Jakie są pierwsze objawy raka jelita grubego?

Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce. Wcześnie zdiagnozowany nowotwór jest w pełni wyleczalny. Początkowe objawy choroby są nieswoiste i mogą sugerować inne schorzenia jamy brzusznej. Zachorowania można uniknąć wykonując regularnie kolonoskopię. Dowiedz się więcej o objawach, przyczynach i leczeniu raka jelita grubego.

Rak jelita grubego – przyczyny

Chorobowe zmiany nowotworowe mogą pojawić się na całej długości jelita grubego, zbudowanego z kątnicy, okrężnicy i odbytnicy. Jednak najczęściej lokalizują się w okolicy okrężnicy i odbytnicy. Niemal wszystkie raki tego obszaru są gruczolakami, czyli nowotworami pochodzącymi z nabłonka walcowatego jelita. U pacjentów tworzą się twory przypominające polipy, które czasami mogą się rozrosnąć i przekształcić w raka. Ponadto w jelicie grubym mogą rozwijać się chłoniaki i nowotwory neuroendokrynne. Zachorowalność wzrasta z wiekiem, szczególnie po 50. roku życia. Chociaż bezpośrednie przyczyny pojawienia się nowotworu jelita grubego nie są dokładnie znane, to pogłębione badania pozwoliły wskazać czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwa wystąpienia schorzenia, które można podzielić na środowiskowe (każdy ma na nie wpływ) oraz niemodyfikowalne. Wśród pierwszych znajdują się:

• przyzwyczajenia żywieniowe (dieta wysokokaloryczna, tłusta, zawierająca duże ilości czerwonego, wysoko przetworzonego mięsa, uboga w warzywa, owoce, błonnik oraz wapń), zmiana nawyków żywieniowych może obniżyć zagrożenie nowotworem nawet o 70 procent);
• palenie tytoniu;
• spożywanie alkoholu (szczególnie wysokoprocentowego, choć są teorie o dobrym wpływie picia umiarkowanych ilości czerwonego wina w połączeniu z dietą śródziemnomorską);
• siedzący tryb życia (aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia zaparć i pomaga uregulować pracę układu pokarmowego);
• otyłość oraz nadwaga.

Do czynników niemodyfikowalnych zalicza się:

• nieswoiste choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, polipy jelita grubego);
• dziedziczne mutacje w genach powodujące genetycznie uwarunkowane zespoły chorobowe, np. zespół Lyncha;
• występowanie dziedzicznej polipowatości gruczolakowej;
• występowanie nowotworu jelita grubego w rodzinie - czynnik genetyczny u krewnych I stopnia.

Rak jelita grubego - objawy

Rak jelita grubego przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. Większość pacjentów nie zgłasza wówczas istotnych dolegliwości. Objawy zależą w dużej mierze od położenia guza:

• w nowotworach zlokalizowanych w dalszym odcinku okrężnicy (po lewej stronie) oraz odbytnicy może się pojawić krew w stolcu, zaburzenia rytmu wypróżnień (biegunki na przemian z zaparciami), ołówkowate stolce, w zaawansowanej chorobie w badaniu per rectum wyczuwalny będzie guz,

• w nowotworach bliższego odcinka okrężnicy (po prawej stronie) często pierwszym objawem jest niedrożność przewodu pokarmowego oraz osłabienie spowodowane niedokrwistością.

Ból brzucha jest symptomem, który pojawia się stosunkowo późno, najczęściej w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej. Większość pacjentów nie podaje ścisłej lokalizacji bólu. Brak dolegliwości bólowych brzucha jest niekiedy powodem późnego zgłaszania się pacjentów do lekarza. W niektórych przypadkach oprócz bólu jamy brzusznej występują też: nudności, wymioty, wzdęcia i chudnięcie. W zaawansowanej chorobie można stwierdzić m.in. powiększenie wątroby, występowanie płynu w jamie otrzewnej, powiększenie lokalnych węzłów chłonnych.

Rak jelita grubego - rokowania

Najistotniejsze jest wczesne zdiagnozowanie choroby. Sposób leczenia oraz jego skuteczność uzależniona jest od zaawansowania nowotworu w momencie jego rozpoznania. Jednym słowem, im wcześniej wykryty rak jelita grubego, tym większe szanse na wyleczenie. Jednak ze względu na fakt, że choroba rzadko daje objawy w początkowej fazie, w większości przypadków rozpoznawana jest w zaawansowanym stadium. W onkologii najważniejszym miernikiem oceniającym skuteczność leczenia jest wskaźnik 5-letniego przeżycia. Mówi on, jaki odsetek pacjentów przeżyje 5 lat od momentu rozpoznania choroby. Odsetek przeżyć pięcioletnich, które traktowane jest jako wyleczenie, wynosi w Polsce około 50 procent. Program przesiewowej kolonoskopii zwiększa prawdopodobieństwo wczesnej diagnozy, a tym samym możliwość wyleczenia.

Rak jelita grubego - przerzuty

Rak jelita grubego przez długi czas może nie dawać żadnych objawów, a te zauważalne są w zaawansowanym stadium. Powiększenie wątroby i żółtaczka wskazują na rozwinięty proces z przerzutami do wątroby. Nowotwór wzrastając miejscowo może naciekać tkanki otaczające, prowadząc niekiedy do rozwoju przetoki, między jelitem grubym a narządami sąsiadującymi. Przerzuty najczęściej szerzą się drogą naczyń chłonnych do regionalnych węzłów chłonnych oraz drogą naczyń układu żyły wrotnej do wątroby. Rzadszymi umiejscowieniami przerzutów są płuca, kości, nadnercza, skóra i tkanki miękkie oraz centralny układ nerwowy.

Rak jelita grubego – leczenie

W leczeniu raka jelita grubego, lekarz onkolog ma możliwość stosowania jednej z trzech metod, to: leczenie chirurgiczne, chemioterapia oraz radioterapia. Powyższe metody mogą być wykorzystane osobno lub w tzw. leczeniu skojarzonym. Głównym sposobem jest chirurgia, polegająca na odcinkowej resekcji, czyli wycięciu odcinka jelita, w którym znajduje się guz nowotworowy. Chemioterapię stosuje się, aby poprawić wyniki leczenia chirurgicznego i zminimalizować potencjalne wystąpienie przerzutów. Z reguły przeprowadza się ją w drugiej kolejności po zabiegu. W bardzo zaawansowanych sytuacjach chemioterapię wybiera się na leczenie pierwszego rzutu. Z kolei radioterapia polega na stosowaniu promieniowania jonizującego skierowanego na guz nowotworowy. W przypadku raka jelita grubego wykorzystywana jest tylko przy lokalizacji w odbytnicy.

Profilaktyka raka jelita grubego

W zapobieganiu wystąpienia raka jelita grubego i innych zdrowotnych kłopotów, takich jak choroby jelit,  dobre efekty przynosi stosowanie diety polegającej na spożywaniu mniej kalorycznych posiłków, większym spożyciu warzyw i owoców oraz artykułów bogatych w błonnik. Warto regularnie ćwiczyć i ograniczyć palenie tytoniu. Nie należy też zapominać o systematycznym badaniu pacjentów per rectum (większość zdiagnozowanych guzów nowotworowych w odbytnicy znajduje się zasięgu palca). W zależności od wskazań, co 5-10 lat powinno się przeprowadzać badanie endoskopowe (kolonoskopię). Pozwala ono dokonać oceny od wewnątrz całej długości jelita grubego oraz częściowo usunąć zmiany, mogące być ogniskami rozwoju nowotworu.

Źródła:

1. Nowacki M.P.; Rak jelita grubego, Onkologia kliniczna, 2001: 237-253.

2. Janczak D.; Rak jelita grubego, Chirurgia po Dyplomie, 2017; 04.

3. Spławski B.; Co to jest rak jelita grubego?, Onkologia po Dyplomie, 2018, 02.

4. Kraj L., Krawczyk J., Świeboda-Sadlej A.; Rak jelita grubego. Objawy alarmowe i aktualne wytyczne, Medycyna po Dyplomie, 2013, 03.