Entezopatia: przyczyny, objawy, leczenie

Entezopatia to zmiana chorobowa miejsca przyczepu ścięgna lub więzadła do kości. Miejsce to nazywane jest entezą. Schorzenie wiąże się z powstaniem stanu zapalnego, wywołanego mikrourazem bądź przeciążeniem przyczepu ścięgna danego mięśnia. przez co jest bolesne. W miejscu dotkniętym chorobą występuje ból, obrzęk oraz zmniejszona elastyczność tkanki, która może utrudniać pacjentowi poruszanie się oraz wykonywanie codziennych czynności. Entezopatia często spotykana jest w obrębie łokcia, gdzie wywołuje schorzenia nazywane łokciem tenisisty (epikondylopatia boczna) lub łokciem golfisty (epikondylopatia przyśrodkowa). Nierzadko powstaje także na przyczepach ścięgna Achillesa i w obszarze stawu kolanowego oraz biodrowego. Leczenie entezopatii może obejmować zarówno metody możliwe do zastosowania w domu, jak i profesjonalne zabiegi. Dowiedz się, jakie są przyczyny i objawy entezopatii oraz poznaj sposoby jej leczenia.

Czym jest entezopatia?

Entezopatia jest patologiczną zmianą przeciążeniowo-zwyrodnieniową przyczepu ścięgna mięśnia do kości. Jej najczęstsze typy określane są także powszechnie znanymi, potocznymi nazwami, jak łokieć tenisisty, łokieć golfisty, kolano skoczka. Do najczęściej występujących entezopatii należy też zapalenie rozścięgna podeszwowego. Entezopatia jest schorzeniem powszechnym i chociaż niekiedy kojarzy się ze sportowcami, może dotknąć właściwie każdego z nas, niezależnie od wykonywanej pracy i stopnia aktywności fizycznej. Entezopatia przebiega ze stanem zapalnym, co wywołuje u pacjenta ból, sztywność dotkniętej chorobą części ciała, a także widoczne obrzęki. W rezultacie w miejscach dotkniętych entezopatią mogą także powstawać zwapnienia, tzw. entezofity, które potęgują dolegliwości bólowe oraz problemy z poruszaniem się. Na szczęście współczesna medycyna dysponuje licznymi metodami walki z tym uciążliwym schorzeniem, od sposobów „domowych”, poprzez techniki fizjoterapii aż po leczenie operacyjne.

Przyczyny entezopatii

Entezopatia jest schorzeniem związanym z przeciążeniami ścięgien mięśni. W obrębie przyczepów ścięgien do kości oraz na obszarze występującej tam chrząstki dochodzi do mikrourazów, a następnie pojawienia się stanu zapalnego. Wywołuje to ból, tkliwość i dyskomfort, a niekiedy również powstawanie „narośli” w miejscu dotkniętym schorzeniem. Najszerzej znanym przykładem jest narośl kostna, która pojawia się w wyniku stanu zapalnego przyczepu rozcięgna podeszwowego do kości piętowej, potocznie nazywana ostrogą piętową. Entezopatia może pojawić się właściwie u każdego, ponieważ czynniki, które jej sprzyjają, są bardzo różnorodne. Często dotyka ona sportowców. Może pojawić się w wyniku przeciążeń wywołanych intensywnymi treningami, urazami, a także nieprawidłowymi technikami treningowymi. Do przyczyn należy też wykonywanie powtarzalnych czynności, częste u pracowników fizycznych, ale też biurowych, szczególnie jeśli nie dbają oni o ergonomię pracy. Co więcej, entezopatia jest częsta wśród osób w podeszłym wieku. W ich przypadku pojawia się ona na skutek naturalnych zmian wywołanych procesem starzenia. Do pozostałych przyczyn entezopatii należą m.in.: choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, nazywane też RZS), zaburzenia biomechaniki oraz nieprawidłowa postawa, predyspozycje genetyczne czy wrodzone wady budowy układu mięśniowo-szkieletowego.

Objawy entezopatii

Głównym objawem entezopatii jest ból w obrębie dotkniętego nią stawu, który nasila się podczas ruchu. Wywoływany jest on przez rozwijający się stan zapalny. Dolegliwościom bólowym towarzyszy też tkliwość oraz wyraźna opuchlizna i uczucie trzaskania lub trzeszczenia. Entezopatie potrafią również utrudniać ruch objętych nimi stawów, co prowadzi do osłabienia mięśni, a także pojawienia się trudności w wykonywaniu codziennych czynności. Następstwem nieleczonego stanu zapalnego jest też powstawanie narośli kostnych w miejscu przyczepu ścięgna. W skrajnych przypadkach efektem może być nawet powstanie poważniejszego urazu, takiego jak oderwanie się ścięgna od kości. Pamiętaj, że im wcześniej udasz się do lekarza z niepokojącymi objawami, tym łagodniejsze będą zalecone metody leczenia. Co więcej, tylko specjalista może określić, czy twoje schorzenie naprawdę jest entezopatią. Można z nią pomylić wiele innych schorzeń, np. zapalenie stawów (w tym RZS czy zmiany wywołane toczniem rumieniowatym układowym), artrozy (inaczej choroby zwyrodnieniowe stawów), uszkodzenia mięśniowe, jak ich naciągnięcie lub naderwanie, a także zespół cieśni nadgarstka, który często mylony jest z entezopatią łokcia.

Rodzaje entezopatii

Rodzaje entezopatii zwykle dzieli się ze względu na miejsce jej występowania. Do najczęstszych należy entezopatia stawu łokciowego, czyli m.in. epikondylopatia boczna (łokieć tenisisty) i epikondylopatia przyśrodkowa (łokieć golfisty). Dość często spotykana jest też entezopatia Achillesa, która dotyczy miejsca przyczepu ścięgna Achillesa do kości piętowej. Jest to częsta przyczyna bólu i dyskomfortu w okolicy pięty. Entezopatia biodra zwykle dotyczy mięśnia mniejszego i opisywana jest jako entezopatia krętarza większego. Jej główne przyczyny to zbyt intensywny trening oraz nierówność kończyn dolnych. Często występująca entezopatia kolana, np. entezopatia więzadła rzepki, nazywana bywa również kolanem skoczka. Z kolei entezopatia stopy może dotyczyć różnych miejsc przyczepu ścięgien w stopie. Najczęściej spotykana jest entezopatia rozcięgna podeszwowego, która może skutkować powstaniem tzw. ostrogi piętowej. Należy wspomnieć też o entezopatii przyczepu mięśnia nadgrzebieniowego (bark pływaka), najczęstszej dysfunkcji w obrębie obręczy barkowej. Mięsień ten przyczepia się do guzka większego kości ramiennej. Zmiany strukturalne widoczne w badaniu USG mogą być efektem wielokrotnego powtarzania tego samego ruchu. Sportowcy, którzy najczęściej miewają dolegliwości bólowe w tej okolicy to: siatkarze, piłkarze ręczni czy tenisiści.

Diagnostyka entezopatii

Diagnoza entezopatii przeprowadzana jest zwykle przez lekarza ortopedę. Na początek musi on zebrać dokładny wywiad z pacjentem i zapoznać się z dokumentacją medyczną. Następnym krokiem jest badanie manualne. Później potencjalna entezopatia ścięgna poddawana jest badaniom obrazowym. Należą do nich m.in. ultrasonografia (USG), która pozwala odkryć zmiany strukturalne układu mięśniowo-kostnego w obrębie przyczepu ścięgna do kości. Badanie RTG umożliwiające stwierdzenie złogów wapniowych w miejscu przyczepu ścięgna, częste np. w okolicy guza piętowego czy przyczepie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego.

Leczenie entezopatii

W przypadku entezopatii leczenie może przybrać różne formy, zależne między innymi od stopnia zaawansowania zmian, objawów klinicznych czy miejsca występowania problemu. Częste jest leczenie zachowawcze. Polega ono głównie na ochładzaniu bolesnego miejsca, podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Bardzo pomocne w procesie leczenia są też techniki fizjoterapeutyczne, w tym fizykoterapia (krioterapia, jonoforeza, magnetoterapia, fala uderzeniowa, laseroterapia czy ultradźwięki) oraz kinezyterapia, techniki powięziowe czy taping. Ostatnimi czasy furorę robi zabieg przezskórnej elektrolizy. Wszystkie te procedury pomagają w zwalczeniu przewlekłego stanu zapalnego, odżywieniu i przyspieszeniu regeneracji tkanek. 

Najważniejszą częścią procesu rehabilitacji jest progresywny trening oporowy oraz kombinacja skurczów izometrycznych, ekscentrycznych, koncentrycznych. Systematyczny trening (3-4 razy w tygodniu) w wielu przypadkach bardzo szybko przynosi efekty w postaci zmniejszenia dolegliwości bólowych, co za tym idzie zwiększenia komfortu przy czynnościach dnia codziennego.

Przy zmianach entezopatycznych zalecane są również zabiegi z wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego (PRP) czy komórek macierzystych. Niestety, nawet pesymistyczne rokowania mogą nie być w stanie przekonać pacjentów, którzy padli ofiarą kontuzji sportowej. Bardzo często zamiast leczenia zachowawczego wybierają oni interwencję chirurgiczną, np. wycięcie zmienionej chorobowo tkanki, jej rekonstrukcję lub chirurgiczne odciążenie stawu.

Źródła:

1. dr hab. n. med. Bożena Targońska-Stępniak, Entezopatie, Medycyna po dyplomie 06/21014;

2. Włodzimierz Samborski, Terapia zespołów bólowych z grupy reumatyzmu tkanek miękkich, Przewodnik Lekarza 2007; 3: 51-54;

3. Brotzman S., Wilk K.: Rehabilitacja ortopedyczna. Tom 1, Urban & Partner,
   Wrocław 2009;

4. Kuncewicz E., Samborski W.: Aktualny stan wiedzy na temat patomechanizmu tzw. łokcia tenisisty. „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie”, 2008; 54: 48-53.