Alkoholizm - objawy i leczenie

Alkoholizm jest chorobą chroniczną i postępującą, nieuchronnie prowadzącą do śmierci. Choć przybiera różne formy, to destrukcyjnie wpływa na życie uzależnionego. Na czym polega alkoholizm?

Ministerstwo Zdrowia dostarcza następującą definicję alkoholizmu: uzależnienie od alkoholu to choroba chroniczna, postępująca i potencjalnie śmiertelna. Nie da się jej całkowicie wyleczyć, można jednak zahamować narastanie jej objawów i związanych z nią szkód zdrowotnych. W świetle nowoczesnej wiedzy uzależnienie od alkoholu jest chorobą wieloczynnikową, bio-psycho-społeczną – sprawia, że człowiek przestaje prawidłowo funkcjonować w sferze somatycznej, psychologicznej, społecznej i duchowej. Leczenie musi być dostosowane do takiego właśnie sposobu postrzegania tej choroby.

Podstawowym objawem alkoholizmu jest koncentracja na spożywaniu używki i ciągła lub nawracająca potrzeba picia. Większość osób uzależnionych bagatelizuje problem, usprawiedliwiając swoje picie nadmiernym stresem, chęcią zrelaksowania się, zmęczeniem, napięciami w relacjach z otoczeniem czy dodawaniem sobie odwagi. Bardzo często u uzależnionych występuje wskazywanie innych jako osób pijących więcej, częściej i tych, którzy mają rzeczywisty problem alkoholowy (to oni, nie ja). Obraz osoby pijącej zmienia się. Mimo problemowego picia, wiele osób zachowuje pozory normalności (praca, relacje towarzyskie, związek). To złudne odczucia, gdyż uzależnienie nieuchronnie prowadzi do destrukcji kolejnych aspektów życia, a alkohol z czasem staje się jedynym celem.

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce kryteriami ICD-10 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób) uzależnienie rozpoznaje się wtedy, gdy spełnione są co najmniej 3 spośród następujących kryteriów:

• Silne pragnienie lub poczucie przymusu spożycia substancji;
• Trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z jej przyjmowaniem;
• Fizjologiczne objawy stanu odstawienia charakterystyczne dla danej substancji (zespół abstynencyjny) i/lub przyjmowanie tej samej lub podobnej substancji w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów abstynencyjnych;
• Stwierdzenie objawów tolerancji (aby osiągnąć efekt upojenia, osoba uzależniona potrzebuje coraz większej ilości alkoholu, a ilość alkoholu niebezpieczna dla zdrowia osób bez problemu alkoholowego może być stosunkowo dobrze tolerowana);
• Zaniedbywanie innych źródeł przyjemności lub zainteresowań, zwiększenie ilości czasu koniecznego do zdobycia substancji, jej przyjmowania lub do usuwania skutków jej działania;
• Spożywanie alkoholu mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw.

Alkoholizm to poważny problem społeczny, dotykający rodziny, najbliższych i sąsiadów osób uzależnionych.

Stadia choroby alkoholowej

Wyróżnia się cztery stadia choroby alkoholowej:

• Faza wstępna, nazywana piciem towarzyskim - trwa od kilku miesięcy do kilku lat. Picie alkoholu dostarcza miłych chwil, łagodzi przykrości, pozwala przełamać nieśmiałość. Spożycie następuje podczas imprez, itd.
• Faza ostrzegawcza - chory szuka okazji do napicia się, inicjuje się spotkania przy alkoholu, zyskuje się status "fajnego kumpla", "duszy towarzystwa", pojawiają się luki pamięciowe. Konsumpcja alkoholu odbywa się nierzadko w samotności.
• Faza krytyczna - oznacza utratę kontroli nad nałogiem. Pije się ciągami przeplatanymi okresami abstynencji, szuka się usprawiedliwień, wymówek, a wyrzuty sumienia (tzw. kac moralny) próbuje się zniwelować składaniem sobie - często również innym - przyrzeczeń niepicia, podejmuje się próby jak najdłuższego zachowania abstynencji (bez fachowego wsparcia - zwykle nieskuteczne), zaniedbuje się rodzinę. Dochodzi do konfliktów małżeńskich, wzrostu agresywności. Alkoholik zaczyna się opuszczać w pracy, nieregularnie się odżywia i zaniedbuje swój wygląd. Zaczynają się kłopoty z pamięcią. Pojawia się głód alkoholowy, trudny do zaspokojenia ze względu na dużą tolerancję.
• Faza chroniczna, przewlekła - występują wielodniowe ciągi, a okresy abstynencji są bardzo krótkie, pije się od rana, upija się w samotności, następuje zdecydowany spadek tolerancji na alkohol (objawy zatrucia występują już po niewielkiej dawce), sięga się po tzw. wynalazki, czyli np. denaturat, dochodzi do rozpadu rodziny, następuje degradacja zawodowa i społeczna. Alkohol staje się jedynym celem w życiu. Przestają działać hamulce moralne. Pojawiają się psychozy alkoholowe - majaczenia (zwidy) i halucynozy (słyszy się głosy). Organizm jest coraz bardziej wyniszczony i zatruty alkoholem, zaczyna szwankować zdrowie.

Choroba alkoholowa może zatrzymać się na dowolnym etapie, w każdej fazie.

Nałogowe spożywanie alkoholu bardzo wyniszcza organizm. Alkohol sprawia, że człowiek nie panuje nad emocjami, staje się drażliwy, agresywny. Nałogowe picie prowadzi do zmian organicznych w mózgu - zaczynają się kłopoty z koncentracją i pamięcią, pojawiają się psychozy, urojenia (charakterystyczny jest tzw. zespół Otella - pijący ciągle podejrzewa swego partnera o zdradę), częste są napady padaczkowe. W konsekwencji u chorych mogą wystąpić: choroba wrzodowa, marskość wątroby, zapalenie trzustki. Gorzej pracują układy krwionośny i oddechowy.

Leczenie uzależnienia od alkoholu

Najważniejsze w leczeniu alkoholizmu jest zdanie sobie sprawy z choroby. Następnie należy przejść przez żmudny i wymagający ogromnej motywacji ze strony pacjenta proces leczenia uzależnienia. Próby samodzielnego poradzenia sobie z chorobą są zdane raczej na niepowodzenie. Podstawową metodą leczenia uzależnienia od alkoholu jest psychoterapia – indywidualna oraz grupowa. Uczestnicy grupy terapeutycznej dzielą się swoimi doświadczeniami wzmagając wzajemnie swoją siłę i motywację do życia w trzeźwości. Czasami uzupełnieniem dla psychoterapii są środki farmakologiczne.

W zależności od badań i stosowanych kryteriów mówi się o ok. 30 - 70 procentach skuteczności leczenia, przy czym ok. 1/3 osób kontynuuje życie w całkowitej abstynencji, natomiast 70 procent dotyczy osób, które osiągnęły znaczną poprawę jakości życia przy jedynie ograniczeniu, a nie całkowitym zaprzestaniu picia.