Czy obecność urobilinogenu w moczu powinna martwić?

Urobilinogen to związek chemiczny, pochodny bilirubiny, który wykrywany jest w moczu. Jego podwyższony lub obniżony poziom może świadczyć o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu wątroby. Wyjaśniamy, jakie są normy dotyczące tej substancji i jakie mogą być przyczyny podwyższonego poziomu urobilinogenu.

Badanie moczu to podstawowe badanie laboratoryjne, stosowane w praktyce klinicznej, które dostarcza wielu informacji na temat stanu organizmu i funkcjonowania poszczególnych narządów, szczególnie układu moczowego, nerek i wątroby. 

Badanie ogólne moczu obejmuje ocenę jego cech fizycznych, takich jak barwa, przejrzystość, zapach, odczyn, ciężar właściwy, gęstość, ocenę mikroskopijną osadu oraz ocenę cech chemicznych. Do tych ostatnich należy określenie zawartości w moczu takich składników jak glukoza, białko, ciała ketonowe, hemoglobina, mioglobina, związki azotowe, a także bilirubina i urobilinogen. W celu diagnostyki infekcji układu moczowego wykonuje się posiew moczu, który ma na celu wykrycie i identyfikację bakterii powodujących infekcję.

Badanie ogólne moczu powinno się wykonywać w celach kontrolnych przynajmniej raz w roku. Jest ono także zlecane przez lekarza w przypadku podejrzenia zakażeń układu moczowego oraz w celu monitorowania skuteczności leczenia chorób układu moczowego, nerek czy wątroby.

Urobilinogen to organiczny związek chemiczny, który stanowi pochodną bilirubiny. Powstaje w przewodzie pokarmowym w wyniku przekształcenia bilirubiny (związku powstałego z rozkładu hemoglobiny) przez bakterie.

Urobilinogen ulega w około 20 procentach wchłonięciu w jelicie, pozostała część w jelicie grubym jest przekształcana przez bakterie w związki odpowiadające za brązowe zabarwienie kału. Wchłonięty urobilinogen ponownie zostaje wydalony do żółci, a jego część zostaje wydalona przez nerki do moczu. Urobilinogen nadaje moczowi charakterystyczna żółtą barwę.

Urobilinogen w moczu – co oznacza?

Urobilinogen jest substancją normalnie występującą w moczu zdrowych osób. Ze względu na dostępność i łatwość wykonania badania moczu analiza jego składu jest cennym narzędziem w ręku klinicysty. 

Jednym z analizowanych składników jest urobilinogen. Jego specyficzny metabolizm wiąże powstawanie i rozpad hemoglobiny, czynność komórki wątrobowej oraz anatomię układu żółciowego.

Nieprawidłowe stężenia urobilinogenu w badaniu ogólnym moczu wraz z towarzyszącymi im objawami klinicznymi pozwalają lekarzowi na wnioskowanie o charakterze choroby.

Urobilinogen – norma

Gdy badamy urobilinogen w moczu norma dotycząca jego obecności określana jest od 0 do 4 mg na dl, czyli na decylitr, stanowiący jedną dziesiątą litra (100 ml).  Standardowe testy paskowe wykrywają urobilinogen w moczu od poziomu 0,2-0,mg/dl. Prawidłowy pozom oscyluje w granicach 1mg/dl. Wyższe stężenia urobilinogenu w moczu mogą świadczyć o obecności choroby i powinny być wyjaśnione przez lekarza.

Obniżony poziom urobilinogenu w moczu- przyczyny

Gdy wykonujemy badanie moczu urobilinogen może także mieć zbyt niski poziom. Obniżony poziom urobilinogenu występuje w przypadku całkowitego zablokowania przepływu żółci do światła przewodu pokarmowego. Może to dotyczyć żółtaczki w przebiegu kamicy żółciowej, cholestazy ciężarnych, żółtaczki w przebiegu guzów dróg żółciowych lub trzustki. Zbyt niski poziom urobilinogenu występować może również w przypadku jałowości przewodu pokarmowego, spowodowanej długotrwałą antybiotykoterapią.

Podwyższony urobilinogen w moczu – przyczyny

Podwyższony poziom urobilinogenu towarzyszy hemolizie (przedwczesnemu i nieprawidłowemu procesowi rozpadu czerwonych krwinek), marskości wątroby czy zastoinowej niewydolności krążenia. Może także wskazywać na uszkodzenia miąższu wątroby o różnej etiologii, na przykład zapalnej czy toksycznej. 

Podwyższony urobilinogen w moczu może być także diagnozowany u osób, które często spożywają tłuste posiłki oraz może towarzyszyć anemii.

Badania poziomu tego związku u dziecka lekarz zleca, gdy podejrzewa nieprawidłowości w pracy wątroby. Norma u dziecka wynosi 0,1 mg /dl. Urobilinogen w moczu dzieci o wyższej wartości może świadczyć o żółtaczce hemolitycznej, uszkodzeniu lub marskości wątroby.

Trzeba jednak podkreślić, że podwyższony poziom urobilinogenu nie wystarczy do postawienia diagnozy w kierunku tych schorzeń. 

Podwyższony urobilinogen w ciąży

Badanie ogólne moczu, w skład którego wchodzi badanie poziomu urobilinogenu, jest istotne u kobiet w ciąży, ponieważ urobilinogen w moczu wzmożony może wskazywać na cholestazę ciążową, czyli wieloczynnikowe zaburzenie wątrobowe, charakterystyczne dla okresu ciąży. 

Podwyższony urobilinogen w moczu w ciąży i objawy cholestazy pojawiają się zwykle w trzecim trymestrze, ich głównym objawem jest świąd skóry i wysypka oraz wysokie stężenie kwasów żółciowych. Choroba zwykle mija po porodzie, ale może nawracać przy kolejnych ciążach. Diagnozuje się ją u około 3-5 procent kobiet ciężarnych. Uważa się, że wpływ na jej pojawienie się mogą mieć czynniki hormonalne, a także genetyczne i środowiskowe. 

Cholestaza powoduje wzrost ryzyka niedotlenienia oraz zgonu wewnątrzmacicznego płodu. Ma wpływ na obecność smółki w płynie owodniowym, zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego i wystąpienia RDS (zespołu zaburzeń oddychania, który jest główną przyczyną śmierci dzieci urodzonych przedwcześnie).

Z powodu ryzyka wystąpienia cholestazy ciążowej ważne jest badanie moczu, regularnie wykonywane przez kobiety ciężarne.

Jak obniżyć urobilinogen w moczu?

Obecność urobilinogenu w moczu jest naturalnym zjawiskiem. W przypadku stwierdzenia zaburzenia poziomu urobilinogenu w moczu wraz z istniejącymi objawami chorobowymi le-karz powinien dążyć do postawienia diagnozy, a następnie zastosować odpowiednie leczenie.

Źródła: 
Miszewska-Szyszkowska D., Durlik M., Najczęstsze błędy w interpretacji wyników badania ogólnego moczu, Medycyna po Dyplomie, 2021, 11
Gietka J., Klapaczyński J., Cholestaza ciężarnych, Medycyna po Dypolomie, 2018, 11
Drabczyk R., Prawidłowe wyniki badania moczu, Medycyna Praktyczna

Karowicz-Bilińska A., Cholestaza wewnątrzwątrobowa w ciąży, Ginekologia/Perinatologia Praktyczna, 2019, 4(1), 16-22