Arytmia serca pod kontrolą! Sprawdź, jak leczyć zaburzenia częstotliwości skurczów

Nieprawidłowa częstość rytmu serca, popularnie zwana arytmią, to złożony problem zdrowotny występujący szczególnie często wśród grupy starszych pacjentów. Zaburzenia rytmu mogą pojawiać się pojedynczo lub gromadnie, w obrębie przedsionków lub komór, w sposób napadowy lub jako ciągła, utrwalona niemiarowość. Rodzaj występującej arytmii zależy bowiem od miejsca powstania zaburzeń w układzie bodźco-przewodzącym - swoistym zbiorze komórek, które mają zdolność do wytwarzania impulsów elektrycznych wywołujących skurcz serca. Nieprawidłowe pobudzenie tych komórek może skutkować zbyt szybką, zbyt wolną lub zupełnie rozkojarzoną pracą serca, co powoduje jego nieefektywność w roli pompy krwi. Dowiedz się, jakie wyróżniamy rodzaje arytmii, jakie są ich objawy oraz w jaki sposób można je leczyć.

Arytmie – podział

Czynność serca jest ściśle powiązana z funkcją układu bodźco-przewodzącego. Układ ten znajduje się w obrębie ścian mięśnia sercowego, a składa się ze skupień komórek nazywanych węzłami oraz połączeń między nimi. Układ bodźco-przewodzący charakteryzuje tzw. automatyzm - jego komórki (a dokładnie komórki węzła zatokowo-przedsionkowego) mają zdolność do samoistnego i rytmicznego generowania impulsów elektrycznych. W warunkach prawidłowych zapewnia to miarową i adekwatną do aktualnych potrzeb pracę serca.

W przypadku występowania dodatkowych pobudzeń elektrycznych lub zaburzeń w rozprowadzaniu prawidłowych impulsów, serce zaczyna pracować niemiarowo. Właśnie taki stan niemiarowości nazywany jest arytmią. Możemy wyróżnić następujące rodzaje arytmii:

• Ze względu na miejsce występowania: arytmie nadkomorowe (migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków, częstoskurcz nadkomorowy) i arytmie komorowe (częstoskurcz komorowy, migotanie komór),
• Ze względu na częstotliwość pracy serca: tachykardie (szybka czynność serca, powyżej 100 uderzeń na minutę) oraz bradykardie (wolna czynność serca, poniżej 60 uderzeń na minutę),
• Ze względu na stopień utrudnienia przewodzenia: bloki przedsionkowo-komorowe I, II i III stopnia.

Arytmia serca - objawy

Wachlarz objawów związanych z występowaniem arytmii jest bardzo szeroki. Wszystko zależy od nasilenia zaburzeń rytmu serca, czasu ich trwania oraz od wieku, w którym występują. Przykładowo, chory w wieku podeszłym z utrwalonym migotaniem przedsionków (występującym cały czas), może na co dzień nie odczuwać żadnych dolegliwości. Z drugiej strony – pacjent z napadowym migotaniem przedsionków (trwającym do 7 dni, samoistnie ustępującym), będzie odczuwał typowe objawy związane ze zmniejszonym rzutem serca. Najczęstszymi dolegliwościami występującymi z powodu arytmii będą:

• Uczucie kołatania i „nierównej” pracy serca,
• Zawroty głowy, uczucie słabości, omdlenia,
• Napadowe poty,
• Utrata przytomności,
• Lęk, niepokój,
• Bóle w klatce piersiowej, uczucie dławienia,
• Nadmierne zmęczenie i upośledzenie tolerancji wysiłku,
• Duszność,
• Wielomocz.

Czy zaburzenia rytmu serca są groźne dla zdrowia?

Poza szeregiem dokuczliwych i niepokojących objawów, obecność arytmii niesie za sobą o wiele poważniejsze konsekwencje. Nieskoordynowane skurcze serca nie powodują skutecznego transportu krwi do naczyń i wywołują jej zastój. Zastój krwi sprzyja tworzeniu się zakrzepów w jamach serca, szczególnie w obrębie tzw. uszka lewego przedsionka. Taki zakrzep może następnie dostać się do różnych części układu krążenia powodując zator i niedotlenienie tkanek. Jeśli dostanie się on do naczyń wieńcowych, spowoduje to zawał serca; w naczyniach mózgowych spowoduje udar mózgu. Arytmie nadkomorowe, a zwłaszcza migotanie przedsionków, występują u 5 - 23% chorych ze stwierdzonym zawałem serca. Należy zaznaczyć, że w dużej mierze są to pierwszorazowe epizody arytmii, które nigdy wcześniej nie dawały żadnych objawów. Pokazuje nam to jak istotne są okresowe badania kontrolne, które pozwalają na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie arytmii.

Arytmie nadkomorowe niosą najczęściej niebezpieczeństwo pod postacią zatorów i zawałów. Komorowe zaburzenia rytmu są natomiast dużo groźniejsze dla zdrowia człowieka i nierzadko stanowią stan bezpośredniego zagrożenia życia. Przykładowo, jeśli migotanie komór nie zostanie przerwane w ciągu kilku minut od swojego początku, doprowadza do nagłego zatrzymania krążenia (NZK) i nieuchronnie prowadzi do śmierci. Przerwanie takiego napadu jest możliwe nawet w warunkach pierwszej pomocy. Podstawowe czynności, takie jak RKO (resuscytacja krążeniowo-oddechowa), wykonanie telefonu do pogotowia ratunkowego oraz zastosowanie AED (automatyczny defibrylator znajdujący się w wielu miejscach użytku publicznego) zwiększają znacznie szansę na przeżycie chorego i jego powrót do zdrowia.

Arytmia serca - leki

Leczenie arytmii serca zależy od jej rodzaju, a stosowne leczenie wprowadza lekarz kardiolog. W kontroli zaburzeń rytmu serca używane są tzw. leki antyarytmiczne, do których należą chociażby popularne beta-blokery. W przypadku niektórych arytmii, np. migotania przedsionków, poza monitorowaniem rytmu serca, niezwykle ważne jest również kontrolowanie stopnia zagęszczenia krwi. Leki przeciwkrzepliwe i rozrzedzające krew znacznie obniżają, w tych przypadkach, ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych, w tym zawału serca i udaru mózgu.

Gdy leczenie farmakologiczne jest niewystarczające, w zależności od rodzaju zaburzenia, lekarz może rozważyć wszczepienie kardiowertera-defibrylatora, wykonanie kardiowersji elektrycznej lub przeprowadzenie zabiegu ablacji.

Źródła:

1.Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2014. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014. ISBN 978-83-7430-405-4

2.Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, mały podręcznik, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna 2019/2020

3.Tomasz Podolecki, Zbigniew Kalarus: Migotanie przedsionków w przebiegu ostrego zawału serca; Choroby cywilizacyjne w praktyce lekarskiej, Kardiologia nr 14 (maj 2018)