COVID-19 przede wszystkim jest kojarzony z zaburzeniami układu oddechowego. Choroba ta jednak ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu i pracę innych narządów: serca, nerek, jelit i żołądka, wątroby, mózgu czy naszego największego organu – skóry.
Spis treści:
Jakie są najczęstsze powikłania koronawirusa?
Przebieg COVID-19 jest bardzo zróżnicowany: od bezobjawowego, poprzez łagodny (objawy podobne do przeziębienia), aż po ciężkie śródmiąższowe zapalenie płuc z zespołem ostrej niewydolności oddechowej lub niewydolność wielonarządową. Ciężki przebieg choroby może zakończyć się zgonem chorego. Do najczęściej występujących objawów należą: gorączka, kaszel, duszność, osłabienie, uczucie zmęczenia, rozbicie, ból mięśni i stawów, ból głowy. Objawami COVID-19 mogą być także: osłabienie funkcji narządu smaku i węchu, zaburzenia rytmu serca, dreszcze, biegunka. To pokazuje, że choroba ta ma charakter wielonarządowy i może dotyczyć praktycznie wszystkich układów: oddechowego, sercowo-naczyniowego, moczowego, nerwowego czy pokarmowego. Statystycznie najciężej COVID-19 przechodzą osoby starsze oraz z rozpoznanymi wcześniej chorobami przewlekłymi – tzw. współistniejącymi (takimi jak cukrzyca, otyłość, choroby serca, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, przewlekłe choroby układu oddechowego, np. przewlekła obturacyjna choroba płuc – POChP czy astma oskrzelowa). Najłagodniej, często bezobjawowo, chorobę tę przechodzą dzieci. Istnieją jednak obawy, że występowanie u dzieci wieloukładowego zespołu zapalnego powiązanego z COVID-19 (PIMS) może w przyszłości dawać takie powikłania, jak choroba wieńcowa i zawał serca w młodym wieku. Powikłanie to rozwija się u dzieci po około 4-6 tygodniach od zakażenia SARS-CoV-2 i może wystąpić także po bezobjawowym zakażeniu koronawirusem. W grupie chorych szczególnie narażonych na ciężki przebieg COVID-19 znajdują się osoby o obniżonej odporności, np. chore na AIDS, zakażone HIV, przyjmujące leki immunosupresyjne, po przeszczepach, w trakcie leczenia onkologicznego czy długotrwale leczone kortykosteroidami. Dane pokazują, że wśród zakażonych:
- u 20% choroba przebiega bezobjawowo,
- u 15% występuje ciężki przebieg,
- u 5% – stan bardzo ciężki, związany z zagrożeniem życia (śmiertelność to ok. 2%).
Pozostałe osoby, czyli większość, przechodzą COVID-19 w sposób umiarkowany, z typowymi objawami, które zwykle występują około 11-12 dni po zakażeniu. Uważa się, że ciężki przebieg choroby i późniejsze powikłania są efektem nadmiernej reakcji układu odpornościowego związanej głównie ze zbyt wysokim poziomem produkowanych cytokin prozapalnych. W skrajnych przypadkach dochodzi do wystąpienia tzw. burzy cytokinowej, czyli niekontrolowanego stanu zapalnego, który prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia płuc i może upośledzać funkcje innych narządów, takich jak serce, nerki, wątroba czy trzustka.
Jakie są konkretne powikłania narządowe?
- Układ oddechowy – koronawirus wiąże się z pęcherzykami płucnymi, prowadząc do dolegliwości ze strony dróg oddechowych, takich jak: kaszel (najczęściej suchy), dyskomfort w klatce piersiowej, uczucie duszności. Może dojść do rozwoju groźnego dla życia ostrego śródmiąższowego zapalenia płuc.
- Układ sercowo-naczyniowy – do najczęstszych powikłań pocovidowych należą zapalenie mięśnia sercowego, zaostrzenie niewydolności serca, zaburzenia rytmu serca oraz powikłania zakrzepowo-zatorowe związane z nieprawidłowościami układu krzepnięcia.
- Układ moczowy – powikłania nefrologiczne obejmują m.in. nasilenie objawów przewlekłej niewydolności nerek lub ostre uszkodzenie nerek.
- Układ nerwowy – w czasie przebiegu COVID-19 mogą pojawić się objawy uszkodzenia układu nerwowego i powikłania neurologiczne. U wielu pacjentów pojawiają się zaburzenia węchu i smaku (w większości odwracalne), silne bóle głowy. W ciężkim przebiegu choroby może też dojść do udaru niedokrwiennego mózgu. Już po przejściu choroby problemem jest też utrzymywanie się tzw. mgły mózgowej, polegającej na zaburzeniach koncentracji i pamięci krótkotrwałej, dezorientacji.
- Skóra – to największy organ ludzkiego organizmu, który też może zareagować na zakażenie koronawirusem. Do najczęstszych zmian skórnych wiązanych z COVID-19 należą tzw. pseudoodmroziny, zmiany plamisto-grudkowe, pokrzywka, drobne zmiany pęcherzykowe, a także siny kolor skóry (niebiesko-czerwone zmiany przypominające siatkę, powstające wskutek rozszerzenia naczyń). Często pacjenci skarżą się też na wypadanie włosów po przechorowaniu COVID-19.
Długofalowe następstwa choroby, utrzymujące się powyżej 4 tygodni po ostrej fazie zakażenia, nazywane są długim COVID-19 (long COVID-19), natomiast jeśli objawy nie ustępują po upływie 12 tygodni i nie ma dla nich innego wytłumaczenie niż infekcja SARS-CoV-2, określane są zespołem pocovidowym (post-COVID-19). Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) może on dotyczyć nawet 1 na 10 osób zakażonych koronawirusem.
Trzeba też pamiętać, że choroba może pozostawiać po sobie długotrwały ślad na psychice, powodując uczucie niepokoju, złe samopoczucie, objawy depresji, a nawet zespół stresu pourazowego.
Czy można się chronić przed skutkami powikłań?
Nie do końca wiadomo, jakie czynniki – poza wiekiem i chorobami współistniejącymi – predysponują do ciężkiego przebiegu COVID-19 i późniejszych powikłań ze strony różnych narządów. Jednym z najczęściej występujących, groźnych powikłań jest zakrzepica (w tym zatorowość płucna) związana z utrzymującymi się zaburzeniami krzepnięcia krwi. Z tego względu bardzo ważne jest monitorowanie pacjentów odczuwających objawy tzw. długiego COVID-19 i zespołu pocovidowego, aby jak najszybciej podjąć odpowiednie leczenie. W przypadku np. powikłań dotyczących układu oddechowego należy monitorować czynność płuc, wykonując w określonych odstępach czasu zalecone przez lekarza badania, takie jak spirometria, czy badania obrazowe: rentgen lub tomografia komputerowa płuc. W profilaktyce powikłań zakrzepowych stosuje się leki przeciwkrzepliwe. Bardzo ważny jest też tryb życia: unikanie długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej, odstawienie alkoholu i papierosów, odpowiednie nawadnianie organizmu, ruch. Najważniejsze, aby w razie wystąpienia niepokojących lub nieustępujących objawów skonsultować się z lekarzem. Warto też pamiętać, że powikłania mogą wystąpić także u osób, które samą infekcję przeszły lekko bądź umiarkowanie. Uważa się, że np. zaburzenia kardiologiczne dotykają nawet 8-10% ozdrowieńców. Aż 30% odczuwa problemy zdrowotne jeszcze po 9 miesiącach od zachorowania. Warto więc zachować czujność i pozostawać pod kontrolą lekarza.
Źródła:
Borkowski L., Fal A. M., Filipiak K. J. et al., Charakterystyka choroby COVID-19, objawy oraz skutki zdrowotne. Rekomendacje i doświadczenia polskich klinicystów; Nauka przeciw pandemii; Warszawa, 2021
Łastowiecka-Moras E., Koronawirus z medycznego punktu widzenia, Bezpieczeństwo Pracy; Nauka i Praktyka; 2020, nr 4: 3-5
Jaroszewicz J., Gąsior M. at al., Kompleksowa opieka nad chorym z zespołem Post-COVID-19 (PC19), i-Medica, 2020
WHO, Update on Clinical long-term effects of COVID-19, 25 marca 2021
Data dodania:
Artykuły powiązane
Koronawirus a udar - dlaczego zagrożenie wzrasta?
Udar mózgu należy w Europie do najczęstszych przyczyn zgonów i trwałej niepełnosprawności u osób po 40. roku życia. Dowiedz się, dlaczego w przebiegu COVID-19 może dojść do udaru mózgu, a także jak go rozpoznać i co zrobić w przypadku podejrzenia udaru.
Deksametazon w terapii koronawirusa. Czy jest skuteczny?
Walka z pandemią wirusa SARS-COV-2 jest prowadzona na różne sposoby – z jednej strony szczepimy się kolejnymi dawkami, z drugiej naukowcy wciąż szukają skutecznych leków mogących pomóc w walce z COVID-19. Rozwiązań poszukują także wśród znanych, sprawdzonych leków.
Koronawirus a płuca - jak choroba wpływa na ten organ?
Jak koronawirus wpływa na komórki nabłonka płuc? Czy zmiany powstałe w przebiegu COVID-19 są odwracalne? Dlaczego stosowanie się do zaleceń może uratować życie? Dowiedz się jakie jest jedno z najpoważniejszych powikłań przebycia zakażenia wirusem SARS-CoV-2 i czy można mu zapobiec.
Czy noszenie maski może chronić przed zakażeniem koronawirusem?
Rozprzestrzeniająca się epidemia koronawirusa SARS-CoV-2, która rozpoczęła się w chińskim mieście Wuhan i dotarła do Europy, spowodowała wzrost sprzedaży masek, które w opinii wielu nabywców mają ochronić ich przed chorobą. Czy to prawda? Czy noszenie maski może rzeczywiście uchronić przed zakażeniem koronawirusem?
Koronawirus (SARS-CoV-2)
Na najważniejsze pytania o koronawirus SARS-CoV-2 odpowiada specjalista chorób zakażnych dr n. med. Wojciech Basiak. Jak można się zarazić i jak zminimalizować ryzyko zarażenia? Czy produkty zamawiane z Chin przez internet mogą być niebezpieczne? Dlaczego przed podróżą warto zaszczepić się przeciwko grypie?