Zapalenie okostnej zęba: objawy, przyczyny, leczenie

Stan zapalny okostnej zęba to przypadłość, która występuje w obrębie tkanek okalających kości tworzące ząb. Charakterystyczna opuchlizna, odczyn zapalny czy silny ból zęba, promieniujący niekiedy do głowy, oka i ucha, mogą wystąpić zarówno na skutek braku leczenia próchnicy czy zaawansowanych postaci ubytków, jak i nieprawidłowo wykonanego leczenia kanałowego. Niekiedy też u pacjenta pojawia się zapalenie okostnej po wyrwaniu zęba. Objawy typowe dla tego schorzenia powinny być sygnałem do natychmiastowego udania się do stomatologa. Nieleczone zapalenie okostnej może skutkować zakażeniem zdrowych tkanek i rozprzestrzenieniem się problemu.

Czym jest okostna?

Okostna to silnie unaczyniona i włóknista błona, pokrywająca powierzchnię kości, w tym zębów. Struktura chroni i zabezpiecza szkielet przed możliwymi urazami oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Bierze również udział w procesach regeneracyjnych i odbudowie tkanki kostnej oraz pełni funkcję odżywczą kości. Okostna amortyzuje też działanie sił mechanicznych podczas żucia i rozcierania pokarmów oraz pośredniczy w odczuwaniu nacisków w jamie ustnej. Wszelkie uszkodzenia okostnej powodują znaczny ból, co jest związane z wyjątkowo silnym unerwieniem błony.

Okostna składa się z dwóch warstw: zewnętrzną tworzą liczne włókna kolagenowe, wpływające na wytrzymałość i elastyczność danej struktury oraz wewnętrzną – bardzo ukrwioną i unerwioną, zawierającą komórki kościotwórcze. 

Wszelkiego rodzaju uszkodzenia zębów, w tym nieleczone ubytki, a także nieprawidłowo wykonane przez dentystę leczenie endodontyczne, mogą skutkować pojawieniem się stanu zapalnego okostnej, co powoduje następnie szereg dolegliwości zarówno w jamie ustnej, jak i  pewnych obszarach głowy oraz ciała. 

Czym jest zapalenie okostnej zęba?

Zapalenie okostnej zęba to schorzenie związane ze znacznym podrażnieniem włóknistej błony otaczającej ząb w obrębie żuchwy lub szczęki. Powstaje na skutek wnikania stanu zapalnego miazgi w kierunku kości wyrostka zębodołowego. Zapalenie często obejmuje nie tylko miazgę, lecz także ozębną – tkankę położoną pomiędzy zębami a kośćmi szczęki i żuchwy. 

Zapaleniu okostnej zęba towarzyszy silny ból kości i okolicy ogniska chorobowego, który często promieniuje do głowy oraz szyi. Pojawienie się go wymaga jak najszybszej interwencji specjalisty z zakresu stomatologii i zastosowania odpowiedniego leczenia.

Stan zapalny okostnej może mieć charakter ostry lub przewlekły. Schorzenie występuje bez względu na płeć czy wiek. Bywa również diagnozowane u dzieci i niemowląt. 

Objawy zapalenia okostnej zęba

Charakterystycznym objawem zapalenia okostnej zęba jest silny i pulsujący ból promieniujący do głowy, szyi, oczu czy uszu. Najczęściej pojawia się nagle i od razu jest intensywny. Zapalenie rozprzestrzeniające się z rejonu miazgi zęba i tkanek okołowierzchołkowych znacznie utrudnia nie tylko jedzenie i picie, lecz także mowę. 

Zapalenie okostnej niekiedy wiąże się też z występowaniem rozchwiania zęba i wysadzaniem go z kości żuchwy lub szczęki. Wśród objawów, poza bólem zęba, można wymienić opuchliznę w okolicy zęba przyczynowego, obrzęk czy szczękościsk. Pacjentowi towarzyszą również symptomy typowe dla stanów zapalnych, takie jak podwyższona temperatura ciała, ogólne osłabienie, obniżone samopoczucie czy dreszcze. 

W przypadku przewlekłego zapalenia okostnej reakcje organizmu są mniej nasilone, choć niekiedy mogą przybierać na intensywności, zwłaszcza po wystąpieniu niektórych czynników drażniących, np. takich jak ucisk.

Powyższe oznaki zapalenia okostnej mogą wskazywać nie tylko na to schorzenie. Zawsze warto jak najszybciej skonsultować ze stomatologiem, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się problemu i móc zastosować leczenie zachowawcze wobec zęba objętego stanem zapalnym, które będzie związane z możliwie jak najmniejszą ingerencją.

Przyczyny zapalenia okostnej zęba

Możliwe przyczyny zapalenia okostnej to:

• zapalenie miazgi i martwica miazgi, będące konsekwencją nieleczonej próchnicy,
• zniszczenie zębów i występujący zgorzel,
• nieprawidłowo przeprowadzone leczenie endodontyczne,
• pozostawione w zębach resztki tkanek i kości podczas wyrywania zęba,
• tkwiące w zębodole resztki zniszczonych zębów,
• zapalenie kości, gdy stan zapalny toczy się w innym obszarze ciała niż ząb,
• zapalenie przyzębia i choroby pokrewne,
• stany zapalne tkanek okołowierzchołkowych zębów,
• nieprawidłowy proces wyrzynania się zębów mądrości,
• zapalenie węzłów podżuchwowych oraz ślinianki podżuchwowej.

Powodem dolegliwości może być również powikłanie po urazie, np. złamaniu szczęki lub żuchwy.

Diagnostyka i leczenie zapalenia okostnej 

Jeżeli zauważysz objawy zakażenia mogące wskazywać na występowanie zapalenia okostnej zęba, koniecznie udaj się na wizytę do stomatologa, który dokona wstępnych oględzin zęba oraz w celu potwierdzenia diagnozy wykona zdjęcie rentgenowskie. 

W zależności od rozległości problemu zapalenie okostnej leczy się, stosując odpowiednio dobrane antybiotyki (najczęściej klindamycynę) oraz leki przeciwbólowe, które uśmierzą dokuczliwe aspekty schorzenia. Najczęściej stosuje się ibuprofen, paracetamol i aspirynę. Wdrażane jest również specjalistyczne leczenie stomatologiczne, polegające na oczyszczeniu miejsca zmienionego chorobowo. Działania są ściśle związane z rodzajem zapalenia okostnej zęba.

W wielu przypadkach możliwe jest przeprowadzenie odpowiednich działań zachowawczych.  Jeżeli jednak kondycja zęba jest słaba, stosuje się leczenie endodontyczne, w trudnych sytuacjach – ekstrakcję zęba oraz leczenie protetyczne.

Gdy pacjent ma przepisaną terapię antybiotykiem, zaleca się mu korzystanie także z domowych metod na zapalenie okostnej zęba. To, jak długo odczuwa się dolegliwości związane ze schorzeniem, w dużej mierze zależy od sposobów łagodzenia bólu, również tych wykorzystanych poza farmakoterapią. Należy jednak przyjąć, że 14 dni to orientacyjna odpowiedź na pytanie, ile trwa zapalenie okostnej, a dokładnie leczenie. Na okres powracania do zdrowia istotny wpływ mają też przyczyny stanu zapalnego oraz poziom zaawansowania choroby.

Zapalenie okostnej zęba – domowe sposoby

Istnieje szereg domowych metod, którymi można wzmocnić zalecone przez dentystę leczenie zapalenie okostnej zęba. Stanowią pierwsze działania, które łagodzą uciążliwe objawy choroby, np. przez stosowanie zimnych okładów w okolicy, gdzie ból jest najbardziej intensywny.  Pomagają również w prawidłowej regeneracji kości po zakończonej terapii.

Pomocne w uśmierzaniu bólu oraz wspomaganiu leczenia stanu zapalnego okostnej zęba będą także delikatne płukanki na bazie szałwii albo rumianku. Można też stosować specjalne płyny do płukania ust o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych. 

Po uporaniu się ze stanem zapalnym okostnej zęba ważne są regularne przeglądy dentystyczne, zwłaszcza że wiele problemów z zębami początkowo nie powoduje bólu. Stomatolog ma szansę zauważyć schorzenie w stadium początkowym i zastosować łagodne środki zachowawcze.

Powikłania po zapaleniu okostnej zęba – czym grozi nieleczone zapalenie okostnej zęba?

Zarówno ostre, nieleczone zapalenie okostnej zęba, jak i przewlekłe schorzenie tego typu mogą prowadzić do wystąpienia poważnych konsekwencji. Nie należy lekceważyć stanu zapalnego i odkładać wizyty u stomatologa, by nie dopuścić do powstania ropnia podśluzówkowego oraz podokostnowego. Leczenie tych przypadłości wymaga ingerencji chirurgicznej oraz dokładnego oczyszczenia chorego miejsca z treści ropnej. 

Ponadto brak podjęcia działań wobec stanu zapalnego okostnej powoduje jego rozprzestrzenianie się na sąsiednie tkanki, a także narządy. Może to przyczynić się do zapalenia zatok, ale również chorób bezpośrednio zagrażających życiu, takich jak zapalenie serca czy opon mózgowo-rdzeniowych. 

W skrajnych przypadkach brak leczenia zapalenia okostnej zębów może wywołać sepsę. To szybko postępująca, ogólna i nieprawidłowa reakcja całego organizmu na zakażenie, która skutkuje niewydolnością narządów, a następnie wstrząsem oraz śmiercią pacjenta.

Źródła:

• Magdalena Kabat, Dariusz Gozdowski, Anna Turska-Szybka, Częstość występowania i intensywność choroby próchnicowej oraz stan higieny jamy ustnej u dzieci warszawskich poniżej 6. roku życia. Badanie obserwacyjne, Nowa Stomatologia (2021).
• Jurek Olszewski, Wojciech Namieciński, Ból zęba promieniujący do ucha, Stomatologia po Dyplomie 5 (2021).
• Karolina Babiuch, Rekomendacje Grupy Roboczej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego i Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków w zakresie stosowania antybiotyków w stomatologii (2020).