Cukrzyca: rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, charakteryzuje się hiperglikemią czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Nieleczona prowadzi do uszkodzenia oraz zaburzeń funkcjonowania i niewydolności różnych narządów.

Cukrzyca – rodzaje 

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) cukrzycę dzieli się na cztery typy. Wyróżnia się cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2, cukrzycę ciążową oraz inne specyficzne typy cukrzycy. Pierwsza z wymienionych jest chorobą autoimmunologiczną. W wyniku niszczenia przez autoprzeciwciała następuje uszkodzenie komórek beta trzustki wydzielających insulinę. W konsekwencji prowadzi to do całkowitego braku insuliny. Hormonu odpowiedzialnego za obniżenie poziomu glukozy we krwi. Do tej grupy należy również cukrzyca typu LADA. Najczęściej rozpoznawana jest u osób po 35. roku życia. W surowicy krwi obecne są specyficzne przeciwciała, które stanowią kryterium rozpoznania.  Cukrzyca typu 2 może mieć z kolei dwojakie podłoże. Po pierwsze może wynikać z insulinooporności komórek i tkanek. A po drugie może być skutkiem zbyt małego wytwarzania insuliny przez trzustkę.  Cukrzyca w ciąży może występować jako cukrzyca przedciążowa – gdy kobieta chorowała na cukrzycę przed ciążą lub jako hiperglikemia po raz pierwszy rozpoznana w trakcie ciąży - u kobiet, które wcześniej były zdrowe; wówczas najczęściej po porodzie ustępuje.

Cukrzyca – normy 

Cukrzyca rozpoznawana jest na podstawie badania glikemii na czczo w osoczu krwi żylnej. Prawidłowa wartość glikemii wynosi do 99 mg/dl. Nieprawidłowy poziom glukozy we krwi obejmuje zakres od 100 do 125mg/dl. Cukrzycę stwierdza się od wartości 126 mg/dl. Podstawą do rozpoznania cukrzycy jest też wartość glikemii przygodnej 200 mg/dl i powyżej.   

Cukrzyca w ciąży 

Cukrzyca w ciąży może występować jako: 

1. Cukrzyca przedciążowa (PGDM, pregestational diabetes mellitus) — gdy w ciążę zachodzi kobieta chorująca już na cukrzycę (niezależnie od typu choroby). 

2. Hiperglikemia po raz pierwszy rozpoznana w trakcie ciąży: 

- Cukrzyca w ciąży - gdy spełnione są warunki ogólne rozpoznania cukrzycy

- Cukrzyca ciążowa (GDM, gestational diabetes mellitus) 

Cukrzyca w ciąży jest zaburzeniem metabolizmu glukozy wyindukowanym przez ciążę. Po jej zakończeniu najczęściej samoistnie ustępuje. Stanowi zagrożenie dla płodu. Może też prowadzić do wystąpienia trwałej cukrzycy u kobiety w późniejszym okresie życia, po 15 – 20 latach. Leczona jest w taki sam sposób jak cukrzyca rozpoznana przed ciążą. W celu postawienia diagnozy stężenie glukozy we krwi powinno być u kobiety w ciąży badane trzykrotnie. Do grup zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy w ciąży należą m. in.: kobiety po 35. roku życia, kobiety, które rodziły dzieci o dużej masie urodzeniowej (> 4000 g) lub noworodka z wadą rozwojową, wieloródki z nadwagą i otyłością, kobiety z nadciśnieniem czy cukrzycą typu 2 w wywiadzie rodzinnym.  

Cukrzyca – przyczyny 

Cukrzyca może być skutkiem procesów immunologicznych, co ma miejsce w cukrzycy typu 1. Wśród przyczyn jej ujawnienia wymienia się: zakażenia wirusowe, krótki okres karmienia piersią, podawanie azotynów uszkadzających trzustkę oraz stres. Choroba może być również dziedziczona. Około 20%  chorych pochodzi z rodzin, w których wcześniej już występowała cukrzyca. W cukrzycy typu 2 główną przyczyną jest spadek wrażliwości tkanek na insulinę. A także zaburzenie wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki. Insulinooporność może być konsekwencją otyłości, zbyt dużego stężenia kwasów tłuszczowych lub hiperglikemii. Czynniki wpływające na rozwój cukrzycy to: pochodzenie etniczne, otyłość brzuszna, brak aktywności fizycznej, wiek, nadciśnienie tętnicze i zaburzenia lipidowe.   

Cukrzyca – objawy 

Charakterystycznym objawem cukrzycy jest zwiększone stężenie glukozy we krwi. Jest to również kryterium służące do rozpoznania choroby. Ponadto do objawów cukrzycy należą:      

•  występowanie glukozy w moczu,
•  wzmożone pragnienie, 
•  zwiększone oddawanie moczu, 
•  zwiększone łaknienie, −    ubytek lub wzrost masy ciała w zależności od typu cukrzycy,
•  osłabienie i zmęczenie, 
•  świąd skóry,
•  zmiany na skórze, 
•  zaburzenia widzenia,
•  gorsze gojenie się ran, 
•  dodatkowe choroby: grzybica, świąd krocza  

Cukrzyca – leczenie 

Leczenie cukrzycy niezależnie od jej typu obejmuje modyfikację sposobu żywienia. Cukrzyca typu 1 bezwzględnie wymaga insulinoterapii. Stosuje się ją również niekiedy w leczeniu cukrzycy typu 2. W przypadku, gdy leki doustne oraz dieta nie przynoszą pożądanych efektów. Nieodłącznym elementem leczenia jest samokontrola glikemii.   

Cukrzyca – odpowiednia dieta 

W cukrzycy obowiązuje dieta z ograniczeniem cukrów prostych. Bardzo ważnym pojęciem jest indeks glikemiczny. Według jego wartości należy dobierać produkty do posiłków. Indeks glikemiczny jest wskaźnikiem określającym szybkość wzrostu stężenia we krwi po spożyciu produktów w porównaniu do wzrostu, jaki następuje po spożyciu tej samej ilości węglowodanów w postaci czystej glukozy. Oznacza się go skrótem IG. Produkty według indeksu glikemicznego podzielono na trzy grupy: o niskim, umiarkowanym i wysokim IG. Węglowodany łatwo przyswajalne mają wysoki indeks glikemiczny i należy ich unikać. Zaleca się, aby dieta w cukrzycy opierała się przede wszystkim o produkty o niskim IG, uzupełniane o produkty o średnim IG. Codzienne odżywianie powinno charakteryzować się spożywaniem większej ilości surowych warzyw oraz owoców, nasion roślin strączkowych, produktów z pełnych ziaren zbóż, bogatych w błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie. Ograniczyć należy, a najlepiej wyeliminować, produkty z wysoko przetworzonej mąki (jasne pieczywo), produkty skrobiowe z małą zawartością błonnika pokarmowego (biały ryż, ziemniaki), a także słodycze, ciasta i słodkie napoje. Ponadto przy występującej nadwadze i otyłości zaleca się dietę redukcyjną, która pozwoli znormalizować masę ciała. Ma to duże znaczenie zwłaszcza w cukrzycy typu 2.