Progenia – objawy i leczenie wady zgryzu

Piękny uśmiech i równe zęby to marzenie wielu osób. Prawidłowy zgryz zapewnia nie tylko estetyczne ułożenie zębów w jamie ustnej, ale też umożliwia wyraźne mówienie i właściwe rozcieranie pokarmów. Ogranicza także ryzyko ścierania się zębów oraz daje swobodny dostęp do całego uzębienia podczas zabiegów pielęgnacyjnych. Niekiedy jednak dochodzi do złego ułożenia żuchwy w stosunku do szczęki, czego skutkiem jest wada zgryzu. Jedna z nich to progenia. Co to dokładnie oznacza, jak wpływa na rysy twarzy oraz jakie są przyczyny i leczenie tej przypadłości?

Czym jest progenia?

Progenia żuchwy to wrodzona wada kostna zaliczana do wad doprzednich, czyli przodozgryzów. Jest wynikiem jej zbyt intensywnego rozwoju żuchwy w kierunku przednim, przez co u pacjenta może dochodzić do nadmiernego wysunięcia zębów dolnych w stosunku do zębów górnych. 

Progenia poza niekorzystnym wyglądem powoduje suchość jamy ustnej i gardła, ale wpływa też na trudności z prawidłowym żuciem i odgryzaniem poszczególnych kęsów żywności. Utrudnia oddychanie, co bywa wyjątkowo dokuczliwe w pozycji leżącej np. podczas snu. Przy doprzedniej wadzie zgryzu tego typu zwiększona jest także podatność na dolegliwości stomatologiczne wymagające leczenia – w szczególności próchnicę i periodontopatię. 

Czym charakteryzuje się progenia? Objawy

Nieprawidłowe ustawienie zębów związane z progenią zazwyczaj jest rozpoznawane na podstawie wyglądu twarzy pacjenta oraz analizy zdjęć RTG. Typowe wydłużenie trzonu żuchwy powoduje, że broda jest wyraźnie wysunięta do przodu. Natomiast dolna warga najczęściej jest umiejscowiona przed wargą górną. W zaawansowanych przypadkach zmian dolna warga ulega wygładzeniu podobnie jak bruzda wargowo-bródkowa.

Podczas wizyty u stomatologa lub ortodonty przeprowadzane jest szczegółowe badanie stomatologiczne (u osób z progenią zębów bardzo często obecne są schorzenia przyzębia oraz próchnica). Wykonywane też są testy czynnościowe polegające m.in. na próbie cofnięcia żuchwy, co bywa utrudnione lub niemożliwe u pacjentów, u których występuje progenia. Typowe objawy diagnozowane są również przez wykonanie badań o charakterze radiologicznym. To najczęściej tomografia komputerowa, RTG zębów, fotografowanie twarzy czy pobranie wycisków uzębienia.

Nieproporcjonalne wysunięcie brody i dolnej żuchwy pojawia się już u najmłodszych pacjentów. Progenia u dzieci jest jednak znacznie łatwiejsza do wyleczenia.

Progenia – przyczyny

Progenia jest wadą dziedziną – jeśli rodzic miał tę przypadłość, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jego dziecko także będzie się z nią zmagać. Innym źródłem progenii mogą być złe nawyki, które pojawiają się w okresie dzieciństwa, np. częste oddychanie przez usta. 

Dostrzeżenie i zdiagnozowanie na wczesnym etapie rozwoju wady, jaką jest progenia, umożliwia stosunkowo łatwe skorygowanie wysunięcia brody i dolnej wargi. 

Leczenie progenii – operacja czy korekcja wady zgryzu za pomocą aparatu?

Istnieje kilka sposobów na wyleczenie wady zgryzu, jaką jest progenia. Leczenie i zastosowana metoda zależy od wieku pacjenta oraz stopnia zaawansowania przypadłości. Możliwe jest jednak całkowite wyleczenie nawet bardzo ciężkich przypadków. Kiedy leczenie ortodontyczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, wykorzystuje się leczenie chirurgiczne.

Gdy dolne zęby zachodzą na górne, leczenie zaawansowane wymaga interwencji takich specjalistów jak ortodonta, protetyk, ale też chirurg twarzowo-szczękowy. We wcześnie rozpoznanej progenii jedną z metod na poradzenie sobie z nią jest użycie specjalnego aparatu ortodontycznego. Nie jest to jednak sposób gwarantujący powodzenie.  

Leczenie operacyjne progenii stosowane jest w stanach zaawansowanych wady zgryzu oraz w sytuacjach, gdy leczenie ortodontyczne nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Niekiedy wcześniej konieczne jest zastosowanie aparatów ortodontycznych mających za zadanie poszerzenie górnej szczęki. Dopiero później wykonywana jest właściwa interwencja chirurgiczna, która polega na skróceniu trzonu żuchwy. W zależności od indywidualnego przypadku pacjenta działania wykonywane są jedynie na żuchwie lub na niej i szczęce jednocześnie.

Czy warto operować wady zgryzu?

Wyleczenie progenii aparatem nie zawsze jest możliwe, a niepoddanie się operacji wady skutkuje utrudnieniami z gryzieniem i oddychaniem. Problem może także objawiać się w wadzie wymowy i powodować seplenienie. Występowanie progenii jest w stanie też wywoływać bóle głowy i powodować niekorzystną zmianę rysów twarzy. 

Progenia rozpoznana i leczona jak najszybciej zapobiega rozwojowi wady u dzieci i umożliwia wypracowanie prawidłowych nawyków w mowie, jak i podczas czynności związanych ze spożywaniem pokarmów. Natomiast u dorosłych plan leczenia uwzględniający operację może powstrzymać rozwój wielu chorób w obrębie jamy ustnej i istotnie poprawić komfort oraz jakość życia.

Źródła:

• Monika Łuszczuk, Ocena zgryzu u osób z wadami wymowy. Wskazówki dla logopedów, Logopedia 50.1 (2021): 171-189.
• Janiszewska-Olszowska, Joanna, Maciej Jedlinski, Marta Mazur, Problemy związane z jamą ustna i zgryzem u dzieci urodzonych przedwcześnie, Dziecko przedwcześnie urodzone. Pierwsze lata życia, PZWL, 2022. 435-444.