Czy obecność guzków Schmorla powinna niepokoić?

Kręgosłup to podpora całego ludzkiego ciała. Jest on najważniejszym elementem szkieletu człowieka. Odpowiada nie tylko za poruszanie się, prawidłową postawę, ale stanowi także ochronę niektórych narządów wewnętrznych. Niestety narażony jest na różne dolegliwości i choroby, często ciężkie do wykrycia. Jedną z takich zmian kręgosłupowych są guzki Schmorla. Czym są te zmiany w kręgosłupie, na czym polega diagnostyka tego schorzenia, czy ich obecność powinna niepokoić, jak można je leczyć i jakie stosować ćwiczenia w przypadku ich pojawienia się? O tym przeczytacie Państwo w poniższym artykule.

Guzki Schmorla – co to jest?

Guzki Schmorla to zmiany w obrębie kręgosłupa w jego piersiowym i lędźwiowym odcinku, to swego rodzaju przepuklina dysku w głąb trzonu kręgu, z jednoczesnym uszkodzeniem płytki granicznej. Nazwa guzków pochodzi od nazwiska niemieckiego lekarza, patologa Christiana Georga Schmorla, który zajmował się histologią i histopatologią układu kostnego człowieka i opisał zmiany zwyrodnieniowe kręgów. Jest to przypadłość sporej grupy dorosłych osób, częściej mężczyzn, choć pojawiają się także u dzieci i młodzieży. W tej ostatniej grupie mogą pojawiać się w przebiegu kifozy młodzieńczej będącej zniekształceniem kręgosłupa – polega ona na tym, że wciąż plastyczny jeszcze kręgosłup nie rozwija się prawidłowo i wygina.
Przyczyną ich powstawania mogą być zarówno zaburzenia we wzroście trzonów kręgowych, jak i przeciążenia powstałe w wyniku wykonywania ciężkiej fizycznie pracy czy w związku z uprawianiem sportu, szczególnie w młodym wieku. Wyróżnia się dwie grupy guzków: centralnie położone, spotykane w chorobie Scheuermanna oraz występujące w przedniej części płytek końcowych, najczęściej spotykane u sportowców. Guzki Schmorla nie są związane z urazami (np. w sporcie).
Guzek Schmorla odznacza się charakterystycznym uwypukleniem w jądrze miażdżystym krążka międzykręgowego do trzonu kręgu. Często nie dają objawów chorobowych i są przez to trudne do wykrycia, ale gdy ocierają się o integralne części kręgosłupa jakimi są kręgi, mogą powodować uczucie ciągłego dyskomfortu, ból i ucisk w jego obrębie. Te objawy znacznie nasilają się, kiedy przebywa się w jednej, niezmiennej pozycji oraz przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów. Taki stan ciągłego dyskomfortu powoduje, że człowiek znacznie odczuwa pogorszenie jakości codziennego funkcjonowania. Co istotne, guzki Schmorla pomimo swojej uporczywości nie zagrażają życiu, same w sobie nie są groźne, choroba może rozwijać się bezobjawowo, natomiast nieleczona prowadzi do dużych problemów bólowych.

Guzki Schmorla - diagnostyka i leczenie

Diagnostyka guzków Schmorla jest trudna ze względu na niejednoznaczne objawy. Ból, który ewentualnie odczuwa osoba, w której kręgosłupie znajdują się te zmiany jest jedynym objawem, a wiąże się ze wspomnianym ocieraniem się guzków o kręgi i zniekształceniem kręgosłupa. U bardzo wielu osób guzki nie dają jednak żadnych objawów, dlatego w mnogich przypadkach nigdy nie dochodzi do ich wykrycia. W celu diagnozy nie wystarczy wizyta u ortopedy. Jedyne, co może wskazywać na nieprawidłowości to zła postawa cierpiącego na tę dolegliwość pacjenta, co stanowi podstawę do dalszej diagnostyki, której kolejnym krokiem jest skierowanie na badania specjalistyczne. Badaniami, które ukażą w widoczny sposób guzki Schmorla są rezonans magnetyczny i tomograf komputerowy. Rezonans magnetyczny jest jedną z najnowocześniejszych i najdokładniejszych, a przy tym nieinwazyjnych metod, które pomagają obrazować ludzkie ciało. Lekarz specjalista wykonujący rezonans bada dokładnie wszystkie odcinki kręgosłupa. Zmiany w kręgosłupie podczas badania będą widoczne jako pofałdowane zagłębienia w kręgach, wypełnione fragmentem chrząstki oraz krążka międzykręgowego.
Wskazaniem do wyżej wymienionych badań jest utrzymujący się ból kręgosłupa, który może towarzyszyć wielu schorzeniom, dlatego konieczne jest wykonanie wspomnianych dokładnych badań rezonansu magnetycznego oraz tomografu komputerowego
Jeśli chodzi o leczenie guzków to ulgę mogą przynieść plastry przeciwbólowe oraz przeciwzapalne będące środkiem doraźnym do walki z ciągłym bólem lub niesteroidowe leki przeciwzapalne o działaniu przeciwbólowym, ale ich skuteczność jest w tym przypadku niewielka.
W niektórych sytuacjach w celu poprawy stanu cierpiącego na guzki stabilizuje się jego kręgosłup stosując gorset ortopedyczny, a w ostateczności wertebroplastykę, czyli podanie do zmienionego chorobowo trzonu cementu lub kleju kostnego.
Można zastosować także fizjoterapię służącą wzmacnianiu mięśni kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego. W rehabilitacji stosuje się jako formę wspomagającą zabiegi z zakresu fizykoterapii, a wśród nich krioterapię miejscową, laseroterapię, jonoforezę (z substancji przeciwbólowej lub przeciwzapalnej) czy też pole magnetyczne.
Istotną rolę odgrywa także właściwa postawa ciała w codziennym funkcjonowaniu – siedzenie w odpowiedniej pozycji oraz unikanie garbienia się.
Możliwą drogą terapeutyczną są masaże lecznicze, o ile guzki nie znajdują się w takim miejscu, które uciskane dodatkowo zwiększa ból.
Zaleca się również umiarkowaną aktywność fizyczną, która poprawi ruchomości kręgosłupa i jednocześnie nie doprowadzi do jego dalszej degeneracji. W tym przypadku wskazane są mało intensywne sporty takie jak basen (pływanie stylem grzbietowym) czy nordic walking.
Jeśli chodzi o stosunek guzki Schmorla a praca fizyczna – to sugerowana jest w przypadku wykonywania zawodów z obciążeniem kręgosłupa – zmiana na łagodniejsze aktywności zawodowe.
W celu złagodzenia objawów specjaliści polecają także dietę bogatą w produkty znane z właściwości zapobiegających i niwelujących powstawanie stanów zapalnych.
Ostatecznością jest operacja guzków, ale zalecana jest ona w przypadku osób, u których żadne inne terapie nie dają zadowalającego rezultatu, a codzienne funkcjonowanie pacjenta jest wręcz uniemożliwione w związku z tymi zmianami. Operacje na kręgosłupie zawsze mają w sobie ryzyko uszkodzenia kręgów lub innych części kręgosłupa, a dodatkowo wymagają długiej rekonwalescencji po ich wykonaniu.

Guzki Schmorla – ćwiczenia    

Rehabilitacja nie zawsze przynosi ulgę przy dolegliwości jaką są guzki Schmorla, jednak zdarza się, że odpowiednie ćwiczenia są w stanie skorygować postawę, przez co guzki przestają uciskać otaczające je kości i tkanki.
Przykładowymi ćwiczeniami polecanymi przy guzkach Schmorla są możliwe do wykonywania w domu lub na zajęciach w klubach sportowych:

• ćwiczenia na piłce gumowej;
• joga;
• pilates;
• podnoszenie tułowia w leżeniu na ziemi;
• opieranie się o ścianę wyłącznie częścią środkową kręgosłupa i utrzymywanie równowagi w tej pozycji.

Podsumowując – przy dolegliwości jaką są guzki Schmorla wskazane jest zastosowanie specjalistycznych ćwiczeń fizycznych mających za zadanie wzmocnienie osłabionych mięśni przykręgosłupowych oraz tych mających za zadanie odpowiednie rozciągnięcie i uelastycznienie mięśni. Zaleca się wykonywanie takich ćwiczeń 3 razy w tygodniu po 15-20 minut. Wszystko to stanowi profilaktykę, która pomoże w zapobieganiu dolegliwości, dalszemu rozwojowi choroby oraz zmniejszaniu objawów już występujących.

Źródła:

• Klupiński K., Kompleksowe usprawnianie w przypadku wystąpienia guzków Schmorla; Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja; 127/2021; 4-11
• Kokot F., Choroby Wewnętrzne; PZWL 1991, 348-351