Próchnica butelkowa - czym jest i jak do niej nie dopuścić?

Próchnica butelkowa jest jednym z najczęstszych problemów stomatologicznych u małych dzieci. Do jej powstawania przyczyniają się zawarte w posiłkach i napojach cukry, a każdy przypadek wymaga pilnego zgłoszenia się do gabinetu stomatologicznego, a w przypadku zaniedbania do leczenia dentystycznego.

Czym jest próchnica butelkowa?

Próchnica zębów u niemowląt i małych dzieci często nazywana jest próchnicą butelkową lub powszechnie próchnicą wczesnego dzieciństwa. Jest częstą przewlekłą chorobą zakaźną dzieciństwa i jedną z bardziej rozpowszechnionych przyczyn usuwania chorych zębów. Dotyczy niemowląt i małych dzieci, tych do 4 lat, spożywających pokarm bezpośrednio z butelki. Do jej powstania przyczyniają się zawarte w jedzeniu cukry. Identycznie jak w przypadku próchnicy u osób dorosłych, bakterie odżywiające się cukrem rozmnażają się i w konsekwencji tworzą kwasy niszczące szkliwo i dalsze części zęba. Oznacza to, że im większa ilość spożywanego cukru, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia niszczącej próchnicy. Charakterystyczne są plamy na zębach, zwykle białe oraz czarne zęby u dziecka. Pierwsze ubytki zajmują najczęściej górne siekacze, czyli jedynki, ale choroba szybko się rozprzestrzenia. Rozwój próchnicy przyczynia się do powstania bólu, a głównym sposobem leczenia jest fluoryzacja. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest zostawianie dzieciom butelki na noc, bo zawarty w płynie cukier oblepia zęby i staje się pożywką dla bakterii. Wobec powyższego niezwykle istotna jest profilaktyka próchnicy butelkowej, aby zapobiec problemom z uzębieniem w życiu dorosłym.

Próchnica butelkowa - jak wygląda i jakie są jej przyczyny?

Pierwszymi objawami próchnicy butelkowej są plamy na zębach. Gdy tkanka zęba zostaje zaatakowana przez drobnoustroje, dochodzi do uszkodzenia i demineralizacji ich struktury. Początkowo tworzy się, przylegająca do zębów, płytka nazębna, mająca charakter biało-żółtego nalotu. Następnie, gdy nie zostaną wdrożone działania zapobiegające w postaci odpowiedniej higieny jamy ustnej, rozwija się próchnica butelkowa, czyli plamy, mogące przybierać dwie formy:

• biała, kredowa plama o chropowatej strukturze, gdy proces próchnicy wciąż jest aktywny;
• gładka błyszcząca plama o twardej powierzchni, czyli plama nieaktywna (może utrzymywać się w szkliwie latami).

Później na przednich zębach w okolicy linii dziąseł zaczynają pojawiać się ciemnobrązowe lub czarne zmiany, które w szybkim tempie zajmują dalsze części uzębienia. Mimo to, na etapie plamy próchnicowej zmiany są możliwe do zatrzymania. Jeżeli pod wpływem kwasów dojdzie do zwiększenia odwapnienia to w efekcie szkliwo się odłamie i powstanie ubytek. Stan zapalny i ubytki są bolesne, co wpływa na samopoczucie dziecka, które może sygnalizować problem przez płacz w trakcie jedzenia. Choroba obejmuje nie tylko zęby mleczne, które już wyrosły, ale też dopiero wyżynające się.

Wśród głównych przyczyn powstania próchnicy butelkowej należy wymienić niewłaściwą pielęgnację zębów, ale też dietę. Pod pojęciem złej higieny jamy ustnej trzeba wskazać działanie drobnoustrojów, w szczególności bakterii z rodziny paciorkowców, wchodzących w skład flory bakteryjnej. Ich pożywieniem są cukry dostarczane z jedzeniem i napojami. Podczas picia z butelki „cukry” osiadają na zębach i na dłużej pozostają w jamie ustnej, dając pożywkę patogenom, które wytwarzają kwas i uszkadzają szkliwo. Jeżeli rodzice zaniedbują szczotkowanie zębów dzieci i nie robią tego regularnie, dochodzi do narastania płytki nazębnej. O stan jamy ustnej należy dbać jeszcze przed rozpoczęciem wyrzynania pierwszych mleczaków. Dodatkowo rozpuszczaniu szkliwa sprzyjają: ssanie cukierków, częste popijanie słodkich napojów, spożywanie retencyjnych pokarmów (biszkopty, krakersy) oraz nieregularna higiena jamy ustnej.

Próchnica butelkowa - leczenie

Jeżeli u dziecka zauważymy niepokojące symptomy, a stadium rozwoju próchnicy butelkowej objawia się białymi plamkami, wówczas niezbędne jest wykonanie fluoryzacji. Zabieg przeprowadza się w gabinecie stomatologicznym. Polega on na nałożeniu na zęby specjalnego preparatu zawierającego związek fluorku. Dodatkowo, profilaktycznie stomatolog może zalecić stosowanie pasty z fluorkiem. W przypadku zaawansowanej postaci próchnicy butelkowej, objawiającej się ciemnymi plamami na zębach, potrzeba zaawansowanego leczenia, indywidualnie dobranego do dziecka. Można przeprowadzić zabieg tzw. impregnacji zębów, z wykorzystaniem roztworu azotanu srebra w celu zabezpieczenia ich przed rozwojem choroby. W efekcie zęby zostają zabarwione, jednak zahamowany jest rozwój próchnicy, a w konsekwencji powstawaniu dalszych ubytków. W pojedynczych przypadkach stomatolog zmuszony jest usunąć zęba zajętego chorobą. Wszystkim rodzicom poleca się zgłoszenie na wizytę dentystyczną około pierwszego roku życia, m.in. właśnie celem wykluczenia próchnicy butelkowej. W pierwszym okresie życia dziecka to rodzice są odpowiedzialni za higienę jamy ustnej swojej pociechy i to oni będą odpowiedzialni za zaniedbania, które w dorosłym życiu będą nieść dla ich dziecka bardzo nieprzyjemne konsekwencje. O zęby, tym bardziej dziecka warto zadbać zanim pojawią problemy

Źródła:

1. Bagińska J.; Próchnica wczesna – problem nie tylko stomatologiczny. Nowa Stomatologia, 2004(3); 128-132.

2. Moss S. J.; Zależność między dietą, śliną i próchnicą butelkową u dzieci. Nowa Stomatologia, 2001(2); 24-25.

3. Wielusińska-Opałko N., Orlińska A., Jarząbek A.; Wpływ wybranych czynników ryzyka na wystąpienie próchnicy wczesnego dzieciństwa (1); Medical Triubune Stomatologia, 2014(11).

4. Chłapowska J., Krajewski W.; Rola zachowań prozdrowotnych w przeciwdziałaniu chorobie próchnicowej zębów. Zdrowie jamy ustnej małego dziecka, 2016, 30-32.