana została grypa żołądkowa - jak leczyć tę dolegliwość? Leczenie jest głównie objawowe, a jego celem jest zapobieganie odwodnieniu, a zatem dbanie o odpowiednie nawodnianie osoby chorej. Według szacunków po każdym luźnym stolcu należy wypić od 350 do 700 ml płynów. Nie powinna być to jedynie woda. Można stosować także specjalne preparaty przeznaczone do nawadniania, dostępne w aptece bez recepty.

Zdarza się, że niemowlęta i małe dzieci oraz osoby z upośledzoną odpornością wymagają hospitalizacji z uwagi na znaczne ryzyko wystąpienia u nich poważnych objawów odwodnienia. Wówczas płyny oraz tracone elektrolity uzupełniane są dożylnie. Wspomagająco można stosować probiotyki.

Nie jest zalecane przyjmowanie antybiotyków, w razie gorączki można doraźnie stosować leki przeciwgorączkowe i przeciwskurczowe.

Domowe sposoby na grypę żołądkową, które możemy zastosować to picie średniozmineralizowanej wody, słabej herbaty oraz naparów ziołowych (rumianek, mięta). Płyny najlepiej przyjmować często, ale w niewielkich porcjach. Należy szczególnie dbać o odpowiednią ilość snu i odpoczynek.

Co jeść przy grypie żołądkowej?

Dotychczasowe zalecenia dotyczące żywienia w grypie żołądkowej mówiły o powstrzymaniu się od jedzenia i stosowaniu w tym okresie lekkostrawnych posiłków. Obecnie uważa się, że chory na ostrą biegunkę powinien spożywać takie same pokarmy jak przed chorobą. Nie jest zalecana specjalna dieta w grypie żołądkowej. Niewskazane jest głodzenie się i stosowanie długich przerw w jedzeniu (co często robią podczas biegunki osoby starsze), ponieważ regularne jedzenie przyspiesza regenerację nabłonka jelitowego, czyli zdrowienie. Zapobiega także niedożywieniu i utracie elektrolitów.

Jelitówka w ciąży

Zagrożeniem wynikającym z grypy żołądkowej zarówno dla płodu, jak i kobiety w ciąży jest pojawiające się odwodnienie. Dlatego kobieta szczególnie zadbać musi o uzupełnianie płynów. Jeżeli zakażenie ma ciężką postać, należy skonsultować się z lekarzem.

Jelitówka u dzieci

Tzw. grypa żołądkowa u niemowląt występuje stosunkowo często. Zwykle jest bezobjawowa lub ma postać łagodną. Najczęściej chorują dzieci w wieku od 3 miesięcy do 3 lat. Najpoważniejsze dolegliwości wywołane grypą żołądkową dotyczą dzieci między 6. miesiącem życia a 2. rokiem życia. Choroba u niemowląt często wymaga interwencji medycznej w szpitalu. Karmienie piersią zapewnia niemowlętom ochronę przed zakażeniem, a wszystko dzięki przeciwciałom dostarczanym z mlekiem matki.

Grypa żołądkowa a zatrucie - czym się różnią?

Zatrucie pokarmowe to określenie, które odnosi się do choroby przewodu pokarmowego o ostrym przebiegu wywołanej spożyciem pokarmu skażonego bakteriami lub toksynami bakteryjnymi, pasożytami lub grzybami.

Objawy zatrucia pokarmowego mogą być podobne do objawów tzw. grypy żołądkowej. Do najczęstszych objawów należą nudności, wymioty, biegunka, które mogą prowadzić do odwodnienia, charakterystyczny jest także ból brzucha lub gorączka. Obraz kliniczny zatrucia pokarmowego zależy od przyjętej dawki infekcyjnej, czyli od ilości bakterii oraz ich zdolności do wytwarzania toksyn, a także od odporności organizmu.

W zależności od przyczyn zatruciu mogą towarzyszyć dodatkowe objawy, takie jak na przykład zaburzenia endokrynne, bóle głowy, zaczerwienienie twarzy, objawy skórne – świąd, pokrzywka czy rumień, a nawet objawy neurologiczne i objawy ze strony układu oddechowego. W przypadku zatrucia toksyną jadu kiełbasianego objawom ze strony układu pokarmowego może towarzyszyć uszkodzenie nerwów czaszkowych, które powoduje między innymi podwójne widzenie, zaburzenia akomodacji, zaburzenia mowy, połykania czy oddychania.

Ostrą biegunkę, spowodowaną przez rotawirusy trudno odróżnić na podstawie objawów od biegunek wywołanych przez inne wirusy jelitowe. Do rozpoznania źródła biegunki służą powszechnie dostępne testy immunoenzymatyczne, wykrywające cząsteczki wirusa w kale.

Jak długo chory zaraża w trakcie grypy żołądkowej?

Objawy biegunkowe ustępują najczęściej w ciągu 3-7 dni, u osób z ciężkim niedoborem odporności może pojawić się przewlekła biegunka z długotrwałym wydalaniem wirusa (może to trwać nawet ponad miesiąc).

Źródła: 
Gładysz A., Pazgan-Simon M., Fleischer K., Zatrucia pokarmowe – problem stale ważny w codziennej praktyce, Przewodnik Lekarza, 2006, 8, 78-88
Kuchar E., Biegunka wirusowa, Medycyna Praktyczna
Ołdak E., Sulik A., Rożkiewicz D., Ostre biegunki wirusowe u dzieci, Wiadomości Lekarskie, 2016, LIX, 7-8