Jak rozpoznać łysienie plackowate - objawy i leczenie choroby

Łysienie plackowate to przewlekła choroba o podłożu zapalnym. Posiada kilka odmian i może pojawić się w każdym wieku. Łysienie plackowate jest chorobą autoimmunologiczną. Przyczyny nie zostały do końca zbadane, ale wciąż szuka się podłoża i odpowiedzi na pytanie co powoduje liczne ogniska wyłysienia i jaka jest szansa na to, żeby włosy odrastały. Zarówno u kobiet, jak i mężczyzn oraz dzieci i młodzieży, choroba stanowi niezaprzeczalnie duży problem estetyczny, jest także niejednokrotnie problemem natury psychologicznej, dlatego tak ważne jest specjalistyczne wsparcie. Czym jest łysienie plackowate, jakie daje objawy, gdzie szukać podłoża występowania tej choroby i czy możliwe jest jej wyleczenie – o tym w poniższym artykule.

Czym jest łysienie plackowate?

Łysienie plackowate jest przewlekłą chorobą zapalną, która atakuje mieszki włosowe i uszkadza je. Nazywa się je inaczej alopecją (łac. Alopecia areata) i jest formą autoimmunologicznego wypadania włosów z obszarów skóry głowy, okolic pachwowych i narządów płciowych, a także brwi i rzęs. Łysienie plackowate pojawia się w większości przypadków u dzieci oraz młodzieży, ale dotyka również dorosłych mężczyzn i kobiet bez względu na ich rasę czy kolor włosów. Łysienie plackowate rzadko występuje poniżej 3 roku życia, ale szacuje się, że wielu chorych ma mniej niż 30 i 40 lat. 

Warto w tym miejscu dodać, że występowanie łysienia plackowatego jest powiązane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju wielu chorób autoimmunologicznych, w tym bielactwa, chorób tarczycy czy tocznia rumieniowatego i AZS – atopowego zapalenia skóry.

Łysienie plackowate - objawy

Pierwsze objawy łysienia plackowatego najczęściej pojawiają się  nagle, a do najbardziej charakterystycznych należą wyraźnie odgraniczone od siebie, okrągłe, plackowate ogniska bez włosów z normalnie i zdrowo wyglądającymi fragmentami skóry. Szacuje się, że w większości, bo aż w 80% taka forma występuje na skórze owłosionej głowy, niemniej jednak u płci męskiej może pojawić się również w zaroście twarzy. Rzadziej dotykają rzęs i brwi oraz okolic pach i narządów płciowych. Obszary (placki) objęte stanem zapalnym często nie zawierają żadnego pojedynczego włosa, są zupełnie gładkie i rozrastają się od środka do zewnątrz. 

Łysienie plackowate często w początkowym okresie może się samoistnie cofnąć lub wyciszyć. Okresy utraty włosów i procesu ich odrastania mogą się powtarzać w cyklach, zdarza się jednak, że włosy nie odrastają. Utrata włosów może nastąpić w ciągu kilku tygodni, ale może także trwać wiele miesięcy czy lat.

Łysienie plackowate - przyczyny

Nieznane są dokładne przyczyny łysienia plackowatego. Jest to choroba polegająca na atakowaniu zdrowych mieszków włosowych, przez co osłabione przestają funkcjonować, a włosy przestają rosnąć. Medycyna nie zna jeszcze jednoznacznej odpowiedzi czy tę dysfunkcję układu immunologicznego powodują procesy powodowane obecnością wirusów i bakterii, czy chodzi o czynnik zewnętrzny, a może o kombinację tych dwóch przyczyn.

Przypuszcza się natomiast, że łysienie plackowate może mieć:

• podłoże psychiczne - pod wpływem stanów napięcia emocjonalnego i długotrwałego stresu może dochodzić do zaburzeń wydzielania neuropeptydów, które zwiększa reaktywność układu immunologicznego, co u osób z predyspozycjami do łysienia plackowatego może skutkować rozpoczęciem powstawania nacieków wokół mieszków włosowych;
• podłoże autoimmunologiczne – współistnienie z innymi chorobami immunologicznymi, zwłaszcza chorobami tarczycy;
• podłoże genetyczne – szacuje się, że około 20% chorych ma dodatni wywiad rodzinny;
• duże zmiany w gospodarce hormonalnej;
• podłoże alergiczne;
• działanie toksyn.

Diagnostyka łysienia plackowatego

Każdy przypadek łysienia plackowatego wymaga indywidualnej diagnozy postawionej przez specjalistę, jakim jest dermatolog lub trycholog. Diagnostyka łysienia plackowatego w prostych przypadkach bez powiązania z chorobami współistniejącymi jest możliwa na podstawie wywiadu rodzinnego, oceny zmian skórnych oraz badania przy użyciu mikrokamery, która daje możliwość zbadania ujścia mieszka włosowego oraz ukrwienia skóry. Widoczne są zmiany w postaci nacieków limfocytarnych wokół korzenia włosa, włosy przedwcześnie przechodzą z fazy wzrostu do fazy regresji lub powstają włosy dystroficzne. W badaniu widać regularnie rozmieszczone żółte kropki, włosy wykrzyknikowe, stożkowe oraz czarne kropki i łamiące się włosy. Obraz trichoscopowy łysienia plackowatego jest uzależniony od czasu trwania choroby oraz stadium jej zaawansowania. Trycholog wykonuje również badania laboratoryjne krwi, dzięki którym diagnoza jest możliwa w oparciu o parametry tarczycowe oraz morfologię.

Łysieniu plackowatemu mogą jednak towarzyszyć inne stany chorobowe (np. zaburzenia tarczycy), które zakłócają postawienie diagnozy, wtedy konieczne jest wykonanie dodatkowych, specjalistycznych badań.

Rodzaje łysienia plackowatego

• Wyróżnia się kilka odmian łysienia plackowatego w zależności od symptomów klinicznych o różnym rokowaniu.
   
• całkowite – rzadka odmiana choroby, powoduje znaczne przerzedzenie włosów, albo prowadzi do całkowitej utraty włosów. Może dotyczyć całego ciała;
• wieloogniskowe – rodzaj łysienia, w którym powstawaniem w wielu miejscach powstają łyse, okrągłe place;
• ogniskowe - obejmuje obszar ciała;
• uogólnione - obejmuje skórę głowy i owłosione miejsca skóry twarzy i pachy;
• rozlane – uniemożliwia wyodrębnienie konkretnych miejsc ognisk;
• pasmowate – ma charakter łysych pasów biegnących od środka głowy do zewnątrz;
• łysienie wężykowate - obejmuje występowanie łysienia w obrębie pasa wokół głowy, który znajduje się w okolicach czołowej i skroniowej oraz potylicy;
• łysienie złośliwe - charakteryzujące się tym, że włosy, które wypadły już nie odrastają.
• Wszystkie rodzaje łysienia plackowatego mogą się ze sobą mieszać, zależą od indywidualnych cech pacjenta i odzwierciedlają stan zapalny zachodzący w jego organizmie.

Łysienie plackowate jest czym innym niż łysienie androgenowe, które występuje w obrębie skóry głowy z powodu wrażliwości mieszków włosowych na androgeny i stanowi najczęstszą z przyczyn utraty włosów.

Typy łysienia plackowatego

Jeśli chodzi o typy łysienia plackowatego wyróżnia się:
 

• pospolity – zmiany ustępują samoistne, w szybkim tempie;
• atopowy – dotyka osób z wywiadem atopowym, najczęściej jest rozległe;
• kombinowany – przy współistniejących zaburzeniach narządów wewnętrznych, np. tarczycy;
• hipertoniczny – ogniska łysienia łączą się w większy obszar.

Łysienie plackowate - leczenie

W związku z brakiem możliwości określenia przyczyn zachorowania na łysienie plackowate, skuteczność dostępnych metod leczenia jest niska i nie ma sposobu, który mógłby całkowicie wyleczyć łysienie plackowate. Choroba ta nie powoduje całkowitego uszkodzenia mieszków włosowych, ale nie jest możliwy całkowity odrost włosów, jeśli łysienie trwało przez długi czas.

U części pacjentów następuje samoistna remisja. Istnieje wiele metod terapeutycznych, które indukują odrost włosów. Nie wszystkie można zastosować u dzieci. Dermatolog lub trycholog mogą zasugerować zastosowanie:

• mezoterapii igłowej, czyli zabiegu wstrzykiwania do komórek włosa silnych substancji odżywczych, które mogą pobudzić mieszki do wytwarzania włosów;
• systematycznych naświetlań skóry przy użyciu grzebieni laserowych;
• mezoterapii mikroigłowej, czyli nakłuwania skóry głowy specjalnym wałeczkiem z mikroigłami, które stymulują ukrwienie skóry głowy, umożliwiając dopływ substancji odżywczych do włosa, i docieranie do mieszków, które są pobudzane, a tym samym przyspieszany jest odrost włosów;
• stosowanie silnych preparatów trychologicznych na porost włosów (np. na bazie komórek macierzystych, z gardenii jaśminowej czy szarotki alpejskiej i z peptydami);
• fotochemioterapia – zabiegi z użyciem leku uczulającego na światło, cyklicznie skórę poddaje się naświetlaniu promieniami UVA/ UVB/ PUVA;
• krioterapia - miejscowe schładzanie tkanek skóry;
• wstrzykiwanie glikokortykosteroidów;
• leczenie biologiczne z wykorzystaniem preparatów przeciwcytokinowych;
• zastosowanie Cyklosporyny A - leku o silnym działaniu immunosupresyjnym. Terapię włącza się przy braku skuteczności innych metod leczenia lub w łysieniu plackowatym o bardzo nasilonych objawach;
• minoksydyl w postaci preparatu miejscowego jako leczenia uzupełniającego.
   

Pacjenci dotknięci łysieniem plackowatym mogą po uprzedniej konsultacji ze specjalistą stosować więcej niż jedną metodę. Zdarza się, że ich łączenie zwiększa szanse na odrost włosów. Mimo że można bardzo szybko pobudzić odrastanie nowych włosów, to nie zawsze udaje się to w każdym przypadku. Niemniej jednak warto szukać bodźców drażniących skórę objętą łysieniem do regeneracji.

Co prawda łysienie plackowate nie ma bezpośredniego wpływu na ogólny stan ludzkiego zdrowia, ale może poważnie oddziaływać na psychikę pacjenta, dlatego warto by chory znał istotę łysienia plackowatego, przebieg choroby oraz miał świadomość dostępnych metod terapeutycznych. Ważne może okazać się również wsparcie psychologiczne. Tylko takie kompleksowe podejście do tematu może pomóc w procesie leczenia.

Domowe sposoby na łysienie plackowate

Jeśli chodzi o domowe sposoby na łysienie plackowate oraz zapobieganie stanów zapalnych  mieszków włosowych i wypadania włosów, można zastosować zioła w postaci wcierek, płukanek lub postaci herbat czy tabletek. Warto zwrócić uwagę na zioła takie jak pokrzywa, skrzyp polny, liście i kora brzozy, korzeń łopianu, rozmaryn, korzeń żeń-szenia, kozieradka, tymianek, czarna rzepa, tatarak zwyczajny, wiesiołek, podbiał, liście kocimiętki właściwej, dziurawiec, bocznia piłkowana i inne.

Domowym sposobem może być również wykonywanie masażu skóry głowy, który stymuluje do wzrostu włosów. Inną metodą wcieranie soku z liści aloesu.

Przy każdym z domowych sposobów ważna jest systematyczność. Metody te nie mogą jednak stanowić jedynych rozwiązań na poprawę stanu skóry głowy i zwalczanie objawów łysienia plackowatego, niezbędne jest profesjonalne leczenie. Każdorazowo stosowanie sposobów domowych powinno być także skonsultowane ze specjalistą. 

Łysienie plackowate u dzieci

Początek łysienia plackowatego u dzieci może wystąpić w każdym momencie po ukończeniu 3 roku życia i podobnie jak u dorosłych i młodych dorosłych, powoduje wypadanie włosów pozostawiające na skórze charakterystyczne plamowate, puste miejsca. Najczęściej objawia się w okolicach potylicznych oraz na skroniach. Łysienie plackowate daje mniej pomyślne rokowania, gdy choroba rozpoczyna się w dzieciństwie i jest powiązanie ze współistnieniem chorób atopowych. Ważne, by wspierać dzieci pod kątem zdrowia psychicznego, jeśli z powodu skoncentrowania na utracie włosów cierpią ich kontakty społeczne. Nierzadko specjalistycznej porady psychologicznej mogą wymagać również rodzice małego pacjenta, którzy mają problem z zaakceptowaniem utraty włosów u swojego dziecka.

Leczenie dzieci z łysieniem plackowatym jest podobne do leczenia osób dorosłych z pewnymi ograniczeniami wynikającymi z niedojrzałości skóry u dzieci poniżej 3 roku życia. Ograniczenie stanowi także niedojrzały układ immunologiczny oraz brak współpracy z pacjentem (np. przy zastosowaniu fototerapii), czy kiedy leczeniu towarzyszy traumatyzacja (np. przy zastosowaniu różnych form mezoterapii). W leczeniu łysienia plackowatego u dzieci stosuje się także miejscowo środki drażniące, które mają za zadanie wywołać przekrwienie skóry. Najczęściej stosowany jest system porannego wcierania w ogniska łysienia nalewki z pilokarpiną w połączeniu z wieczornym stosowaniem maści z cygnoliną na oleju lub maśle kakaowym. Dawki są dobierane zależnie od wieku pacjentów. Poprawa przyrostu włosów i rokowania co do skuteczności leczenia zależą od cech osobniczych, a także indywidualnej reakcji skóry na czynniki drażniące.