Co to jest czyrak? Przyczyny, objawy, leczenie

Czyraczność lub po prostu czyrak to dolegliwość dermatologiczna wywołana zakażeniem bakteryjnym mieszka włosowego, najczęściej przez gronkowca złocistego. Charakteryzuje się występowaniem mnogich, ropnych stanów zapalnych wokół mieszków włosowych i otaczającej je skóry. Czyraki pojawiają się na twarzy (okolice uszu i nosa), pośladkach, udach, pod pachami, pachwinach lub okolicach intymnych. Choroba rozwija się najczęściej u osób z obniżoną odpornością, dzieci i starszych ludzi. Schorzenia nie należy lekceważyć, ponieważ może doprowadzić do wielu konsekwencji zdrowotnych i powikłań ogólnoustrojowych czy narządowych. Warto pamiętać, że czyraków nie można wyciskać. Ze względu na głęboki stan zapalny ustępują one najczęściej z pozostawieniem blizny. Dowiedz się więcej na temat choroby i sposobów jej leczenia.

Co to jest czyrak?

Czyrak nazywany też furunkułem i karbunkułem to bakteryjne zapalenie mieszka włosowego skóry i tkanek go otaczających. Potocznie określany jest też, ze względu na wytworzony czop martwiczy, wrzodami na skórze lub krostami. Czyraki występują we wszystkich okolicach, gdzie są mieszki włosowe, gruczoły potowe i łojowe. Są to: owłosiona skóra głowy, twarz, kark, pachwiny, pośladki, okolice uszu i nosa oraz miejsca intymne.

Bakterie występujące na powierzchni skóry u osób zdrowych, gdy obniża się ich odporność wnikają do mieszków włosowych, powodując stan zapalny. Pojawia się duże zaczerwienienie, ból lub pieczenie. Początkowo, wokół mieszka tworzy się naciek zapalny, który można określić jak mały guzek o barwie szaro-sinej. Po kilku dniach przekształca się w krostę z białym czopem martwiczym przy wyjściu włosa, otoczoną czerwonym naciekiem. Przeważnie zmiana skórna powiększa się i otwiera samoistnie, a martwicza zawartość wydostaje się na zewnątrz. Ropień może też zostać wchłonięty przez organizm. Praktycznie zawsze po czyraku pozostaje ślad w postaci trudnej do zniwelowania blizny.

Warto zaznaczyć, że u osób z obniżoną odpornością, szczególnie u chorych na cukrzycę i inne choroby metaboliczne, czyraki mają tendencję do nawracania w różnych miejscach ciała. Taki stan nazywany jest czyracznością. Oznacza mnogie, nawracające czyraki znajdujące się w różnym okresie rozwoju i pewnej odległości od siebie. Z kolei czyrakiem gromadnym nazywa się liczne czyraki mające tendencję do zlewania się w jeden, dużych rozmiarów, lokalizujący się w zapalnym podłożu.

Czyrak – przyczyny

Najczęściej czyraki wywoływane są przez bakterie z grupy gronkowców, szczególnie przez gronkowca złocistego, którego nosicielem jest co trzecia osoba na świecie. Występuje on na skórze, w mieszkach włosowych, błonach śluzowych nosa, gardła i przewodu pokarmowego i na narządach płciowych, jednak u zdrowych osób nie wywołuje objawów, dzięki przeciwciałom. Sytuacja zmienia się w przypadku występowania niektórych czynników ryzyka rozwoju pojedynczych czyraków, do których należą:

• choroby przemiany materii (głównie cukrzyca);
• otyłość;
• choroby nerek (niewydolność) i wątroby;
• wyniszczenie (niedożywienie, nowotwory);
• niedobory odporności, wrodzone oraz nabyte (np. zakażenie wirusem HIV);
• niedobory czynników immunologicznych;
• niewłaściwe nawyki higieniczne;
• nadużywanie alkoholu;
• stosowanie leków o działaniu immunosupresyjnym;
• mikrourazy skóry wywołane wielokrotnym stosowaniem maszynek do golenia.

Wówczas dochodzi do obniżenia odporności organizmu i zmniejszeniu wytwarzania przeciwciał, a co za tym idzie bakterie stają się chorobotwórcze. Obserwuje się, że czyrak może pojawić się też u osób zdrowych, mieszkających w dużych zbiorowiskach, np. hotelach czy internatach.

Czyrak – objawy

Symptomy czyraków są charakterystyczne, podobnie jak przebieg choroby. Początkową postacią czyraka jest bolesny guzek o średnicy około centymetra, choć czasami może przyjmować większe rozmiary. Pierwotnie jest twardy, a z czasem przekształca się w krostę wypełnioną ropą – czopem martwiczym. W zaawansowanym stadium choroby można zauważyć świadczącą o infekcji czerwoną, bolesną i piekącą skórę wokół zmiany. Takim procesom może towarzyszyć złe samopoczucie, podwyższona temperatura ciała i powiększenie okolicznych węzłów chłonnych (pachwinowych, szyjnych, zausznych, pachowych). Z reguły po kilku dniach ropień otwiera się, a ropny czop zostaje wydalony na zewnątrz. Pozostaje po nim ślad w postaci wgłębienia na skórze – trudnej do usunięcia blizny.

Czyraków zwykle jest wiele, niejednokrotnie bakterie rozprzestrzeniają się na kilka sąsiadujących ze sobą mieszków włosowych, tak powstaje karbunkuł. Nawet, jeśli czyrak zniknie, to istnieje ryzyko pojawienia się go w tym samym miejscu.

Czyrak u dziecka

Jak wcześniej wspomniano, dzieci i osoby starsze są bardziej narażone na wystąpienie czyraków, szczególnie te z osłabioną odpornością. Statystycznie choroba występuje równie często u dzieci i osób starszych oraz kobiet i mężczyzn. Warto też pamiętać, że sporadycznie pojawiający się czyrak nie jest wskazaniem do rozpoczęcia terapii antybiotykiem doustnym, nawet gdy pojawia się u dziecka. Najistotniejsza jest konsultacja z właściwym specjalistą i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Czyrak – leczenie

W większości przypadków diagnozę stawia lekarz dermatolog. Czyraka rozpoznaje się na podstawie badania klinicznego. W niektórych przypadkach wykonuje się posiew bakteriologiczny ze zmiany w celu określenia antybiogramu i doboru najskuteczniejszego leczenia.

Czyraki powinny być leczone przez chirurgów, którzy określają właściwy moment dla nacięcia ropni. Zapobiega to powikłaniom ogólnoustrojowym. Zwykle po nacięciu czyraka leczenie antybiotykiem nie jest potrzebne, jeśli jednak wymaga tego stan pacjenta to stosuje się antybiotykoterapię skierowaną na gronkowce. Wykorzystuje się niektóre penicyliny (kloksacylina), cefalosporyny (cefadroksyl) oraz linkozamidy (klindamycyna) przyjmowane doustnie. Jak wcześniej wspomniano, nie można wyciskać treści ropnej, szczególnie w miejscach, gdzie mogą pojawić się powikłania, czyli na ustach i nosie. Jeżeli występują silne dolegliwości bólowe, można zastosować dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Dodatkowo należy pamiętać o wyrównywaniu niedoborów odporności w postaci prawidłowej diety oraz regularnej kontroli występowania cukrzycy.

Źródła:

1. Dzilińska K., Ruszkowska L.; Wybrane zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe w gabinecie lekarzza dermatologa, Dermatologia po Dyplomie, 2018(02);
2. Bolognia J., Jorizzo J., Schaffer J.; Dermatology Third Edition, 2012;1187-99;
3. Gołąbek K., Lasek J., Marks W.; Zakażenia skóry i tkanek miękkich - złożony i aktualny problem diagnostyczny i terapeutyczny lekarza każdej specjalności medycznej, Via Medica, 2012; Jabłońska S., Majewski S.; Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL, 2015.