Chrapanie – przyczyny i leczenie. Jak przestać chrapać przy bezdechu sennym?

Chociaż dźwięki wydawane w czasie snu przez śpiącego bywają szczególnie irytujące dla osób z otoczenia, to sporadyczne chrapanie zwykle nie jest groźne. Często kilka modyfikacji stylu życia pozwala pozbyć się tego problemu. Jednak nocne chrapanie może też wskazywać na bezdech senny zagrażający zdrowiu osoby chrapiącej. Dowiedz się więcej na temat możliwych przyczyn tej dolegliwości i poznaj sposoby jej leczenia!

Czym jest chrapanie? 

Chrapanie to dość powszechna przypadłość, dotycząca osób obu płci i w każdym wieku. Charakteryzuje się tym, że śpiąca osoba wydaje mimowolnie dźwięki. Do chrapania dochodzi podczas wibracji miękkich części gardła – podniebienia miękkiego i języczka - które są wprowadzane w drgania przez powietrze przepływające przez górne drogi oddechowe. Najczęściej pojawia się ono podczas snu w pozycji na plecach. Nie jest to jednak zjawisko zupełnie normalne, ponieważ ma miejsce wówczas, gdy dochodzi do nieprawidłowego zwężenia dróg oddechowych i utrudnionego przepływu powietrza przez gardło.   

Chrapanie bywa bardzo głośne – dźwięki mogą osiągać wartość nawet 90 decybeli. Ma to negatywny wpływ na jakość snu osób z otoczenia chrapiącego, ale nie jest to jedyny problem. Chrapanie, które powtarza się często lub występuje jednocześnie z pogorszeniem jakości odpoczynku lub innymi objawami odczuwanymi w ciągu dnia, powinno być skonsultowane ze specjalistą. W części przypadków jest to bowiem symptom poważnych przypadłości, które mogą być szkodliwe dla zdrowia.

Częste przyczyny chrapania

Powodem chrapania jest wiotczenie tkanek w obrębie gardła i/lub ograniczona drożność nosa spowodowana przez przeszkody fizyczne. Możliwych przyczyn dolegliwości jest więc wiele.  

Nadmierna masa ciała i ciąża

Ludzie otyli mogą mieć nadmiar tkanki tłuszczowej w obrębie gardła, co także przeszkadza przepływowi powietrza przez zwężone drogi oddechowe i powoduje chrapanie. To właśnie nadwaga i otyłość są jednymi z głównych powodów zaburzeń oddychania podczas snu. Problem ten może dotyczyć również kobiet w ciąży, których zwiększyła się waga.

Czynniki genetyczne i budowa górnych dróg oddechowych

Za niedrożność nosa i ust mogą odpowiadać również czynniki genetyczne i niektóre schorzenia, takie jak:

• dodatkowe tkanki gardła,

• przerost migdałków podniebiennych lub trzeciego migdała, 

• długie podniebienie miękkie,

• długi języczek,

• powiększenie małżowin nosowych,

• skrzywienie przegrody nosowej,

• wiotkość chrząstek krtani (powoduje zwłaszcza chrapanie u dzieci i niemowląt),

• polipy w nosie,

• osłabione napięcie mięśniowe. 

Alergia i choroby infekcyjne

Wszystko, co uniemożliwia oddychanie przez nos, może być przyczyną chrapania. Światło przepływu powietrza może więc się zwężać w wyniku obrzęku spowodowanego przez przeziębienie, grypę czy alergię. W takich przypadkach problem z chrapaniem zwykle ustępuje po wyleczeniu danej choroby, ale może też mieć charakter długotrwały, np. przy przewlekłym alergicznym nieżycie nosa i zatok przynosowych.  

Alkohol, papierosy i niektóre leki

Chrapanie może pojawiać się, gdy mięśnie są nadmiernie rozluźnione. Może do tego dochodzić np. po spożywaniu alkoholu przed snem. Takie działanie ma również przyjmowanie substancji powodujących zwiotczenie mięśni, np. niektórych leków nasennych i przeciwdepresyjnych. Również długotrwałe palenie papierosów może rozluźniać mięśnie gardła i języka, powodując chrapanie.

Chrapanie a objawy obturacyjnego bezdechu sennego

Chrapanie może być pierwszym objawem obturacyjnego bezdechu sennego (OBS). Jeśli jego odgłosy narastają, a potem następuje długa chwila ciszy zakończona nagłym „chrapnięciem”, może być to właśnie bezdech. W przypadku tego schorzenia przerwy w oddychaniu zwykle pojawiają się częściej niż 10 razy w ciągu nocy i trwają jednorazowo ponad 10 sekund. Zdarza się jednak, że u osoby chorej zaburzenia oddychania występują nawet co 2 minuty. Mogą odpowiadać za częste wybudzenia i w konsekwencji uniemożliwiać zdrowy sen. Wówczas chrapanie staje się nie tylko problemem w trakcie snu, ale także przyczyną objawów odczuwanych w ciągu dnia, takich jak m.in.: 

• nadmierna senność,

• poranne bóle głowy,

• problemy z koncentracją,

• suchość ust,

• obniżona sprawność motoryczna,

• złe samopoczucie, osłabienie.

  

Nie tylko zaburzenia zdrowego snu – możliwe powikłania OBS

Niedotlenienie organizmu w czasie snu może powodować długotrwałe konsekwencje. Wśród możliwych powikłań OBS wymienia się m.in.:

• nadciśnienie tętnicze,

• zaburzenia rytmu serca,

• zaburzenia krążenia,

• udar mózgu,

• zawał serca,

• insulinooporność i cukrzyca,

• obniżenie odporności (podatność na infekcje).

Na czym polega diagnostyka tej dolegliwości? 

Zwykłe chrapanie łatwo stwierdzić na podstawie objawów, zwłaszcza zgłaszanych przez bliskich chorego. Niekiedy, zwłaszcza w fazie REM, chrapiący sam słyszy wydawane przez siebie dźwięki. Ważne jest, aby zdiagnozować przyczynę chrapania. W tym celu warto udać się do lekarza rodzinnego, który może zalecić dalsze badania pod okiem specjalistów. Metodą służącą ocenie oddechu oraz innych czynności w czasie snu jest m.in. badanie polisomnograficzne. W razie potrzeby lekarz może również zalecić inne badania, których celem jest sprawdzenie budowy struktur wewnętrznych nosa i gardła. Są to np. tomografia komputerowa, endoskopia, czy rynomanometria. 

Jak wygląda leczenie chrapania i bezdechu sennego?

Leczenie chrapania należy wprowadzić we współpracy z lekarzem laryngologiem, który określi stan dróg oddechowych. Gdy przyczyną są wady anatomiczne lub polipy, wskazane bywa leczenie chirurgiczne. W innych przypadkach kluczowym sposobem na chrapanie jest dążenie do osiągnięcia właściwej masy ciała i dbałość o higienę snu. Pacjent powinien zapewnić sobie odpowiednie warunki do spania – wybrać wygodny materac, wietrzyć sypialnię i spać na boku. Należy też zadbać o zdrową dietę i unikać picia alkoholu przed snem. Dostępne są również preparaty, które zwiększają poślizg tkanek i ułatwiają przepływ powietrza, minimalizując opór. 

Przy bezdechu sennym pacjentowi zaleca się utrzymanie optymalnej wagi, aktywność fizyczną i zdrowe odżywianie. Inne metody lecznicze zależą od zaawansowania schorzenia. Niekiedy wykonuje się zabiegi zmniejszenia masy podniebienia oraz języka. Natomiast jako najskuteczniejszą metodę leczenia objawowego uznaje się terapię CPAP, czyli stosowanie aparatu ułatwiającego oddychanie w czasie snu. 

Jak przestać chrapać przy OBS? Aparaty CPAP

Każda osoba ze zdiagnozowanym obturacyjnym bezdechem sennym może zakupić aparat CPAP. Urządzenie takie utrzymuje dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych – rozszerza je wtłaczając przez maskę zakładaną na noc odpowiednią ilość powietrza. Aparaty takie są refundowane. Dopłata w wysokości 1890 zł dla osób dorosłych i 2100 zł dla dzieci przysługuje pacjentowi co 5 lat.

Aby otrzymać refundację na CPAP, zlecenie na jej zakup musi wystawić lekarz specjalizujący się w pulmonologii, internie, laryngologii, neurologii lub kardiologii. Specjalista wypełnia e-zlecenie internetowo, a Narodowy Fundusz Zdrowia weryfikuje je automatycznie. Pacjent otrzymuje Unikalny Numer Identyfikacyjny zlecenia, który wraz z numerem PESEL przedstawia w momencie nabywania aparatu. Co pół roku można ubiegać się o refundację maski w wysokości 180 zł. Zlecenie na zakup tej części wymiennej może już wystawić lekarz pierwszego kontaktu.

Źródła:

1. Dębska G., Ławska W., Ziółkowska A.: Wpływ obturacyjnego bezdechu sennego na jakość życia pacjenta. Piel. Zdr. Publ. 2011, 1, 4, 313–320. https://dbc.wroc.pl/Content/30551/PDF/41.pdf

2. Kanarek J., Wolf J., Narkiewicz K.: Jak rozpoznać i leczyć obturacyjny bezdech senny? Choroby Serca i Naczyń 2014;11(3):121-127. https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/view/38788

3. Kiciński P., Zakrzewski M., Dybała A., Zubilewicz R., Mosiewicz J., Jaroszyński A.: Obturacyjny bezdech senny — zasady diagnostyki i leczenia. Forum Medycyny Rodzinnej 2012;6(5):228-235. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/20263 (data odczytu: 16.04.2023).

4. Mejza F., Bulanda M.: Polisomnografia (badanie snu): wskazania i przebieg badania. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/54223,badanie-snu

5. https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-ministra-zdrowia-w-sprawie-zmian-w-wykazie-wyrobow-medycznych-na-zlecenie

6. https://www.cpap-sklep.pl/refundacja-nfz-doplata-do-aparatow-cpap-pm-23.html

7. https://www.mp.pl/otolaryngologia/aktualnosci/182998,chrapanie-to-problem-spoleczny

8. https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/inne-zagadnienia/204500,na-czym-polega-leczenie-chrapania-i-bezdechu-sennego