Jak prawidłowo czyścić uszy?

Uszy, podobnie jak inne części ciała, wymagają domowej higieny i pielęgnacji we właściwy sposób. Chociaż mycie zewnętrznej części ucha, czyli małżowiny usznej, nie jest niczym nadzwyczajnym, często niezbędne jest również oczyszczanie uszu i usuwanie woskowiny gromadzącej się w nadmiarze tuż przy wejściu do kanału słuchowego. Niestety większość z nas przeprowadza czyszczenie uszu patyczkami higienicznymi, co może dodatkowo zatykać uszy, powodować infekcje ucha, a w skrajnych przypadkach doprowadzić nawet do uszkodzenia błony bębenkowej i trwałej utraty słuchu. W jaki sposób należy poprawnie usuwać nadmierną wydzielinę z uszu i czego używać w warunkach domowych, aby wykonać takie działanie bezpieczne i skutecznie?

Jak prawidłowo czyścić uszy z woskowiny?

Dbanie o higienę uszu w przypadku, gdy nie dokucza nam uczucie zatkanego ucha nadmierną woskowiną, powinno ograniczać się do odpowiedniego mycia jedynie ucha zewnętrznego oraz usuwania nagromadzonej woskowiny, która wydostała się samoistnie na zewnątrz przewodu słuchowego. Wówczas, aby utrzymać uszy w czystości, wystarczy samodzielnie w domu podczas kąpieli lub brania prysznica użyć ciepłej wody o temperaturze ciała oraz delikatnego żelu myjącego lub mydła o neutralnym pH.

Do mycia można wykorzystać delikatny, średni strumień ze słuchawki prysznicowej lub nasączony wacik kosmetyczny. Następnie wystarczy bezpiecznie czyścić uszy, przecierając je dokładnie i usuwając nagromadzone zanieczyszczenia. Pozwoli to również na zmiękczenie woskowiny, która wydostała się na zewnątrz. Wówczas łatwo można ją też usunąć za pomocą patyczka kosmetycznego. 

Narząd słuchu jest bardzo delikatny zarówno u dorosłych, jak i dzieci czy niemowląt. U najmłodszych jednak higiena uszu wygląda podobnie. Odpowiadając na pytanie, jak często czyścić uszy u niemowląt, zabieg warto stosować 1-2 razy w tygodniu, choć ilość woskowiny wydobywającej się z uszu warto monitorować. Dla najmłodszych dostępne są w sprzedaży także specjalne krople oraz spraye, które rozpuszczają zalegającą woskowinę, co upłynnia wosk i ułatwia jego wydostanie się na zewnątrz kanału, a następnie usunięcie.

Czyszczenie uszu u laryngologa

Najbezpieczniejszym sposobem na czyszczenie uszu, które nie stwarza ryzyka uszkodzenia błony bębenkowej i zapewnia wykonanie tej czynności skutecznie, jest udanie się na wykonanie zabiegu do laryngologa. Specjalista w tej dziedzinie ponadto dokładnie zbada Pacjenta i sprawdzi, czy w obrębie uszu nie toczy się niebezpieczny stan zapalny.

Czyszczenie uszu u laryngologa polega na ich profesjonalnym płukaniu. Specjalista używa w tym celu specjalnej strzykawki wypełnionej wodą o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała. Okolice ucha zostają zabezpieczone specjalną folią ochronną, co ochrania przed zalaniem podczas płukania. Laryngolog naciąga małżowinę uszną Pacjenta, wskutek czego przewód słuchowy zewnętrzny ulega wyprostowaniu. Strumień wody kierowany jest na tylną ścianę kanału, co pozwala ominąć błonę bębenkową i zabezpieczyć ją przed ewentualnym urazem. Woda wraz z rozbitą wydzieliną wypływa następnie do podstawionego naczynia.

W przypadku, gdy woskowina jest wyjątkowo zbita, przed właściwym płukaniem specjalista może wcześniej wstrzyknąć do ucha różnego rodzaju środki zmiękczające, m.in. na bazie parafiny lub innych olejów. 

Płukanie uszu w domu — czy jest bezpieczne?

Niestety czasem zdarza się, że codziennie stosowana higiena nie wystarcza, a gromadzenie się woskowiny jest na tyle intensywne, że trudno sobie z nim poradzić standardowymi metodami. Woskowina jest wytwarzana przez gruczoły łojowe i potowe znajdujące się w przewodzie słuchowym. Nadmierna ilość powstającej wydzieliny niekiedy jest uwarunkowana genetycznie. W połączeniu z nieodpowiednim czyszczeniem uszu, np. poprzez umieszczanie w kanale słuchowym patyczków higienicznych, można doprowadzić do powstania tzw. korków woskowinowych, trudnych do usunięcia. Aby się ich pozbyć, Pacjenci często stosują domowe sposoby, takie jak np. zabieg płukania uszu. 

W sytuacji, gdy dostępne w sprzedaży krople i spraye nie pomagają, można próbować pozbyć się nadmiernego gromadzenia się woskowiny przy pomocy samodzielnego płukania uszu. W tym celu potrzebna jest strzykawka o pojemności 20-30 ml. Należy napełnić ją wodą w temperaturze pokojowej i usiąść wygodnie, trzymając głowę pionowo. Następnie należy umieścić akcesorium w uchu, kierując je w górę oraz do tyłu. Wówczas można zacząć delikatnie naciskać strzykawkę, co będzie skutkowało powolnym wprowadzeniem wody. Bardzo ważne jest, aby przestać wykonywać płukanie w momencie, gdy pojawi się ból ucha. Jeżeli po pięciokrotnym powtórzeniu czynności korek z woskowiny nie zostanie usunięty, trzeba przerwać działanie.

Płukanie uszu trwa zaledwie kilka minut i może być skuteczne. Jednak jeżeli ani zastosowanie kropli do uszu, ani płukanie nie spowoduje uwolnienia korka, należy udać się do lekarza. Samodzielne wykonywanie płukania może doprowadzić do perforacji błony bębenkowej. Nieskuteczność domowych metod oraz stan woskowiny w uszach powinien wówczas sprawdzić laryngolog i zajrzeć do wnętrza ucha za pomocą specjalistycznych urządzeń.

Zatkany przewód słuchowy — co robić?

Uczucie zatkanych uszu może mieć kilka przyczyn. Jednak najczęściej ma to miejsce z powodu nadmiernej ilości woskowiny z uszu nagromadzonej w postaci zbitego korka lub czopu w kanale słuchowym, czemu może towarzyszyć szereg różnych dolegliwości. Niekiedy wraz z tym uczuciem występują szumy w uszach, ból, niedosłuch czy bóle głowy. Objawy mogą się nasilać np. po kąpieli i zamoczeniu ucha. Pod wpływem wody woskowina zwiększa swoją objętość, co może potęgować dolegliwości. 

Często też uczucie zatkanego przewodu słuchowego jest związane z występującą infekcją dróg oddechowych, przeziębieniem oraz katarem. Wówczas obrzęknięta jest śluzówka nosa, a także trąbka słuchowa, która łączy nos z uszami. Przewlekła infekcja dróg oddechowych może spowodować zapalenie ucha środkowego i nasilenie uczucia zatkania przewodu słuchowego. 

Aby pozbyć się woskowiny, należy zastosować metody zalecane przy standardowej pielęgnacji uszu. Jednak jeżeli uczucie zatkania nie ustaje, trzeba udać się do specjalisty, który sprawdzi, czy uszy są zdrowe i czy za uczucie zatkania nie odpowiada toczący się stan zapalny. Samodzielne płukanie uszu lub mechaniczne próby usuwania korków woskowinowych za pomocą różnych narzędzi mogą spowodować uszkodzenie błony bębenkowej. 

Preparaty do czyszczenia uszu z nadmiaru woskowiny — jakie wybierać?

Decydując się na zakup preparatów przeznaczonych do czyszczenia uszu, najlepszym wyborem będą specjalne krople oraz spraye zawierające w swoim składzie substancje sprzyjające rozpuszczaniu i usuwaniu zalegającej woskowiny. Podczas wyboru takich preparatów warto zwrócić uwagę, czy w celu zmiękczenia woskowiny nie użyto w składzie żadnych substancji, na które dana osoba jest uczulona lub które mogłyby podrażniać skórę. Najlepiej wybierać produkty oparte na składnikach naturalnych oraz ziołowych. 

W usuwaniu woszczyny z uszu świetnie sprawdzą się spraye oraz krople będące produktami wodnymi oraz olejowymi, bazujące na takich składnikach, jak oleje roślinne, a w szczególności olejek migdałowy, olej jojoba czy oliwa z oliwek. Korzystny będzie również glicerol oraz ciekła parafina. Warto wybierać także preparaty, w których składzie znajdują się środki łagodzące podrażnienia i przeciwzapalne, takie jak nagietek, aloes czy rumianek, które dodatkowo zadbają o zdrowie uszu. Dobry wpływ na uszy będą też miały substancje o działaniu antyseptycznym, np. olejek cynamonowy, miętowy czy goździkowy. Wskazane są też preparaty na bazie soli fizjologicznej. 

Najczęstsze błędy w higienie uszu

Prawidłowa higiena uszu nie jest trudnym zadaniem, jednak wciąż większość osób wykonuje zabiegi pielęgnacyjne w sposób nieprawidłowy, co może powodować liczne problemy. Najczęstszym błędem w higienie uszu jest używanie popularnych patyczków higienicznych do oczyszczania nie tylko małżowiny usznej, lecz także przewodu słuchowego. Skutkuje to wtłaczaniem woskowiny w głąb ucha i tworzeniem się trudnych do usunięcia czopów. Za pomocą patyczków można też uszkodzić błonę bębenkową i doprowadzić do różnych infekcji.

Kolejnym błędem w pielęgnacji uszu jest stosowanie do ich czyszczenia nieodpowiednich, drażniących preparatów, zawierających np. alkohol lub substancje wysuszające. Do mycia uszu zawsze należy stosować łagodne preparaty myjące.

Na higienę uszu mają wpływ także zatyczki do uszu, noszenie słuchawek dousznych czy przebywanie w pomieszczeniach z głośną muzyką. Nie wpływa to korzystnie na delikatny narząd słuchu i może powodować problemy z jego jakością. W okresie jesienno-zimowym warto też zabezpieczyć uszy przed zimnem, a zwłaszcza wiatrem i nie narażać ich na ryzyko stanów zapalnych, infekcji czy nabawienia się przeziębienia, co osłabia układ odpornościowy, ale też zdrowie całego organizmu.

Źródło:

• Szczepanik, M., L. Adamek, and P. Wilkolek. "Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego. Przyczyny i zasady pielęgnacji." VetPersonel 1 (2011).

• Bartoszewicz, Robert, et al. "Urazy ucha środkowego." Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 1.4 (2012): 303-308.

• Kuczkowski, Jerzy. "Aktualne problemy w rozpoznawaniu i leczeniu ostrego i wysiękowego zapalenia ucha środkowego." Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 5. No. 4. 2011.