Co to jest astygmatyzm? Objawy i leczenie wady wzroku

Astygmatyzm jest wadą soczewki lub rogówki cechującą się zaburzoną symetrią obrotową oka. Jakie są przyczyny astygmatyzmu? Jak wyglądają objawy i jak można je zdiagnozować? Dowiedz się, czy samodzielnie można wykryć astygmatyzm i do czego może prowadzić brak skorygowania tej wady wzroku. Na najważniejsze pytania o astygmatyzm odpowiada specjalista okulistyki lek. Katarzyna Brzezińska Krzak z oddziału Enel-med Kupiec Poznański.

Co to jest astygmatyzm?

Układ optyczny oka tworzą: rogówka, źrenica, soczewka, ciecz wodnista i ciało szkliste. Układ refrakcyjny/ łamiący/ oka to przede wszystkim rogówka i soczewka. W oku miarowym (normowzrocznym) układ optyczny załamuje światło i ogniskuje je dokładnie na siatkówce dając wyraźny obraz. Astygmatyzm czyli niezborność, jest jedną z wad refrakcji/ soczewki lub rogówki/ cechującą się zaburzoną symetrią obrotową oka.

Najczęstszą przyczyną astygmatyzmu jest nieprawidłowa krzywizna rogówki. Jej kształt ma w przekroju kształt elipsoidalny, w przeciwieństwie do prawidłowej rogówki, która jest równomiernie wypukła i ma postać odciętego fragmentu kuli. Dwie główne osie rogówki - pozioma i pionowa mają różne promienie krzywizny, w związku z czym, wiązka promieni wpadających do oka wzdłuż jednej osi jest załamywana z inną mocą niż wiązka padająca wzdłuż drugiej osi. Układ optyczny oka nie jest w stanie odwzorować przedmiotu w postaci punktowego obrazu. Skutkiem tego jest nieostre widzenie. Widziany obraz może być rozmyty, rozciągnięty w pionie lub poziomie.

Przyczyny astygmatyzmu

Astygmatyzm najczęściej jest wadą wrodzoną. Można zaobserwować rodzinną tendencję do jego występowania.  Może być wrodzony, ale też może rozwinąć się później. U dzieci znaczenie mają nieprawidłowości powiek, działanie mięśni okoruchowych, zaburzenia prawidłowej budowy rogówki, nieregularności soczewki. Astygmatyzm może być też nabyty, najczęściej w wyniku mechanicznego uszkodzenia rogówki, powstałych blizn. Pojawienie się niezborności u osoby dorosłej może być pierwszym objawem tzw. stożka rogówki.

Rodzaje astygmatyzmu

Ze względu na lokalizację wyróżniamy astygmatyzm rogówkowy/ wynik defektu rogówki/ polegający na braku symetrii obrotowej. Rzadziej występuje astygmatyzm soczewkowy spowodowany deformacją soczewki lub nieosiowym ustawieniem soczewki.

Wyróżniamy niezborność regularną, w której południki główne są do siebie prostopadłe i nieregularną, w której nie można oznaczyć południków głównych - powierzchnia rogówki jest w znacznym stopniu zniekształcona np. poprzez urazy. Ze względu na wielkość i rodzaj wady wyróżniamy niezborność krótkowzroczną lub nadwzroczną, a także niezborności złożone związane ze sferycznymi wadami wzroku.

Objawy astygmatyzmu

Do objawów astygmatyzmu zalicza się:

• niezależne od wieku zamglone, nieostre widzenie do dali i bliży
• pionowe linie mogą być wyraźniejsze niż poziome i odwrotnie
• czołowe bóle głowy
• częste mruganie
• mrużenie oczu dla wyraźniejszego widzenia
• przechylanie głowy
• tarcie oczu
• zapalenie spojówek

Diagnostyka astygmatyzmu

Astygmatyzm diagnozowany jest przy pomocy specjalistycznych badań. Do określania astygmatyzmu służą : autokeratorefraktometr, keratoskop, oftalmometr Jawala i testy optometryczne. Najdokładniejszą metoda badawczą jest keratograf komputerowy, który pozwala na wykonanie pomiaru krzywizny całej powierzchni rogówki czyli tzw. mapy rogówki.

Czy można samodzielnie wykonać test na astygmatyzm?

Można, aczkolwiek nie jest to najdokładniejsze badanie. Potrzebne jest do niego tzw. lustro astygmatyczne, jest to rysunek złożony z linii prostych umieszczonych na okręgu pod różnym kątem, podobnie jak na tarczy zegara. Osoba bez wady wzroku widzi wszystkie linie z jednakową ostrością, natomiast osoba z astygmatyzmem część linii widzi jako ciemniejsze, jaśniejsze, grubsze lub rozmazane,

Metody leczenia

Astygmatyzm koryguje się soczewkami okularowymi i soczewkami kontaktowymi. Są to  soczewki cylindryczne, toryczne. W zależności od wielkości niezborności stosuje się soczewki kontaktowe sztywne, miękkie lub hybrydowe. Bardzo ważną rolę odgrywa precyzyjne dopasowanie soczewek kontaktowych.

W przypadku niewielkiego astygmatyzmu istnieją zwolennicy stosowania ortokeratologii polegającej na stosowaniu stabilnokształtnych soczewek kontaktowych zakładanych na noc. Soczewka ta zmienia kształt rogówki, umożliwiając prawidłowe widzenie w ciągu dnia, efekt jest jednak krótkotrwały.

Do korekcji astygmatyzmu stosuje się zabiegi laserowe modelujące powierzchnię rogówki. Te zabiegi przeprowadzane mogą być u pacjentów, którzy mają ustabilizowaną wadę, zakres wady do 6 dioptrii i ukończony 21 rok życia.

Korekcji astygmatyzmu można również dokonać podczas równoczesnej operacji zaćmy, wszczepiając sztuczną soczewkę toryczną w miejsce usuniętej zmętniałej soczewki.

Konieczność korygowania niezborności

Astygmatyzm, jak każdą wadę wzroku, należy skorygować. Nieleczone wady wzroku mogą powodować wspomniane objawy, negatywnie wpływają też na jakość życia. Szczególnie ważne jest to u dzieci. Jeśli występuje duża niezborność, która nie jest korygowana odpowiednio wcześnie (przed 3. rokiem życie), może ona prowadzić do trwałego niedowidzenia.

Źródła:

1. “Podstawy refrakcji oka i korekcji wad wzroku” M.Jarzębińska-Vecerova, D. Tuleja 
2. WM Górnicki Wrocław 2005
3. “Podstawy  okulistyki” M.H.Niżankowska , Volumed Wrocław 2000