Czy mammografia jest szkodliwa?

Mammografia to badanie w kierunku raka piersi, które pozwala na identyfikację nowotworu we wczesnych stadiach zaawansowania. Dzięki temu badanie mammograficzne pozwala uniknąć okaleczających operacji i poprawia rokowania. Czy mammografia jest szkodliwa? Kiedy powinno się zacząć wykonywać mammografię i jak często to robić? Dowiedz się jaką przewagę ma mammografia nad badaniem ultrasonograficznym piersi (USG).

Mammografia czy USG?

Mammografia jest nieinwazyjnym badaniem służącym do diagnostyki raka piersi. Badanie mammograficzne może być zarówno badaniem przesiewowym - mającym na celu wczesne zdiagnozowanie raka piersi u kobiet nie zgłaszających dolegliwości, jak też badaniem diagnostycznym u kobiet, u których wystąpią objawy (np. wyczuwalny guz). Badanie polega na prześwietleniu piersi z wykorzystaniem promieni rentgenowskich o niskiej dawce i wykorzystaniu lamp wolframowych lub modlibenowych. W Polsce, w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 2016-2024, realizowane są bezpłatne badania mammograficzne dla kobiet w wieku 50-69 lat. W zakresie profilaktyki raka piersi badania są wykonywane co dwa lata, natomiast wytyczne Europejskiego Towarzystwa Diagnostyki Obrazowej Piersi zalecają wcześniejsze rozpoczęcie badania i większą jego częstotliwość. Mammografia jest standaryzowaną procedurą obejmującą badanie w czterech projekcjach, po dwie na każdą pierś. Obrazy są następnie niezależnie oceniane przez dwóch radiologów. Jeśli nie wykryto zmiany budzącej podejrzenie raka, kobieta otrzymuje dokument z informacją o wyniku. Jeśli zmiana budzi niepokój pacjentkę można skierować na dalsze badania, jak USG, rezonans magnetyczny czy biopsję gruboigłową. Badanie mammograficzne jest preferowane u kobiet dojrzałych. Wynika to z budowy piersi, która zmienia się z wiekiem. U kobiet młodych dominuje budowa gruczołowa, a u kobiet starszych tłuszczowa. Tkanka tłuszczowa w badaniu mammograficznym jest niecieniująca, tzn. na kliszy jest widoczna jako „czarna”. Dzięki temu łatwo można uwidocznić zmiany nowotworowe, które będą cieniowały. Natomiast tkanka gruczołowa jest cieniująca, to znaczy na kliszy rentgenowskiej widoczna jako białe pasma i zacienienia. Przy takiej budowie piersi łatwo można przeoczyć zmiany nowotworowe o podobnej gęstości do tkanki gruczołowej. Dlatego też, u kobiet młodych badaniem z wyboru jest USG piersi, które wykorzystuje inną metodę badania i pozwala na lepsze uwidocznienie nieprawidłowych zmian.

Mimo, że opisane metody preferowane są w różnych grupach wiekowych, wzajemnie się uzupełniają. Mammografia jest badaniem bezpiecznym, ponieważ używane są bardzo małe dawki promieniowania X – promieniowania jonizującego. Promieniowanie jonizujące może wywoływać różne nowotwory, szczególnie skóry. Badania pokazują, u 3-6 kobiet na 10.000 korzystających z programu profilaktycznego raka piersi mogą wystąpić zmiany nowotworowe. Nie podlega jednak wątpliwości, że korzyści z regularnego badania przewyższają ryzyko jego powikłań. Należy pamiętać, że promieniowanie jonizujące ma teratogenny wpływ na płód – może wywoływać liczne wady wrodzone. Badaniem obrazowym u kobiet w ciąży z wyboru jest bezpieczne USG.

Mammografia - w którym dniu cyklu

W trakcie badania radiolog lub technik rtg umieszcza piersi na stoliku aparatu mammograficznego i dociska pierś płytką z przeźroczystego tworzywa. Takie rozprojektowanie tkanki i unieruchomienie piersi zmniejsza dawki promieniowania rentgenowskiego i pozwala na uzyskanie obrazów lepszej jakości. Ucisk piersi nie jest niebezpieczny, lecz może być nieprzyjemny w odczuciu. Z tego powodu wykonanie mammografii u pacjentek miesiączkujących zaleca się między 5. a 12. dniem cyklu. Wynika to z tego, że piersi są wówczas mniej wrażliwe na ucisk a badanie nie powoduje takiego dyskomfortu. U kobiet po menopauzie badanie można wykonać dowolnego dnia.

Mammografia - w jakim wieku

Według zaleceń towarzystw naukowych, skrining raka piersi powinno się rozpocząć między 40. a 50. rokiem życia (w zależności od gęstości tkanki piersi) i zakończyć między 70-75 rż., a badanie mammograficzne powinno być powtarzane co dwa lata. Kobiety, u których stwierdzono rodzinne występowanie raka piersi, mammografię powinno się rozpocząć wcześniej i powtarzać częściej. Jak wspomniano, w Polsce działa program profilaktyki raka piersi realizowany przez NFZ. W ramach niego, kobiety w wieku 50-69 lat mają prawo do wykonania raz na dwa lata bezpłatnego badania mammograficznego.

Mammografia - jak często

Zgodnie z zaleceniami, badanie powinno wykonywać się raz na dwa lata o ile nie istnieją wskazania do częstszego badania. Do takich czynników można zaliczyć:

• rak piersi wśród członków rodziny (matka, siostra, córka)
• mutacja w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2

U kobiet obciążonych, u których wcześniej nie wykryto zmiany nowotworowej o charakterze złośliwym, wykonanie badania mammograficznego zaleca się co rok.

Mammografia - wyniki

Wyniki mammografii podawane są w klasyfikacji BI-RADS. BI-RADS jest skalą 7-stopniową, gdzie 0 oznacza wynik niediagnostyczny – błąd metody uniemożliwia ocenę radiologiczną badania i wymaga ono powtórzenia lub wykonania badania USG z uwagi na dużą gęstość tkanki piersi. Zmiany łagodne lub prawdopodobnie łagodne kwalifikuje się jako wynik 1-3, zmiany podejrzane jako 4, zmiany podejrzewane o złośliwe 5, a potwierdzony w biopsji nowotwór jako 6. Rozpoznanie raka piersi jest stawiane na podstawie badania histopatologicznego, dlatego w wypadku wyniku podejrzanego lekarz może zlecić wykonanie dodatkowego badania - biopsji gruboigłowej. Tak pobrany preparat jest następnie oglądany i oceniany przez lekarza patomorfologa. Istotnym czynnikiem podczas mikroskopowej oceny są: obecność mutacji BRCA, receptorów estrogenowych i/lub progesteronowych oraz ekspresja receptora HER-2. W wypadku stwierdzenia nowotworu planowane jest postępowanie obejmujące najczęściej operację chirurgiczną oraz chemio- lub radio- terapię.

Źródła:

1. Francesco Sardnelli et al. Mammografia: aktualizacja zaleceń EUSOBI dotyczących informowania pacjentek. www.mp.pl

2. American College of Radiology, BI-RADS Atlas Fifth Edition. 2018

3. Gossman W, Shikhman R, Keppke AL. Brest Imaging, Reporting and Data System (BI-RADS). Jul 2019.