Dowiedz się, co to jest tasiemiec i jak można się nim zarazić?

Tasiemcem, wywołującym tasiemczycę, można się zarazić przez spożycie surowego mięsa wołowego lub wieprzowego oraz nieprzestrzeganie zasad higieny. Choroba często przebiega bezobjawowo, a pierwsze symptomy pojawiają się przy jej rozwiniętej postaci. Są to bóle brzucha, a następnie biegunka. Najczęściej występującym rodzajem tasiemca u człowieka jest postać nieuzbrojona. Poważniejsze konsekwencje dla zdrowia organizmu ludzkiego ma forma uzbrojona. Leczenie tasiemczycy polega na podawaniu leków przeciwpasożytniczych. Czasami konieczne jest leczenie operacyjne.

Tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony - jakie są różnice?

Tasiemczyca jest chorobą pasożytniczą układu pokarmowego wywołaną przez robaki płaskie. Tasiemce do pełnego rozwoju potrzebują co najmniej dwóch żywicieli - pośredniego i ostatecznego. Jest to choroba odzwierzęca, a najczęściej tasiemiec przedostaje się do organizmu ludzkiego poprzez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa (wołowego lub wieprzowego). W organizmie żywiciela ostatecznego tasiemce rosną do postaci dorosłych, osiągając dojrzałość płciową. W ciele jednego lub więcej żywicieli pośrednich bytują postaci larwalne pasożyta (wągry).

Można wyróżnić dwa główne rodzaje tasiemca, dla których człowiek jest żywicielem ostatecznym:

• tasiemiec uzbrojony, zwany też świńskim (Taenia solium);
• tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata).

Do zarażenia się dochodzi przez zjedzenie mięsa wołowego, w przypadku tasiemca nieuzbrojonego oraz mięsa wieprzowego, gdy mowa o tasiemcu uzbrojonym. Uwolniona w przewodzie pokarmowym, a konkretnie w błonie śluzowej jelita cienkiego, główka tasiemca przy pomocy przyssawek/haczyków przytwierdza się do ścianek jelita. Następnie przez około 3-4 miesiące tasiemiec osiąga postać dorosłą i wydala człony maciczne (wypełnione jajami) zakażające środowisko. Następnie jaja są zjadane przez żywiciela pośredniego. Larwy przedostają się przez ścianki jelita do naczyń krwionośnych żywiciela pośredniego i wędrują wraz z krwią, najczęściej do mięśni, rzadziej wątroby, płuc, nerek lub opon mózgowych. W przypadku zjedzenia zarażonego mięsa (np. surowej lub półsurowej wołowiny lub wieprzowiny), wągry wynicowują się w jelicie czczym i przekształcają się w postacie dojrzałe. Podstawową różnicą między tasiemcem uzbrojonym i nieuzbrojonym, oprócz źródła zakażenia, jest ich budowa. Tasiemiec nieuzbrojony posiada główkę z przyssawkami, a jego długość może sięgać nawet do 10 metrów. Postać uzbrojona jest mniejsza, sięga do 3 metrów, natomiast główka, oprócz przyssawek, posiada także charakterystyczne haczyki. Ciało pasożyta (strobila) składa się z około tysiąca do dwóch tysięcy członków, tzw. proglotydów o średnicy do 8 mm. 

Kolejną cechą odróżniającą dwa rodzaje tasiemca jest miejsce lokalizacji larw w ciele człowieka. W przypadku tasiemca nieuzbrojonego wągry umiejscawiają się w jelitach, natomiast larwy postaci uzbrojonej mogą osiąść w mózgu, oku, mięśniach i innych narządach. W Polsce najczęściej występuje postać nieuzbrojona tasiemca, a rocznie rozpoznaje się około 200-300 zarażeń. Warto pamiętać, że podstawową przyczyną zarażenia, oprócz zjedzenia skażonego mięsa, jest nieodpowiednia higiena i nieprzestrzeganie zasad sanitarno-epidemiologicznych, prowadzących do zanieczyszczenia środowiska odchodami zwierzęcymi i ludzkimi.

Tasiemiec - objawy

Zarażenie tasiemcem może przebiegać w sposób bezobjawowy. Symptomy są mało charakterystyczne, dlatego mogą być mylone z innymi schorzeniami, takimi jak: zatrucie pokarmowe lub grypa żołądkowa. Z tego powodu niektórzy nie wiedzą, że w ich ciele znajduje się pasożyt. Objawy mogą stopniowo narastać w ciągu kilku miesięcy od zarażenia i utrzymywać się w różnym stopniu nawet latami. Najczęściej u pacjenta obserwuje się:

• bóle brzucha, pojawiające się zwłaszcza na czczo;
• nudności;
• biegunkę lub zaparcia;
• upośledzenie łaknienia lub nadmierne łaknienie;
• utratę masy ciała (chudnięcie);
• bóle mięśni;
• apatię lub pobudliwość;
• anemię;
• wysypkę skórną.

Dużo rzadziej występuje osłabienie, wymioty, pokrzywki, zaburzenia snu oraz objawy ze strony obwodowego układu nerwowego i niedokrwistość.
U dzieci symptomy zarażenia tasiemcem mogą być bardziej widoczne i można wśród nich wymienić:

• fragmenty tasiemca występujące w kale;
• mdłości i wymioty;
• napadowe bóle brzucha;
• problemy ze skupieniem się;
• zaburzenia wzrostu i wagi.

Należy pamiętać, że dorosłe formy tasiemca lokalizują się w jelitach, ale larwy mogą się przemieszczać. Wobec tego, mogą umiejscowić się za gałką oczną, a co za tym idzie, skutkować mocnymi bólami głowy i problemami z widzeniem.

Tasiemiec - jak go wykryć?

Chory, który zaobserwuje u siebie opisane objawy, powinien zgłosić się do lekarza (internista). Pacjenci często dostrzegają w kale fragmenty członów tasiemca. Diagnostyka tasiemczyc polega na trzykrotnym parazytologicznym badaniu kału oraz weryfikacji wydalonych członów pasożyta. Istotny jest człon maciczny wydalonego tasiemca, ponieważ tylko on pozwala określić jego morfologię-rodzaj (rozróżnić tasiemca nieuzbrojonego od uzbrojonego). Rzadziej robi się badania krwi, w tym badania serologiczne wykrywające obecność przeciwciał przeciwko pasożytom. W wyniku badania krwi obwodowej przy tasiemczycy obserwuje się niewielką eozynofilię. Eozynofile to inaczej granulocyty kwasochłonne, czyli rodzaj białych krwinek. Główną rolą granulocytów kwasochłonnych jest zwalczanie zakażeń pasożytniczych wywołanych, m.in. przez owsiki, włośnia, glistę ludzką, przywry oraz udział w reakcjach alergicznych. Dodatkowo lekarz może zlecić badania kału w kierunku obecności koproantygenów pasożyta (tzw. test ELISA), wymaz z odbytu oraz morfologię krwi.

Tasiemiec - leczenie

Po postawieniu właściwej diagnozy i potwierdzonym rozpoznaniu stosuje się farmakoterapię przy użyciu leków przeciwpasożytniczych. Z reguły leczenie nie jest długotrwałe, a w razie niepowodzenia terapię można powtórzyć po 3 tygodniach. Kuracja ma za zadanie wydalenie tasiemca z przewodu pokarmowego wraz z główką, z której mogą odrastać nowe człony. Ponadto, gdy stwierdzi się niedokrwistość, należy u pacjenta wdrożyć suplementację kwasem foliowym i witaminą B12. Jeśli chory zarażony był tasiemcem uzbrojonym, wtedy jest większe ryzyko wągrzycy. Wymagane może być wówczas leczenie chirurgiczne, podobnie jak w przypadku niedrożności jelit. Jego celem jest usunięcie niebezpiecznie zlokalizowanych torbieli. W większości przypadków pacjent ma dobre rokowania, a skuteczność kuracji potwierdza się w okresowych badaniach kału.

Źródła:

1. Popielska J., Marczyńska M.; Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce, Pediatria Po Dyplomie, 2012, 16(5):33-41;
2. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/880,choroby-pasozytnicze-ukladu-pokarmowego;
3. Silva C. V., Costa-Cruz J. M.; A glance at Taenia saginata infection, diagnosis, vaccine, biological control and treatment. Infect. Disord. Drug Targets, 2010, 10(5):313-321;
4. Scholz T., Garcia HH., Kuchta R., et al.; Update on the human broad tapeworm (genus diphyllobothrium), including clinical relevance, Clinical Microbiology Reviews, 2009, 22(1):146-60.