Bariera hydrolipidowa skóry: jak działa i jak ją pielęgnować?

Skóra jest największym organem w ciele człowieka narażonym na oddziaływanie wielu czynników zewnętrznych. Jedną z jej funkcji jest ochrona wszystkich narządów znajdujących się we wnętrzu człowieka. Naturalną warstwą zabezpieczającą skórę jest naskórek i jego bariera hydrolipidowa. Jak działa i w jaki sposób należy podejść do jej pielęgnacji?

Czym jest bariera hydrolipidowa?

Skóra człowieka ma złożoną strukturę, na którą składają się naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna. Jej zadaniem jest ochrona organizmu przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Taką funkcję sprawuje przede wszystkim bariera hydrolipidowa. Czym ona jest?

Warstwa naskórka zbudowana jest z wody i lipidów, a bariera hydrolipidowa (zw. też „płaszczem hydrolipidowym”) stanowi jego ochronę. Woda pochodzi z gruczołów potowych, a lipidy (głównie cholesterol i jego estry, glicerydy czy skwalen) – z sebum wytwarzanego przez gruczoły łojowe. Lipidy to naturalne związki organiczne nierozpuszczalne w wodzie. Bariera hydrolipidowa jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry.

Jak działa płaszcz hydrolipidowy skóry?

Bariera hydrolipidowa pełni wiele istotnych funkcji. Wśród nich należy wymienić:

• zabezpieczanie skóry przed ucieczką wody i wysuszaniem – tworzy warstwę okluzyjną,

• utrzymywanie skóry w dobrej kondycji,

• utrzymywanie kwasowego, stabilnego odczynu pH na powierzchni skóry – właściwie warstwy rogowej,

• ochrona przed wieloma czynnikami zewnętrznymi takimi jak zanieczyszczenia czy drobnoustroje,

• utrzymywanie właściwego poziomu nawilżenia skóry.

Wraz z upływem czasu zmienia się grubość płaszcza hydrolipidowego skóry. Największa występuje w wieku niemowlęcym oraz okresie dojrzałości płciowej. Płaszcz lipidowy dzieci zawiera zwiększoną ilość cholesterolu, ale już po przejściu okresu dojrzewania w wyniku wzmożonej czynności gruczołów łojowych w barierze hydrolipidowej wzrasta ilość skwalenu.

Zaburzenia w funkcjonowaniu bariery hydrolipidowej

W wielu sytuacjach dochodzi do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania bariery hydrolipidowej skóry. Nieprawidłowości mogą pojawić się w związku z tym, jaki styl życia prowadzimy, co jemy albo w jaki sposób pielęgnujemy skórę. Do głównych przyczyn uszkodzenia warstwy hydrolipidowej skóry należą:

• źle zbilansowana, niezdrowa dieta,

• mycie skóry gorącą wodą,

• nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV,

• nieprawidłowa pielęgnacja skóry,

• silne tarcie podczas wycierania ciała ręcznikiem,

• stosowanie ze zbyt dużą częstotliwością peelingów mechanicznych,

• ekspozycja na niesprzyjające warunki, takie jak silny wiatr, mróz itp.,

• przewlekły stres,

• stosowanie używek takich jak papierosy czy alkohol,

• przyjmowanie niektórych leków,

• częste przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach.

Jeśli rzeczywiście dochodzi do zaburzenia w działaniu bariery hydrolipidowej naskórka, można zauważyć pewne objawy. Przede wszystkim naruszenie płaszcza lipidowego powoduje utratę wilgotności. Skóra staje się sucha, wrażliwa, wręcz nadwrażliwa. Zmiany te są widoczne gołym okiem, a jeśli nic nie zrobimy dla odbudowania bariery hydrolipidowej, to będą się jedynie pogłębiać.

Do objawów uszkodzenia bariery hydrolipidowej zaliczają się:

• wysuszenie skóry,

• uczucie nadmiernego napięcia, ściągnięcia skóry,

• zaczerwienienie skóry,

• nadmierna produkcja sebum,

• odczuwanie świądu skóry i pieczenia,

• zmiana kolorytu skóry – staje się szara, ziemista,

• skłonność do podrażnień i reakcji alergicznych, np. na kosmetyki czy detergenty,

• powstawanie stanów zapalnych skóry, zaskórników itp.,

• częsta potrzeba kremowania, zwłaszcza po kontakcie z wodą.

Do uszkodzenia bariery hydrolipidowej może dojść u każdego niezależnie od rodzaju skóry. Oczywiście przy skórze wrażliwej i problematycznej objawy tego będą pojawiać się dużo szybciej. Nieprawidłowe działanie bariery hydrolipidowej powoduje, że zaburzone zostają procesy złuszczania i odnowy naskórka. Często występującą reakcją jest wystąpienie wyprysku kontaktowego, tj. zespołu polimorficznych zmian skórnych, które pojawiają się wskutek działania czynników drażniących lub alergicznych z naszą skórą.

Dla odbudowania płaszcza lipidowego trzeba stosować odpowiednią pielęgnację, która powinna być dopasowana do typu cery.

Jak zadbać o skórę – jak odbudować barierę hydrolipidową?

Przy wzmacnianiu działania i przywracania fizjologicznych funkcji bariery hydrolipidowej kluczowe będzie nie tylko to, aby skórze dostarczyć wodę, ale także przeciwdziałać szybkiemu wyparowywaniu naturalnego nawilżenia. Najszybsze efekty można uzyskać przy zastosowaniu kosmetyków zawierających konkretne składniki aktywne – najlepiej te same, które naturalnie występują w barierze hydrolipidowej. Mogą to być:

• kwas hialuronowy – wiąże wodę i naturalnie występuje w skórze,

• kompleks NMF (Natural Moisturizing Factor) – silnie nawilża skórę i zatrzymuje w niej wodę; złożony jest z kwasu mlekowego, mocznika, sodium PCA, mleczanu sodu, cukrów i składników mineralnych,

• ceramidy – składniki cementu międzykomórkowego, zabezpieczają warstwę rogową skóry przed czynnikami zewnętrznymi,

• nienasycone kwasy tłuszczowe – w tym kwas oleinowy, zapobiegają odparowywaniu wody i tworzą warstwę okluzyjną na jej powierzchni,

• niacynamid – wzmacnia barierę hydrolipidową.

W celu odbudowania bariery hydrolipidowej można stosować emolienty, które mają na celu hamowanie przeznaskórkowej utraty wody. Tworzą one powłokę okluzyjną na skórze i można je traktować jako bierną formę naprawy deficytów w barierze hydrolipidowej zwłaszcza w przypadku cery wrażliwej. Dobrym wyborem przy pielęgnacji skóry z widocznymi objawami zachwiania funkcji bariery hydrolipidowej będzie stosowanie emulsji opartych na fazie ciekłokrystalicznej biokompatybilnej z lipidami naskórka. Są one bogate w aktywne składniki nawilżające, antyoksydacyjne oraz aktywne. Wpływają więc efektywnie na odbudowę bariery hydrolipidowej.

Źródła:

• http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/04/ke2019.2-4.pdf matitis_pathophysiology/links/5890ffa792851cda2568a2f8/The-significance-of-the-epidermal-barrier-in-contact-dermatitis-pathophysiology.pdf