Koślawość stawów kolanowych, czym jest?

Koślawość stawów kolanowych jest wadą kończyn dolnych, w których zostaje zaburzona ich oś. Dowiedz się jakie są przyczyny koślawości kolan, jak wygląda choroba u dzieci i u dorosłych? Jak leczy się koślawość kolan?

Skąd się bierze koślawość stawów kolanowych?

Koślawość stawów kolanowych jest wadą kończyn dolnych, w których zostaje zaburzona ich oś. W przypadku kolan koślawych oś podudzia odchyla się względem osi uda na zewnątrz, przez co kolana ustawiają się w kształt przypominający literę X, a odstęp pomiędzy kostkami przyśrodkowymi mierzony przy zaciśniętych kolanach przekracza 5 cm. Odchylenie od osi mierzy się w stopniach. Jeśli nie przekracza 10 stopni, traktowana jest za fizjologiczną wadę postawy, niewymagającą leczenia. Stan powyżej 10 stopni uznaje się za stan chorobowy, przy którym rozważa się nawet przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego (u dorosłych), natomiast u dzieci wadę można skorygować ćwiczeniami i butami ze specjalnymi wkładkami.

Wady stawów kolanowych najczęściej rozpoznawane są w wieku dziecięcym, w momencie szybkiego rozwoju organizmu i przeciążeń układu kostnego. Najbardziej popularną przyczyną występowania kolan koślawych jest wrodzona wada stawów, którą można zaobserwować już w wieku niemowlęcym lub dziecięcym. W trakcie szybkiego wzrostu u dzieci może dojść do nierównomiernego wzrostu kończyn dolnych, co powoduje różną ich długość, nierównomierny rozkład ciężaru, przekładający się na koślawość.

Wśród innych czynników ryzyka sprzyjających wystąpieniu wad stawów kolanowych można wymienić:

• krzywicę;
• osłabienie mięśni, więzadeł i tkanki kostnej;
• nadwagę oraz otyłość;
• złamania i urazy kończyn dolnych, w wyniku których pojawia się nieprawidłowy zrost kości;
• choroby stawów;
• przeciążenia kończyn dolnych;
• zaburzenia wchłaniania wapnia;
• wady stóp, szczególnie płaskostopie.

Koślawość kolan u dzieci

Koślawość stawów kolanowych u dzieci występuje dość powszechnie, szczególnie przed ukończeniem 5. roku życia, gdy szybki wzrost powoduje przeciążenie kończyn dolnych, a aparat mięśniowo-więzadłowy nie jest jeszcze wystarczająco silny i sprawny. W tym okresie koślawość kolan uznawana jest za stan fizjologiczny. Wada może być także następstwem płaskostopia. Gdy koślawość nie zanika po 5-6. roku życia, należy skonsultować się z lekarzem i wdrożyć odpowiednią rehabilitację. Wskazana jest również aktywność fizyczna, nieobciążająca stawów kolanowych, np. pływanie, jazda na rowerze czy gimnastyka przy wykorzystaniu przyrządów. Ćwiczenia powinny być wykonywane pod okiem specjalisty. Dodatkowo dzieci z kolanami koślawymi powinny unikać długiego stania, przede wszystkim w rozkroku, oraz długiego chodzenia. Warto pamiętać, że czynnikiem wywołującym schorzenie jest coraz powszechniej występująca nadwaga, osłabiająca młody organizm. Oprócz rehabilitacji u dzieci z koślawością kolan sugeruje się używanie obuwia z odpowiednio podwyższonym obcasem, dzięki czemu uniesiona jest część podeszwy i zapewniona stabilizacja kończyny dolnej. Obcas nazywany jest obcasem Thomasa. Na rynku dostępne są też specjalne wkładki, wspomagające walkę z koślawością kolan. Zaobserwowano, że proces przyspiesza dieta bogata w wapń i witaminę D. Warto też udać się do enel-sport, gdzie na wyposażeniu znajduje się nowoczesny sprzęt diagnostyczny, który umożliwia precyzyjną komputerową ocenę sylwetki dziecka. Po postawieniu diagnozy młodzi pacjenci mogą przejść proces rehabilitacji pod okiem specjalistów.

Koślawość kolan u dorosłych

Podobnie jak u dzieci, koślawość kolan u dorosłych może mieć wiele przyczyn, a wśród najczęstszych wymienia koślawość:

• wrodzoną (można zaobserwować już w wieku niemowlęcym lub dziecięcym);
• pokrzywiczą (jest konsekwencją przejścia w dzieciństwie krzywicy);
• pourazową (występuje w wyniku złamania lub innego uszkodzenia stawu kolanowego lub kłykci kości udowej);
• porażenną (powstaje w wyniku porażenia mięśni wpływających na prawidłowe funkcjonowanie kończyny dolnej);
• statyczną (wynika z przeciążenia kończyn dolnych, np. u osób otyłych).

W zaawansowanych przypadkach koślawości stanów kolanowych u osób dorosłych najskuteczniejszą, a często jedyną metodą leczenia jest zabieg chirurgiczny. Z reguły jest to osteotomia, czyli operacyjna korekcja osi stawów kolanowych. Polega na wykonaniu przecięcia kości, aby odpowiednio ustawić ją i następnie zespolić przy pomocy specjalnego metalowego implantu. Czasami, choć na szczęście rzadko, konieczna jest wymiana stawu kolanowego i zastosowanie endoprotezy. Wykonana jest ona z elementów metalowych i tworzywa sztucznego. Stosuje się ją w sytuacji, gdy schorzenie przybiera ciężką postać i wywołuje znaczną deformację stawu oraz silne dolegliwości bólowe, a metody leczenia nieoperacyjnego są nieskuteczne.

Ćwiczenia na koślawe kolana

Gdy wada nie jest zbytnio zaawansowana, pacjentom zaleca się aktywność fizyczną, o czym pisaliśmy wcześniej (wszelka nieobciążająca stawów kolanowych). Warto unikać sportów, w których narażone na większe obciążenia są kończyny dolne i stawy kolanowe. Jednocześnie ćwiczenia powinny wywierać wpływ na kolana. Polecana jest gimnastyka korekcyjna, w której rozciąga się przykurczone tkanki od strony bocznej kolana (powięzi) i wzmacnia przyśrodkowe powierzchnie stawów (np. siedzenie po turecku). Niektóre z ćwiczeń można wykonywać samodzielnie w domu, jednak wskazane są też terapie pod okiem specjalistów.

Przykładowe ćwiczenia na koślawość kolan:

• siad prosty podparty z tyłu (przyciskanie kolan do podłoża);
• siad skrzyżny, tzw. siedzenie po turecku (dłonie trzymamy na kolanach, ręce ugięte pod kątem prostym w łokciach i spychanie kolan w dół ciężarem ciała i siłą rąk);
• siad na nogach ugiętych w stawach kolanowych na zewnątrz (stopy oparte o siebie podeszwami, rozpieranie kolan łokciami na zewnątrz);
• siad ugięty (chwytamy dłońmi za stopę i próbujemy dotknąć jej palcem do nosa);
• leżenie przodem (wzmacnianie mięśni, pacjent leży w pozycji przodem z lekko ugiętymi nogami w stawach kolanowych, następnie wykonuje zgięcie nóg do kąta prostego w stawach kolanowych, z jednoczesną rotacją wewnętrzną - w tym momencie fizjoterapeuta daje opór).

Źródła:

1. Trzaska T.; Najczęstsze urazy stawu kolanowego. Medycyna Sportowa. Medical Tribune, 2014(09).

2. Kita K., Sierakowski S., Lewandowski B., et al.; Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych – epidemiologia, diagnostyka i leczenie. Nowa Medycyna, 2002(2).

3. Kruczyński J., Szulc A., Wiktora Degi Ortopedia i rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z zakresu chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy, 2015.

4. Guszczyn T., Popko J.; Wady postawy – obserwować czy leczyć? Część 1. Pediatria po Dyplomie, 2015(05).