Brodawka wirusowa (HPV) – objawy i leczenie

Brodawki, zwane potocznie kurzajkami to powszechnie obserwowane zmiany skórne wywołane przez wirusa brodawczaka ludzkiego – HPV (human papillomavirus). Występują one na błonach śluzowych i skórze różnych części ciała np. na dłoniach, stopach, twarzy czy narządach płciowych. W większości są to zmiany łagodne, będące problemem jedynie kosmetycznym jednak niekiedy zakażenie HPV może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Dowiedz się jak rozpoznać i leczyć brodawki wirusowe i kiedy konieczna jest diagnostyka specjalistyczna.

Brodawka wirusowa – przyczyny

Za rozwój twardych, grudkowatych zmian na błonach śluzowych i skórze odpowiedzialny jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Dotychczas zidentyfikowano ponad 200 typów HPV spośród których tylko część powoduje powstawanie zmian skórnych. Wirus jest bardzo rozpowszechniony w środowisku, toteż łatwo może dojść do zakażenia poprzez nawet nieznacznie uszkodzony naskórek. Osoba zakażona może przenosić wirusa na kolejne osoby. Jest on obecny nie tylko w zmianach skórnych, ale także na przedmiotach używanych przez chorego takich jak ręczniki, odzież czy obuwie. Niektóre typy wirusa mogą być przenoszone drogą płciową. W przypadku kobiet ciężarnych, obecność zmian wywołanych przez HPV w okolicach narządów płciowych może spowodować zakażenie dziecka podczas porodu.

Brodawka wirusowa – objawy

Liczne typy HPV to wirusy nieonkogenne, wywołujące łagodne zmiany skórne – brodawki. W zależności od typu patogenu mogą się one nieco różnić lokalizacją i morfologią. Najczęściej spotykane są:

• Brodawki zwykłe – niebolesne, twarde grudki o nierównej powierzchni zlokalizowane najczęściej na skórze dłoni, w okolicach paznokci lub pod paznokciami. Nierzadko obserwowane są także na twarzy, owłosionej skórze głowy, a także w okolicach narządów płciowych. Zmiany te często występują u dzieci i młodzieży. Początkowo pojawiają się pojedyncze grudki, które z czasem mogą się rozprzestrzeniać lokalnie lub w innych okolicach.
• Brodawki płaskie są podobnie jak brodawki zwykłe wywołane przez skórne typy HPV. Te niebolesne, płaskie, czasem odbarwione grudki najczęściej pojawiają się na grzbietowych częściach dłoni i twarzy. Wykazują tendencję do występowania w miejscach uszkodzeń takich jak skaleczenia czy zadrapania. Zwykle po pewnym czasie ustępują samoistnie, a przed ustąpieniem dochodzi do rozwoju lokalnego stanu zapalnego objawiającego się zaczerwienieniem i obrzękiem wokół brodawek. ;
• Brodawki podeszwowe są wywołane przez skórne typy HPV specyficznie zajmujące podeszwy stóp. W zależności od typu wirusa na stopach mogą pojawić się niebolesne, zlewające się grudki o szorstkiej powierzchni, zlokalizowane powierzchownie (tzw. brodawki mozaikowe), jak również pojedyncze, bolesne, podbiegnięte krwawo, głębokie brodawki typu myrmecia. O ile brodawki mozaikowe najczęściej występują przewlekłe, a do zakażenia może dochodzić wielokrotnie, w przypadku brodawek typu myrmecia częste jest ustępowanie samoistne z pozostawieniem trwałej odporności na kolejną infekcję.

Brodawka wirusowa – metody leczenia

Istnieje kilka sposobów leczenia brodawek skórnych. Często zaczyna się ono od zastosowania szeroko dostępnych preparatów keratolitycznych, zawierających substancje powodujące złuszczanie naskórka i stopniową degradację brodawki. Ponadto stosuje się leki immunomodulujące, stymulujące mechanizmy odporności do zwalczania wirusa. Nierzadko wykorzystywana jest krioablacja, potocznie zwana wymrażaniem, elektrokoagulacja czy laseroterapia. Także terapia fotodynamiczna, polegająca na podaniu leku aktywowanego światłem znajduje zastosowanie w tym wskazaniu.

Zwykłe brodawki zlokalizowane na dłoniach czy stopach są często z powodzeniem leczone samodzielnie z wykorzystaniem preparatów dostępnych bez recepty. W przypadku braku skuteczności takiego postępowania, a także zawsze wtedy, kiedy brodawki umiejscowione są na błonach śluzowych, genitaliach i twarzy terapia powinna być prowadzona przez lekarza.

Brodawka wirusowa – profilaktyka

Aby uchronić się przed zakażeniem wirusami powodującymi powstawanie brodawek należy przestrzegać podstawowych zasad higieny. Ważne jest unikanie używania należących do innych osób przedmiotów mających kontakt ze skórą, takich jak ręczniki, bielizna czy obuwie. Ponieważ częstym miejscem zakażeń są baseny i publiczne prysznice, dlatego w takich miejscach należy poruszać się w klapkach. W przypadku wystąpienia brodawek należy zastosować leczenie a do czasu ustąpienia zmian powstrzymać się od bliskiego kontaktu takiego jak np. podanie rąk. Pozwala to zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się HPV.

Inne schorzenia wywoływane przez wirusy HPV

Opisane powyżej brodawki skórne są wywołane przez typy HPV nieonkogenne i stanowią problem jedynie kosmetyczny, dodatkowo nierzadko dochodzi w tych przypadkach do samoistnego wyleczenia. Inne typy wirusa brodawczaka są przenoszone drogą płciową i odpowiadają za powstawanie zmian w okolicach narządów płciowych i odbytu a także głowy i szyi. Zmiany o typie kłykcin kończystych są łagodna ale bardzo zakaźne, stanowią  zagrożenie u kobiet ciężarnych w trakcie porodu, kiedy to może dojść do zakażenia dziecka i wystąpienia u niego groźnego stanu brodawczakowatości krtani. Dlatego obecność brodawkowatych zmian w okolicach płciowych powinna skłonić do wizyty u lekarza.

Ponadto istnieje kilkadziesiąt typów HPV (w tym najczęstsze HPV 16 i 18) wywołujących zaburzenia różnicowania komórkowego w obrębie nabłonka szyjki macicy. Skutkuje to jego niekontrolowanym rozrostem i w dłuższej perspektywie może prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy. Zakażenia typami onkogennymi mogą rozwijać się przez długi czas bezobjawowo. Badaniem o potwierdzonej skuteczności w ich wykrywaniu jest cytologia, która powinna być regularnie wykonywana u wszystkich kobiet. Rzadziej wirusy te mogą przyczynić się również do powstania raka odbytu, sromu, pochwy, penisa, jamy ustnej i gardła, których wykrycie we wczesnej fazie jest trudniejsze.

Obecnie w Polsce dostępne są 3 szczepionki profilaktyczne przeciwko zakażeniu najczęstszymi typami HPV okolicy anogenitalnej, które najlepiej wykonać u dzieci w wieku 11-12 lat, ale zalecane są również dla osób dorosłych.

Źródła:

1. Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2016.
2. Centers for Disease Control and Prevention. Human Papillomavirus – HPV. (https://www.cdc.gov/hpv/index.html)
3. Nagayasu Egawa, John Doorbar. The low-risk papillomaviruses. Virus Res. 2017 Mar 2;231:119-127. doi: 10.1016/j.virusres.2016.12.017 
4. Tracey C Vlahovic, M Tariq Khan. The Human Papillomavirus and Its Role in Plantar Warts: A Comprehensive Review of Diagnosis and Management. Clin Podiatr Med Surg. 2016 Jul;33(3):337-53. doi: 10.1016/j.cpm.2016.02.003. Epub 2016 Mar 29.
5. 2015 Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines (https://www.cdc.gov/std/tg2015/default.htm)