Dur brzuszny może być niechcianą pamiątką z egzotycznych wakacji. Wywołuje go bakteria Salmonella typhi, której jedynym rezerwuarem jest człowiek. Pomimo, że choroba występuje na całym świecie, w Europie spotyka się tylko sporadyczne przypadki. Rozpoczyna się łagodnie, ale nieleczona może doprowadzić do zagrożenia życia. Na szczęście, dzięki szczepieniu, możemy się przed nią chronić. W jakich krajach dur brzuszny stanowi poważny problem epidemiologiczny? Jakie objawy, po powrocie z podróży, powinny być alarmujące? Kiedy warto się zaszczepić? O czym należy pamiętać w trakcie urlopu, aby uniknąć zakażenia?
Dur brzuszny – występowanie
Dur brzuszny występuje zwłaszcza w krajach o niskim standardzie sanitarno-higienicznym. Dlatego stanowi istotny problem epidemiologiczny w krajach Azji Południowej i Wschodniej, Afryce oraz Ameryce Środkowej i Południowej. W tych rejonach pałeczka duru brzusznego jest odpowiedzialna za wiele zgonów wśród noworodków i niemowląt.W Polsce zachorowania na dur brzuszny występują niezwykle rzadko. Głównie są to przypadki zawleczone z krajów, gdzie choroba występuje endemicznie: Indie, Pakistan, Bangladesz, Senegal i Peru.
Człowiek jest jedynym źródłem zakażenia, ponieważ tylko w jego organizmie bakteria ma możliwość rozwoju. Dur brzuszny jest przenoszony poprzez spożycie wody bądź pokarmu zanieczyszczonego kałem ludzkim, który stanowi główny materiał zakaźny. Jednak największe zagrożenie epidemiologiczne stanowią nosiciele odpowiedzialnej za zachorowanie bakterii. Wyróżniamy trzy typy nosicielstwa.
- ozdrowieńców, utrzymujące się do 3 miesięcy
- przewlekłe, utrzymujące się nawet całe życie
- u osób zdrowych, którzy nigdy nie mieli objawów choroby
Dur brzuszny – szczepionka
Szczepionka przeciw durowi brzusznemu jest dostępna w trzech postaciach:
- inaktywowana, zawierająca zabite komórki pałeczek duru brzusznego, podawana głęboko podskórnie, przeznaczone dla dzieci powyżej 5 lat i dorosłych do 60 roku życia
- zawierająca oczyszczony polisacharyd otoczkowy, podawana podskórnie i domięśniowo, przeznaczona dla dorosłych i dzieci powyżej 2 lat
- żywa, zawierająca osłabiony szczep, podawana doustnie, przeznaczona dla dorosłych i dzieci powyżej 5 roku życia
Szczepienia zalecane są głównie osobom podróżującym do krajów, gdzie choroba występuje endemicznie, zwłaszcza jeśli pobyt tam ma być dłuższy niż miesiąc. Grupą narażoną na zachorowanie są też pracownicy służb komunalnych (kanalizacje, oczyszczalnie ścieków, wodociągi). Szczepionkę wykorzystuje się również do masowych szczepień w razie klęsk żywiołowych powodujących utrudniony dostęp do czystej wody. Szczepienie czy przechorowanie duru brzusznego nie daje trwałej odporności. W zależności od rodzaju zastosowanej szczepionki, odpowiedni poziom przeciwciał utrzymuje się od 3 do 5 lat od szczepienia. Ostatnia dawka szczepionki w postaci wstrzyknięć powinna być podana najpóźniej 2 tygodnie przed planowaną podróżą. W przypadku szczepionki doustnej ten czas jest krótszy i wynosi tydzień, jednak wykazuje się ona mniejszą skutecznością.
Dur brzuszny - objawy
Chorobę wywołuje krążąca we krwi endotoksyna, uwalniana przy rozpadzie pałeczek bakterii Salmonella typhi. Uszkadza ona jelito cienkie, wątrobę, śledzionę, płuca, mięsień sercowy, mózg i szpik.
Okres wylęgania, czyli czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów, trwa zwykle 10-21 dni. W początkowej fazie objawy przypominają zwykłe przeziębienie. Pojawiają się bóle głowy, złe samopoczucie, osłabienie, brak apetytu, gorączka, czasem nudności i wymioty. Brzuch jest wzdęty, występuje zaparcie lub biegunka. Chory cierpi na bezsenność.
Wraz z narastaniem objawów wzrasta temperatura ciała, osiągając 39-40°C, utrzymując się na tym poziomie przez cały czas trwania choroby. Gorączce towarzyszy zwolnienie akcji serca. Nasila się ból głowy, apatia i ,,odurzenie” (stąd nazwa dur brzuszny), czasami dochodzi do utraty świadomości. Pojawia się nadmierna senność. Język jest suchy, pokryty brunatnym nalotem. Wątroba i śledziona są powiększone. Skóra brzucha i klatki piersiowej pokrywa się tzw. różyczką durową- bladoróżowymi plamkami zanikającymi przy ucisku. U części chorych mogą rozwinąć się objawy neurologiczne pod postacią, np. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia nerwów czy objawów neuropsychiatrycznych.
Po około 4 tygodniach rozpoczyna się faza zdrowienia, której towarzyszy obniżenie temperatury. Mija biegunka i zaburzenia świadomości, poprawia się samopoczucie oraz ustępują inne objawy narządowo - układowe.
Dur brzuszny - powikłania
Do najgroźniejszych powikłań duru brzusznego należy krwawienie jelitowe oraz perforacja jelit, występujące zwykle w 3.-4. tygodniu choroby. Poza tym może wystąpić:
- odoskrzelowe zapalenie płuc,
- zakrzepowe zapalenie żył,
- zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych,
- zapalenie pęcherza moczowego i odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- zapalenie kości i szpiku kostnego.
Dur brzuszny – leczenie
Podstawą leczenia jest antybiotykoterapia. W erze przed antybiotykami śmiertelność sięgała 20 %, obecnie jest to zaledwie około 1 %. Niestety obserwuje się coraz więcej szczepów opornych na najczęściej stosowane leki. W ciężkich przypadkach, można rozważyć leczenie steroidami trwające ok. 3-5 dni, poprzedzające leczenie antybiotykiem. Ważne znaczenie ma również leczenie objawowe, polegające głównie na wyrównywaniu zaburzeń wodno -elektrolitowych. Stosuje się także leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. W trakcie leczenia należy stale monitorować chorego, celem uniknięcia powikłań. Nawrót choroby występuje w około 10% przypadków, zwykle 7-15 dni od odstawienia antybiotyku.
Dur brzuszny - bezpieczne podróżowanie
Szczepienie jest głównym działaniem profilaktycznym jakie należy podjąć przed podróżą do krajów, gdzie występuje dur brzuszny, jednak nie chroni ono w 100%. Co jeszcze można zrobić, aby zabezpieczyć się przed zachorowaniem na tą i inne choroby występujące wśród podróżnych takie jak: biegunka, zapalenie wątroby typu A, czerwonka czy cholera?
- Spożywać wodę butelkowaną lub przegotowaną, również myć w niej zęby.
- Prosić o napoje bez kostek lodu, które mogą być zrobione z kranowej wody.
- Jeść potrawy, które są dobrze ugotowane, najlepiej wciąż gorące.
- Unikać surowych warzyw i owoców, których nie można obrać.
- Myć ręce wodą z mydłem przed każdym posiłkiem.
- Unikać jedzenia sprzedawanego na ulicy.
Źródła:
- Anna Boroń-Kaczmarska, Alicja Wiercińska-Drapało. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Warszawa 2017. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. ISBN: 978-83-200-5422-4
- Informacje ze strony Szczepienia.info Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/dur-brzuszny/
- Janusz Cianciara, Jacek Juszczyk. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Tom II. Lublin 2012. Wydawnictwo Czelej. ISBN 978-83-7563-165-4
- Informacje ze strony CDC Centers for Disease Control and Prevention
Data dodania:
Artykuły powiązane
Ketony w moczu - czy to groźne?
Badanie ogólne moczu tak jak i inne testy laboratoryjne i badania obrazowe, powinny być zawsze interpretowane przez lekarza. Warto jednak dowiedzieć się czym są ketony i z czym może być związana ich obecność w moczu.
Goździki – zdrowie w sezonie jesienno-zimowym
Goździki działają antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie, wspomagają też odporność, dlatego tym bardziej powinny znaleźć miejsce w kuchni w sezonie jesienno – zimowym. Sprawdź działanie goździków i dowiedz się komu goździki będą szczególnie pomocne!
Jesień: przeziębienie i grypa
Jesień to czas szczególnie częstych infekcji. O tym, o co szczególnie warto zadbać w sezonie przeziębień, opowiada lekarz internista.
Wulwodynia, czyli chroniczny ból miejsc intymnych. Sprawdź, czy można z nią skutecznie walczyć!
Wulwodynia to chroniczny ból miejsc intymnych, którego przyczyną często jest nadmierne napięcie mięśni. W jej leczeniu stosowana jest między innymi fizjoterapia.
Sporysz: skuteczny lek czy groźna trucizna?
Sporysz – mała niepozorna przypominające ziarno zboża ciemnobrązowa ‘narośl’ na kłosie żyta powodująca skażenie ziarna substancjami toksycznymi. W przeszłości jego nieświadome spożycie powodowało silne halucynacje i niebezpieczne choroby.