AIDS - co warto wiedzieć o chorobie?

Problem zakażeń HIV jest wciąż aktualny i według danych Polskiego Zakładu Higieny, liczba zakażeń wirusem HIV wzrasta. W 2018 roku zanotowano niemal 1300 nowych przypadków. Osoby młode nieświadome swojego zakażenia stanowią przyczynę większości nowych zakażeń, a ich część jest wykrywana już w stadium AIDS. Czym jest AIDS?

AIDS – co to jest?

AIDS, czyli po angielsku acquired immune deficiency syndrome, jest nabytym, wtórym do zakażenia wirusem HIV niedoborem odporności. Najczęściej jest wynikiem nieleczonego zakażenia. Do dróg zakażenia HIV należą: ryzykowne kontakty seksualne (zarówno homo- jak i heteroseksualne bez użycia prezerwatywy), stosowanie narkotyków w iniekcjach, droga wertykalna (czyli transmisja wirusa od matki do płodu), oraz sporadycznie zakażenia w wyniku procedur medycznych. HIV wykazuje powinowactwo do limfocytów T-pomocniczych – komórek układu odpornościowego, które uczestniczą w obronie organizmu przez różnymi zakażeniami. W dużym uproszczeniu wirus  namnaża się w komórkach, niszczy je i następnie atakuje kolejne, prowadząc w ten sposób do spadku odporności i wywołując objawy z tym związane. Liczbę tych limfocytów ocenia się w przebiegu klinicznym choroby.

AIDS – objawy i diagnostyka

Zakażenie wirusem HIV może długo przebiegać bezobjawowo. U niektórych pacjentów we wczesnej fazie zakażenia HIV może wystąpić ostra choroba retrowirusowa o przebiegu podobnym do mononukleozy (osłabienie, stany podgorączkowe, powiększone węzły chłonne). AIDS rozwija się średnio w ciągu 8-10 lat od nieleczonego zakażenia. AIDS rozpoznaje się na podstawie udokumentowanego badaniami zakażenia wirusem HIV i niskiej liczby limfocytów T-pomocniczych we krwi (poniżej 200/µl) lub na podstawie chorób wskaźnikowych AIDS. Choroby te, są ciężko przebiegającymi zakażeniami związanymi z brakiem odporności, które u osoby zdrowej nie wywołałyby choroby – tzw. zakażenia oportunistyczne (np. nawracające zapalenia płuc, gruźlica, niektóre zakażenia grzybicze), lub chorobami nowotworowymi (np. mięsak Kaposiego, chłoniaki czy inwazyjny rak szyjki macicy). Zakażenie wirusem HIV można wykryć dzięki badaniom przesiewowym. Badania te można wykonać anonimowo w odpowiednich punktach konsultacyjno-diagnostycznych. Obecnie zalecane jest wykonywanie badań tzw. IV generacji, które umożliwiają wykrycie przeciwciał przeciwko cząsteczkom wirusa już w ciągu 2-3 tygodni od zakażenia. Jednak najbardziej optymalnym czasem do wykonania badania jest 12 tygodni po ryzykownym zachowaniu. W niektórych przypadkach (np. ciąża), konieczne jest powtórzenie badania po tym czasie. Każdy dodatni wynik badania przesiewowego jest następnie weryfikowany w teście potwierdzającym. Istnieją pewne sytuacje kliniczne, np. nietypowo przebiegające lub nawracające infekcje, w których lekarz może zalecić wykonanie badania w kierunku zakażenia HIV. Badanie w kierunku HIV jest też rutynowo wykonywane u wszystkich kobiet w ciąży w Polsce.

AIDS – jak przebiega leczenie

Leczenie zarówno zakażenia wirusem HIV jak i AIDS musi być starannie dobrane do potrzeb pacjenta i poprowadzone przez lekarza chorób zakaźnych. Opiera się ono na stosowaniu skojarzonej terapii kilkoma doustnymi lekami przeciwwirusowymi o synergistycznym działaniu (często w jednej tabletce). Konieczne jest regularne przyjmowanie leków oraz monitorowanie poziomu limfocytów T-pomocniczych i liczby kopii wirusa (wiremii). Kolejnymi ważnymi aspektami jest profilaktyka zakażeń drobnoustrojami i leczenie chorób oportunistycznych.

AIDS – profilaktyka

Profilaktyką AIDS w głównej mierze jest profilaktyka przed samym zakażeniem wirusem HIV, czyli unikanie niebezpiecznych zachowań oraz stosowanie profilaktyki przed lub po-ekspozycyjnej. Profilaktyka przed-ekspozycyjna może być zaproponowana osobom, które mają zwiększone ryzyko nabycia HIV (np. współżyją z osobą zakażoną HIV i nie korzystają z prezerwatyw). Wtedy dawkę leku przeciwwirusowego podaje się przed stosunkiem (minimum 2h), 24h i 48h po. U pacjentów, u których doszło do ryzykownego zachowania z osobą zakażoną zalecana jest profilaktyka po-ekspozycyjna, którą należy rozpocząć do 48h.  

Źródła:

1. M. Rosińska i M. Niedźwiecka-Stadnik. Zakład epidemiologii chorób zakaźnych i nadzoru zakażenia HIV i zachorowania na AIDS w Polsce. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego.

2. A. Horban i wsp. Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV. Zalecenia PTN AIDS 2017, ISBN 978-83-925140-0-5.

3. J. Gąsiorowski, B. Knysz, A. Gładysz. Zakażenie HIV i zespół nabytego niedoboru odporności w Choroby zakaźne i pasożytnicze pod red. Z. Dziubka. PZWL, Warszawa, 2010. ISBN 978-83-200-3768-5

4. J. Gąsiorowski, i wsp. AIDS. www.mp.pl, sierpień 2018