Czy otyłość wpływa na pracę mózgu?

Otyłość ma negatywny wpływ na nasze zdrowie. Ostatnie badania wskazują, że zbyt duża masa ciała przekłada się na zmniejszoną objętość substancji szarej w mózgu. Istota szara zawiera większość ze 100 mld komórek nerwowych, podczas gdy substancję białą tworzą wypustki neuronów, tworzące wiązki włókien nerwowych łączące różne regiony mózgu. - Wcześniejsze badania wykazywały związek między zanikiem istoty szarej a pogorszeniem pamięci czy ryzykiem demencji - mówi Mark Hamer, autor badania i profesor medycyny na angielskim Uniwersytecie Loughborough, Autor pracy opublikowanej w najnowszym numerze czasopisma naukowego „Neurology” Amerykańskiej Akademii Neurologii.

Otyłość wiąże się ze zmniejszoną objętością mózgu w czterech obszarach

W badaniu wzięło udział 9652 osób w średnim wieku (od 40 do 69 lat) mieszkających w Wielkiej Brytanii. Naukowcy przeanalizowali wyniki pomiarów ich wskaźnika masy ciała (BMI body mass indeks), wskaźnika talia-biodra (WHR waist-to-hip ratio) i całkowitej ilości tkanki tłuszczowej mierzonej metodą bioimpedancji. BMI to współczynnik uwzględniający wagę i wzrost badanej osoby (wynik od 18,5 do 24,9 kg/m2 uważany jest za prawidłowy, a powyżej 30 kg/m2 oznacza osobę otyłą). Wskaźnik WHR oceniany jest jako stosunek pomiaru obwodu talii do obwodu bioder, a wysoki wynik - powyżej 0,90 dla mężczyzn i powyżej 0,85 dla kobiet - wskazuje, że osoba ma otyłość centralną (wisceralną) lub większy brzuch niż biodra. W oparciu o te kryteria stwierdzono, że blisko jeden na pięciu uczestników badania jest otyły.

Hamer ze współpracownikami wykorzystali rezonans magnetyczny do skanowania objętości mózgu. Naukowcy wzięli pod uwagę takie czynniki, jak: wiek, aktywność fizyczną, palenie papierosów i wysokie ciśnienie krwi, które również mogą prowadzić do zmniejszenia objętości mózgu.

Jakie wyniki otrzymali? Osoby z większym BMI, jak i wskaźnikiem talia-biodra miały mniejszą objętość istoty szarej niż osoby z otyłością centralną w obrębie struktur prążkowia: jądra ogoniastego, skorupy, ciała prążkowanego i jądra półleżącego.  W najcięższych przypadkach, wśród 1291 osób, których BMI wynosił 30 lub więcej i mieli oni wysoki stosunek obwodu talii do bioder, średnia objętość istoty szarej była najniższa, na poziomie 786 cm³. 514 osób z BMI 30 lub wyższym, ale bez otyłości centralnej, miało średnią objętość substancji szarej 793 cm³. Zdrowi, których zdiagnozowano 3205, mieli średnią objętość istoty szarej na poziomie 798 cm³.

W badaniu nie wykazano istotnych różnic pomiędzy objętością istoty białej mózgu w związku z otyłością. Jednak nadwaga była związana ze zmniejszaniem się określonych obszarów mózgu: gałki bladej, jądra półleżącego, skorupy (tylko przy wyższym BMI) i jądra ogoniastego (tylko przy wyższym stosunku obwodu talii do bioder). Wszystkie te regiony mózgu są częścią układu nagrody i są zaangażowane w procesy motywacji. - Nie jest jasne, czy nieprawidłowości w budowie mózgu prowadzą do otyłości, czy też otyłość prowadzi do tych zmian - powiedział Hamer.

Potencjalne przyczyny mniejszej objętości mózgu

Wyniki badania nie były specjalnie odkrywcze dla Cary Bohon, adiunkta w Departamencie Psychiatrii i Nauk Behawioralnych na Uniwersytecie Stanford University School of Medicine. Amerykanka napisała w mailu do redakcji, że wyniki badania są „nieszczególnie nowe lub zaskakujące”. Warto jednak zaznaczyć, że mocną stroną studium jest wielkość próby. Dotychczasowe badania prezentowały podobne wnioski, ale nie obejmowały prawie 10 tysięcy osób. Wobec powyższego naukowcy nie mogli formułować daleko idących konkluzji.

- Szczególnie interesującym odkryciem jest to, że wśród osób z otyłością, które mają większy stosunek obwodu talii do bioder, występuje jeszcze niższa objętość istoty szarej mózgu - mówi Bohon, cytowana przez serwis CNN. Związek między mniejszą objętością mózgu a tłuszczem brzusznym może sugerować, że wpływ na taką sytuację mogą mieć: stan zapalny oraz czynniki naczyniowe.

Ponieważ przyczyna związku między objętością substancji szarej w mózgu a otyłością wciąż jest niejasna, być może występują czynniki wywołujące obie dolegliwości na raz. „Jeśli istnieją czynniki odżywcze wpływające na objętość mózgu, te same substancje mogą być bezpośrednią przyczyną otyłości” - napisała amerykańska badaczka.

Aby lepiej zrozumieć potencjalne powiązania między stanem zdrowia mózgu a otyłością, przyszłe badania powinny skupić się na analizie stanu zapalnego, odżywianiu oraz funkcjonowaniu układu naczyniowego. Takiego zdania jest Bohon, która prowadząc swoje prace badawcze doszła do wniosków, że utrata masy ciała może odwrócić zmiany w mózgu. Ludzie tracący kilogramy, zyskiwali na objętości mózgu.

Wracając na Wyspy Brytyjskie, Hamer przyznał, że jego analizy mogą pomóc naukowcom dowiedzieć się więcej o tym, jak otyłość powiązana jest z ryzykiem wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych. - Otyłość może mieć negatywny wpływ na wiele parametrów zdrowotnych. Ludzie powinni dążyć do utrzymania prawidłowej masy ciała - zaznaczył Mark Hamer.