Biały nalot na języku: co oznacza i jak się go pozbyć?

Higiena jamy ustnej jest bardzo ważna nie tylko ze względu na zęby i zalegające pomiędzy nimi resztki jedzenia, możliwy nieświeży oddech, lecz także bakterie, które gromadzą się na powierzchni policzków i języku. Często zaniedbania pielęgnacyjne powodują, że wyczuwalny jest kwaśny smak, ale też mogą wystąpić suchość i intensywny biały nalot na powierzchni języka. Przyczyn tego stanu może być wiele. Najczęściej to niedostateczna ilość płynów w organizmie, stosowanie niektórych leków lub nieprawidłowa higiena jamy ustnej. Jeżeli jednak biały nalot na języku występuje dłużej niż dwa tygodnie i towarzyszą mu dodatkowe objawy, należy skonsultować się ze specjalistą. Może to być oznaka wskazująca na występowanie jednej z poważnych chorób wymagających intensywnego leczenia. O czym może świadczyć biały język i kiedy udać się do specjalisty?

Co oznacza biały nalot na języku?

Język jest bardzo ważnym narządem mięśniowym, umiejscowionym w naszych ustach i gardle, dzięki któremu możemy się porozumiewać, ale też odczuwać smaki i pomagać sobie w rozdrabnianiu pokarmów. Narząd pokrywa błona śluzowa, którą z kolei pokrywają liczne brodawki językowe, zawierające tzw. kubki smakowe.

W zdrowej postaci język ma szorstką powierzchnię, jest lekko wilgotny, ma gładki obrys i kolor różowy lub różowo-czerwony, podobnie jak dziąsła. Obecność białego nalotu na języku bywa sygnałem nieprawidłowości i może też świadczyć o chorobie niekoniecznie związanej z samym językiem. W niektórych przypadkach biały język to jednak jedynie stosunkowo niegroźny osad.

Powstawanie białych plam na języku często występuje u osób stosujących protezy zębowe, będących w podeszłym wieku, a także cierpiących na próchnicę zębów. Czynniki predysponujące do występowania nalotu na języku i suchości w ustach to także zażywanie antybiotyków, niski poziom socjalno-ekonomiczny, osłabiona odporność, występowanie chorób ogólnoustrojowych. 

Zewnętrzne przyczyny pojawiania się na języku białego nalotu

Biały nalot na języku pojawia się z różnych przyczyn. Można podzielić je na zewnętrzne oraz spowodowane procesami chorobowymi, toczącymi się wewnątrz organizmu. Do czynników zewnętrznych zaliczamy nieprawidłową higienę, odwodnienie oraz palenie papierosów.

Nieprawidłowa higiena języka i jamy ustnej

Biały nalot jest zwykle spowodowany niewłaściwą higieną jamy ustnej. W wyniku niedostatecznych zabiegów pielęgnacyjnych na powierzchni języka oraz wewnętrznej części policzków gromadzą się bakterie. Towarzyszy temu również nieprzyjemny zapach z ust. Taki stan to także zagrożenie dla zębów. Zaniedbywanie regularnego szczotkowania i stosowania właściwych preparatów higienicznych może doprowadzić do powstania ubytków, co wywołuje ból zębów i konieczność przeprowadzenia zaawansowanego leczenia.

Aby właściwie zadbać o jamę ustną, a także pozbyć się białych plam na języku, należy regularnie i dokładnie szczotkować zęby, co najmniej dwa razy dziennie, stosując przy tym dobrej jakości pastę do zębów. Pielęgnację warto też uzupełnić antybakteryjnym płynem do płukania jamy ustnej oraz pamiętać o stosowaniu nici dentystycznej do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych.

Niezwykle ważna jest także higiena samego języka, o której wiele osób zapomina. Należy więc używać specjalnych skrobaczek do języka lub stosować szczoteczki do zębów wyposażone w specjalne czyściki. Takie nawyki pielęgnacyjne warto kształtować już u dzieci w wieku przedszkolnym.

Odwodnienie

Woda jest niezbędna do życia, a właściwy poziom nawodnienia to podstawa dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. W przypadku niedostatecznego poziomu nawodnienia poszczególne części ciała natychmiast informują nas o bieżącym zapotrzebowaniu. Jednym z takich sygnałów jest właśnie pojawienie się białych zmian na języku, co występuje u małych dzieci i osób dorosłych.

Białawy nalot to jeden z pierwszych symptomów odwodnienia organizmu. Wraz z nim można też dostrzec m.in. zapadnięcie gałek ocznych oraz ciemiączka u dzieci, chłodną i bladą cerę, mało elastyczną w dotyku skórę, znacznie mniejszą ilość oddawanego moczu, rozdrażnienie, apatię czy przyspieszenie oddechu. W przypadku wystąpienia takich objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Palenie papierosów

Język pokryty białymi plamami to również charakterystyczny objaw u osób palących papierosy. Towarzyszy mu nieświeży oddech, ale też osad na zębach i ich żółknięcie w przypadku palenia nałogowego i przez dłuższy czas. Sam biały osad jest też dość gruby, kleisty i znajduje się w nim znaczna ilość zanieczyszczeń, toksyn oraz bakterii. Z biegiem czasu osobie z takim nalotem może zacząć towarzyszyć ból w jamie ustnej, a także rozwinąć się nowotwór.

Bardzo częstymi schorzeniami u palaczy są liczne owrzodzenia, mikrourazy oraz nadżerki. Aby pozbyć się nalotu i tym samym ryzyka wystąpienia raka jamy ustnej, trzeba całkowicie rzucić palenie oraz produkty zawierające nikotynę.

Najczęstsze zdrowotne przyczyny powstawania białego nalotu na języku

Istnieje ścisła zależność pomiędzy występowaniem białego nalotu na języku a chorób zapalnych, bakteryjnych czy wirusowych. W niektórych przypadkach nalot pojawia się jedynie jako objaw schorzenia. Czasami jednak to w obrębie języka toczy się ognisko zapalne. Do najczęstszych przyczyn powstawania białych plam na języku należy zapalenie języka, grzybica, infekcje bakteryjne, leukoplakia oraz choroby przewodu pokarmowego.

Zapalenie języka

Stan zapalny języka może się objawiać na różne sposoby. Oprócz charakterystycznego nalotu umiejscowionego na trzonie i po bokach języka zazwyczaj widoczne jest zaczerwienienie i obrzęknięcie. Pojawiają się charakterystyczne, drażliwe krostki oraz plamki, uczucie pieczenia w jamie ustnej, a także niekiedy ból gardła. Częstą dolegliwością jest także odczucie ,,guli w gardle".

W sytuacji, gdy doszło do zakażenia wirusem opryszczki lub paciorkowcem, jak w przypadku anginy, pojawiają się owrzodzenia.  

Grzybica

Przyczyną, z powodu której często język jest biały, są również grzyby. Język to bardzo częsta lokalizacja zmian grzybiczych, które przybierają formę pleśniawek. Infekcje tego typu zazwyczaj wywoływane są przez grzyby z rodziny Candida, stąd też grzybica jamy ustnej bywa nazywana też kandydozą. To stosunkowo popularne schorzenie, które występuje zarówno u dorosłych, jak i dzieci oraz niemowląt.

Zakażenia grzybicze w rejonie jamy ustnej. Najczęściej powoduje niewłaściwa higiena jamy ustnej, źle dobrane protezy, kolczyki w języku, ale też upośledzone wydzielanie śliny czy palenie papierosów. Rozwojowi grzybów sprzyjają też niedobory witamin i minerałów oraz zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy i schorzenia pokrewne. Powodem rozwoju grzybicy i tym samym pojawienia się na języku nalotu bywa także niewłaściwa dieta, zaburzenia immunologiczne oraz zakażenie wirusem HIV, kiła, antybiotykoterapia i choroby nowotworowe. 

Grzybiczemu nalotowi języka towarzyszy ból podczas przełykania, szczypanie zwłaszcza podczas spożywania pokarmów oraz płynów gorących i kwaśnych. Aby złagodzić te objawy, warto włączyć do codziennej diety jogurty oraz kefiry i ograniczyć węglowodany. Zalecane jest też stosowanie leków przeciwgrzybiczych i pędzlowanie języka nystatyną.

Infekcje bakteryjne

Biały nalot na języku może też pojawić się na skutek infekcji bakteryjnych. Jedną z najczęściej występujących jest szkarlatyna, czyli płonica. To schorzenie, na które zapadają głównie dzieci w wieku wczesnoszkolnym oraz przedszkolnym. Chorobę wywołują szczepy paciorkowca, a charakterystyczne dolegliwości to m.in. gorączka, silny ból gardła, ból brzucha i wymioty. Typowe jest również zaczerwienienie gardła oraz biały język, który po kilku dniach choroby staje się mocno czerwony. Nalot na języku u dziecka z powodu szkarlatyny mija wraz z chorobą po zastosowaniu odpowiednich antybiotyków.

Przyczyną białego nalotu na języku o charakterze bakteryjnym bywa także bakteryjne zapalenie gardła, czyli angina. Schorzenie wywoływane jest przez bakterię Streptococcus pyogenes i charakteryzuje się wysoką gorączką oraz silnym bólem gardła. Na języku po ustąpieniu nalotu pojawiają się wybroczyny. Wyleczenie anginy wymaga zastosowania antybiotyku.

Leukoplakia

Leukoplakia to charakterystyczna przypadłość objawiająca się występowaniem pomarszczonych i wypukłych wybroczyn umiejscowionych po bokach języka. To dolegliwość ściśle związana z błoną śluzową języka i jest stanem przedrakowym, który wymaga natychmiastowej konsultacji ze specjalistą. 

Ze względu na przyczyny powstawania leukoplakia może być odczynowa lub idiopatyczna o nieznanym podłożu. W pierwszym przypadku leukoplakia najczęściej występuje u nałogowych palaczy, zazwyczaj u mężczyzn po 50. roku życia.  Dolegliwość ta może wystąpić także u osób spożywających dużo alkoholu, borykających się z niedoborami witamin czy zakażonymi wirusem HIV. 

Choroby przewodu pokarmowego

Występowanie białych plam na języku bywa też niekiedy objawem chorób związanych z przewodem pokarmowym. Najczęściej to refluks żołądka, choroby wątroby i stany zapalne sąsiednich narządów.

Biały nalot u noworodków i niemowląt - co to oznacza?

Niekiedy biały język pojawia się także u noworodków lub niemowląt, co może budzić niepokój rodziców. Najczęściej jednak nie ma powodu do niepokoju, ponieważ w jamie ustnej zalegają resztki mleka spożywanego przez dzieci, które osadzają się w jamie ustnej. Dziecko w pierwszych miesiącach życia nie ma jeszcze tak dobrze wykształconej zdolności przełykania, przez co stosunkowo spora część pokarmu pozostaje w jego buzi. 

Aby zapobiec rozwojowi drobnoustrojów, które mogą zagrażać zdrowiu maluchów, należy więc bardzo dokładnie myć i dezynfekować smoczki oraz butelki, którymi karmione są dzieci. Trzeba też szczególnie dbać o higienę sutków, jeśli dzieci są karmione piersią. 

Jak pozbyć się białego nalotu na języku?

Aby pozbyć się białego nalotu z języka, należy przede wszystkim zadbać o poprawną higienę jamy ustnej i stosowanie w tym celu odpowiednich preparatów oraz akcesoriów. Należy szczotkować zęby co najmniej dwa razy dziennie, choć najlepszą opcją byłoby wykonywanie tej czynności po każdym jedzeniu. Ponieważ na co dzień bywa to utrudnione, warto mieć przy sobie płyn do płukania jamy ustnej, który warto stosować także w domu jako uzupełnienie zabiegu higienicznego po myciu zębów. Zarówno pasty do zębów, jak i płyny do płukania warto wybierać w wersji antybakteryjnej, które zawierają dodatkowe substancje wzmacniające ochronę naszej jamy ustnej przed działaniem drobnoustrojów. Takim związkiem jest np. fluorek cyny.

W celu pozbycia się uporczywego nalotu na języku dobrze będzie wybrać produkty niezawierające w swoim składzie wody utlenionej i chlorheksydyny, które mogą przyczyniać się do powstawania białych plam. Ważne jest także stosowanie nici dentystycznej jako uzupełnienia codziennej pielęgnacji i higieny jamy ustnej. Podczas działań higienicznych należy też pamiętać o myciu języka, na którym, podobnie jak na zębach, osadzają się resztki pokarmowe. Warto w tym celu stosować specjalne czyściki i skrobaczki lub wyposażyć się w szczoteczkę do zębów, która z drugiej strony włosia jest wyposażona w specjalną karbowaną płytkę, służącą właśnie do czyszczenia języka. 

W wyeliminowaniu nalotu istotne jest także wykluczenie czynników, które bezpośrednio przyczyniają się do jego powstawania. Mowa tu głównie o osobach będących nałogowymi palaczami czy spożywającymi alkohol. Warto też ograniczyć picie na co dzień bardzo mocnej kawy oraz herbaty. Korzystne będzie także zwiększenie ilości wypijanej dziennie wody. Powinno to być co najmniej 1,5 l, a podczas ciepłych, letnich miesięcy znacznie więcej. Pozwoli to nie tylko pozbyć się białego nalotu, lecz także nawodnić organizm, co sprawi, że poprawi się funkcjonowanie wielu układów organizmu, w tym samopoczucie. 

Istotne jest również stosowanie zrównoważonej i zbilansowanej diety, dzięki której poprawi się nie tylko stan jamy ustnej, lecz także zmniejszy ryzyko wystąpienia problemów związanych z przewodem pokarmowym. To szczególnie istotne w przypadku dzieci. Ukształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych i pielęgnacyjnych ma ogromne znaczenie dla przyszłości dziecka.

Wśród domowych sposobów na radzenie sobie z białym nalotem na języku można zastosować m.in. pastę z kurkumy, którą należy smarować język, aby pozbyć się problemu. Wśród innych metod warto wyróżnić olejek z oregano, kokosowy czy z drzewa herbacianego. Nacieranie nimi języka powinno pomóc, jeżeli nalot nie jest spowodowany występowaniem choroby typu angina lub podobnej.

Kiedy skonsultować biały osad na języku z lekarzem?

Nalot występujący w jamie ustnej nie musi być niczym groźnym pod warunkiem, że występuje krótko. Jeżeli jednak dana zmiana utrzymuje się w jamie ustnej co najmniej 14 dni i dodatkowo jest źródłem narastających dolegliwości, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub stomatologa, który specjalizuje się w schorzeniach związanych z błoną śluzową jamy ustnej. 

Warto pamiętać, że im szybsza diagnoza, tym wcześniej możliwe jest wdrożenie właściwego leczenia i zażegnanie problemu. Zwlekanie ze zgłoszeniem dolegliwości do specjalisty może doprowadzić do przerodzenia się stanu zapalnego w poważną chorobę, której terapia potrwa znacznie dłużej. 

Źródła:

• KACZMAREK, URSZULA, et al. "Skuteczność kliniczna nowej ręcznej szczotki do zębów w usuwaniu płytki nazębnej i nalotu języka." Dent. Med. Probl 43.4 (2006): 548-555.
• Marcinkowski, Jerzy T., and Jolanta Świderska. "Przestrzeganie higieny jamy ustnej i jej znaczenie w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej." Hygeia Public Health 46.1 (2011): 83-88.
• Majewski, Jacek, Kinga Bernat, and Mirosław J. Jarosz. "Wpływ palenia tytoniu na błonę śluzową jamy ustnej, ze szczególnym uwzględnieniem leukoplakii–na podstawie piśmiennictwa." AZiCH 2.1 (2017): 19-25.
• Kozłowska, Magdalena, et al. "Analiza nawyków i zachowań związanych z higieną jamy ustnej." Journal of Education, Health and Sport 5.9 (2015).
• Chmiel, K. A. T. A. R. Z. Y. N. A., et al. "Pozaprzełykowe objawy refluksu żołądkowo-przełykowego." Nowiny Lekarskie 78 (2009): 216-221.