Fibromialgia: diagnostyka, przyczyny, objawy i leczenie

Fibromialgia jest schorzeniem z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi mięśni i stawów. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłego bólu uogólnionego mięśniowo-stawowego oraz bólu w tzw. punktach uciskowych. Choć jest nieuleczalna,  można minimalizować jej objawy.

Fibromialgia - co to jest?

Fibromialgia jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się rozległym bólem mięśni, tkanek miękkich, kości i stawów oraz występowaniem na ciele obszarów większej czułości. Nazywane są one punktami uciskowymi (tkliwymi) o nadmiernej bolesności, wrażliwymi szczególnie na ucisk. Dodatkowo u osób chorych występują zaburzenia snu, zmęczenie i odczucie sztywności ciała, skłonność do lęku i depresji. Objawy schorzenia są subiektywne i trudne do wykrycia przy pomocy badań. Nie istnieje jedna przyczyna, dlatego fibromialgia często jest błędnie diagnozowana. Wśród czynników wywołujących wymienia się: depresję, stres, przewlekłe zmęczenie, zespół jelita drażliwego czy zaburzenia snu. Najwięcej chorych stanowi grupa kobiet między 30. a 60. rokiem życia. Na schorzenie nie ma jednego lekarstwa, wobec tego leczenie koncentruje się na łagodzeniu objawów, zmianie stylu życia oraz alternatywnych metodach. W związku z tym, że fibromialgia jest przewlekła, osoba ze zdiagnozowaną chorobą doświadcza jej symptomów do końca życia. Jednak u niektórych mogą występować okresy, gdy ból i zmęczenie nie są tak intensywne.

Fibromialgia – diagnostyka

Kryterium diagnozowania fibromialgii jest przede wszystkim wskaźnik nasilenia fibromialgii (fibromialgia severity – FS), stanowiący sumę wskaźnika rozległości bólu i wskaźnika nasilenia objawów.

Aktualne kryteria rozpoznania choroby mówią, że do postawienia diagnozy wymagane jest spełnienie trzech poniższych warunków:

• wskaźnik rozległości bólu (widespread pain index – WPI) ≥7 i wskaźnik nasilenia objawów (symptom severity scale – SSS) ≥5 albo WPI 4–6 i SSS ≥9;
• ból uogólniony, tj. występujący w ≥4 z 5 obszarów ciała (nie uwzględnia się żuchwy, klatki piersiowej i brzucha);
• utrzymywanie się objawów o podobnym nasileniu przez ponad 3 miesiące.

Aby choroba była potwierdzona, dolegliwości muszą się utrzymywać przez przynajmniej trzy miesiące. Fibromialgię rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego, zaś w celu pełniejszej oceny klinicznej znajduje zastosowanie kwestionariusz FSQ (Fibromyalgia Survey Questionnaire).

Fibromialgia – przyczyny

Chociaż choroba znana jest od lat 70. ubiegłego stulecia, to jej przyczyny wciąż nie są jednoznacznie poznane. Dzięki pogłębionym badaniom, naukowcy wraz z lekarzami wskazali czynniki, które mogą ze sobą współdziałać i powodować fibromialgię. Wśród najczęstszych czynników wymienia się:

• infekcje - wcześniejsze choroby mogą wywołać fibromialgię lub pogorszyć jej objawy;
• uwarunkowania genetyczne - fibromialgia często występuje u członków rodziny, ryzyko pojawienia się wzrasta, jeśli ktoś z rodziny miał chorobę. Geny nie zostały jeszcze zidentyfikowane;
• traumę (zaburzenia psychosomatyczne) - choroba została powiązana z zespołem stanu pourazowego;
• stres - podobnie jak uraz, stres może wywołać długotrwałe skutki, dodatkowo powiązano to z zaburzeniami hormonalnymi;
• błędne przetwarzanie sygnałów bólowych pochodzenia ośrodkowego.

Dodatkowo, chociaż przyczyny nie są jasne, zaostrzenie fibromialgii może być skutkiem stresu, urazu fizycznego lub choroby, np. grypy. Układ nerwowy człowieka błędnie interpretuje wtedy sygnały bólowe. Ponadto wykazano, że kobiety stanowią aż 80 do 90 procent wszystkich przypadków. Choć fibromialgia nie jest formą zapalenia stawów, choroby reumatyczne takie, jak toczeń lub reumatoidalne zapalenie stawów mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia.

Fibromialgia - objawy

Osoby dotknięte fibromialgią sygnalizują silne bóle. Często mówią, że boli je całe ciało przy jednoczesnym przewlekłym zmęczeniu. Charakterystyczna jest nadwrażliwość kończyn, uczucie sztywności stawów oraz osłabienie i problemy ze snem, który nie daje poczucia odpoczynku. Ból występuje przede wszystkim w trakcie odpoczynku, a aktywność fizyczna przynosi chwilową ulgę. Pacjenci wskazują, że ból ma zmienne nasilenie, zdarza się, że jest kłujący bądź pulsujący.

Do typowych symptomów fibromialgii można zaliczyć:

• zmęczenie i poczucie chronicznego osłabienia;
• problemy ze snem;
• spanie przez długi czas bez uczucia wyspania;
• bóle głowy i migrenę;
• uczucie niepokoju;
• depresję i zaburzenia nastroju;
• trudności ze skupieniem uwagi;
• bóle w dolnej części brzucha.

Taka sytuacja może być wynikiem nieprawidłowej interpretacji lub nadmiernej reakcji nerwów na normalne objawy bólu. Może to być spowodowane brakiem równowagi chemicznej w mózgu.

Fibromialgia - leczenie

Leczenie fibromialgii jest trudne i czasochłonne. Celem jest opanowanie bólu i poprawa jakości życia pacjenta. Konieczne jest zastosowanie kompleksowej terapii prowadzonej na kilku polach. Pierwszym z nich jest farmakologia, a chorzy przyjmują środki przeciwbólowe, leki przeciwdepresyjne, przyczyniające się do poprawy snu, nastroju i samopoczucia. Czasami sięga się też po leki przeciwpadaczkowe. Drugą metodą są ćwiczenia aerobowe i siłowe, zmniejszające napięcia i ból. Regularna aktywność fizyczna i zmiana dotychczasowego trybu życia jest wskazana. Coraz częściej stosuje się alternatywne i naturalne metody leczenia. Polegają one na obniżeniu stresu i zmniejszaniu bólu. Wśród nich wymienia się: fizykoterapię, akupunkturę, medytacje, jogę czy masaże. Niezwykle istotna jest psychoterapia, głównie terapia poznawczo-behawioralna.

Fibromialgia - dieta

Dla osób ze zdiagnozowaną fibromialgią nie wskazano konkretnej diety, jednak niektórzy pacjenci twierdzą, że czują się lepiej unikając pewnych pokarmów. Chorzy powinni mieć zdrową i zbilansowaną dietę, bo prawidłowe odżywianie może pomóc organizmowi zachować zdrowie i zapewnić stały dopływ dobrej energii. Elementami takiej diety powinny być: owoce i warzywa, duże ilości wody, ograniczenie spożycia cukru. Warto pamiętać też o zachowaniu odpowiedniej wagi. Może się okazać, że niektóre pokarmy pogarszają objawy, dlatego warto prowadzić dziennik jedzenia i skonsultować dietę ze specjalistą. Należy też pamiętać, że w badaniach nie zidentyfikowano żywności, która nasila symptomy fibromialgii.

Źródła:

1.Samborski W., Goncerz G. Fibromialgia w Interna Szczeklika 2018; (4)

2.DeLisa J., Physical Medicine and Rehabilitation, 2005; (4): 471-472

3.Szczuka E., Gruszecka-Marczyńska K. Niefarmakologiczne metody leczenia fibromialgii. Physiotherapy 2011; 19 (2): 47-58

4.Bartkowska W., Mojs E. Pamięć i jej zaburzenia w fibromialgii Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2013; 8, 2: 65–72

5.Løge-Hagen J.S., Sæle A., Juhl C. et al. Prevalence of depressive disorder among patients with fibromyalgia: Systematic review and meta-analysis Journal of Affective Disorders 245 (2019) 1098–1105

6.Lesley M. Arnold L.M., Bennett R.M., Crofford L.J. AAPT Diagnostic Criteria for Fibromyalgia J Pain, 2018: 1−18

7.Rahman A., Underwood M., Carnes D. Fibromyalgia BMJ 2014; 348: 1-12

8.Häuser W., Ablin J., Perrot S., et al. Postępowanie w fibromialgii – główne przesłania z najnowszych wytycznych. Med. Prakt., 2017; 3: 59–70

9.https://www.mp.pl/bol/wytyczne/165926,postepowanie-w-fibromialgii-rozpoznanie