Łuszczyca - co to jest, rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną i nie można się nią zarazić od chorego człowieka! To jedna z najczęstszych przewlekłych zapalnych chorób skóry mogąca mieć wczesny (przed 20 rż.) lub późny (między 40. a 60. rż) początek. Przyczyna łuszczycy nadal nie jest znana chociaż stwierdzono związek z antygenami układu zgodności tkankowej HLA. 

Łuszczyca – co to jest

Łuszczyca (psoriasis) to choroba skóry, w której występuje intensywne namnażanie się i kilkukrotnie szybsze niż normalnie złuszczanie złuszczanie komórek naskórka oraz współistniejący stan zapalny. Należy do najczęstszych przewlekłych chorób skóry, z występującymi na przemian okresami poprawy i pogorszenia. Objawia się grudkowymi wykwitami, które pojawiają się z reguły na głowie, łokciach, kolanach czy dłoniach. Czasami atakuje też stawy, doprowadzając w najcięższych przypadkach do kalectwa.

Łuszczyca nie jest zaraźliwa, jednak często - u ok. 30% chorych - występuje rodzinnie, a dziedziczenie określa się jako autosomalne dominujące z ograniczoną penetracją. Dzieci osób chorych mają skórne problemy podobne do tych, jakie mieli rodzice. Zwykle pojawia się między 10. a 40. rokiem życia, choć ostatnio obserwuje się coraz więcej przypadków tzw. późnej łuszczycy u osób po 70. roku życia. Można wyróżnić dwa szczyty zachorowań - ok. 20. r.ż. i ok. 60. r.ż.

Łuszczyca – rodzaje

Zróżnicowany przebieg choroby oraz objawów sprawił, że można wyróżnić wiele rodzajów łuszczycy:

• łuszczyca zwykła (pospolita) plackowata – dotyczy 80-90 procent chorych. Charakteryzuje się zmianami wypukłymi, okrągłymi lub owalnymi, pokrytymi białą lub srebrzystą łuską. Obszary zmian na skórze są wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry, a lokalizują się na nogach, ramionach, na kolanach i łokciach, plecach oraz na głowie, choć mogą wystąpić też na twarzy, dłoniach, stopach oraz na brzuchu;
• łuszczyca krostkowa – jest jedną z najcięższych odmian. Skóra jest czerwona, opuchnięta i pokryta grudkami z wydzieliną ropną. Występuje z reguły na dłoniach i stopach. Zdarza się, że pokrywa całe ciało i dodatkowo pojawiają się objawy takie, jak: uczucie zmęczenia, jasnoczerwona skóra, gorączka, dreszcze, świąd, utrata apetytu i inne. Najgroźniejszym powikłaniem tej odmiany łuszczycy jest amyloidoza z zajęciem nerek i w efekcie zgonem;
• erytrodermia łuszczycowa – najcięższa postać łuszczycy, która powoduje ogniste zaczerwienienie skóry praktycznie całego ciała, przypominające poparzenia. Zmianom towarzyszy przyspieszone bicie serca, dotkliwy ból, intensywny świąd, organizm nie jest w stanie utrzymać normalnej temperatury ciała i pojawia się gorączka oraz ataki zimna i gorąca. Przewlekła, nawracająca erytrodermia może doprowadzić do amyloidozy narządów wewnętrznych. Wywołują ją: ciężkie poparzenia słoneczne, infekcje, oraz niektóre leki. Osoba ze zdiagnozowaną łuszczycą erytrodermiczną powinna być hospitalizowana, gdyż jej życie może być zagrożone;
• łuszczyca wysiękowa – dotyczy fałdów skórnych i czasami miejsc intymnych;
• łuszczyca kropelkowata (kroplista, grudkowa) – może pojawić się po infekcjach, najczęściej gardła. Zmiany skórne to niewielkie punkty w kształcie kropelek, które pojawiają się na czubku głowy, kończynach oraz na tułowiu;
• łuszczyca odwrócona – jaskrawoczerwone, błyszczące zmiany skórne pokryte łuską pojawiają się tam, gdzie skóra się zgina. Najczęściej występują w fałdach skórnych, czyli pod pachami, w pachwinach i pod biustem;
• łuszczyca stawowa (łuszczycowe zapalenie stawów) – bardzo groźny, choć rzadki rodzaj łuszczycy. Występuje po około 10 latach od pierwszych symptomów skórnych. Może być typu dystalnego, reumatoidalnego lub zniekształcającego. Wymaga konsultacji z reumatologiem, gdyż może prowadzić do kalectwa;
• łuszczyca owłosionej skóry głowy – zmiany na owłosionej skórze głowy mogą występować samodzielnie lub towarzyszyć zmianom na innych częściach ciała. Dodatkowo przy łuszczeniu się skóry obecny jest świąd;
• łuszczyca paznokci – dość rzadko u niektórych pacjentów występuje łuszczyca paznokci, która towarzyszy łuszczycy zwyczajnej lub łuszczycy stawowej. Jej objawem jest naparstkowanie, czyli nieregularne wgłębienia w płytce paznokciowej, niejednokrotnie pojawia się przed wystąpieniem innych zmian.

Łuszczyca – przyczyny

Dokładne przyczyny wystąpienia łuszczycy nie są znane, ale przyjęło się, że choroba jest kombinacją kilku czynników. Nie istnieje jeden mechanizm powstawania schorzenia, jednak zaobserwowano, że rozwija się, gdy układ immunologiczny nieprawidłowo stymuluje komórki skóry do rozwoju. W efekcie nowe komórki skóry tworzą się zbyt szybko (zamiast 10 do 30 dni, to 3 do 4 dni) i zastępowane są srebrzystymi łuskami. Bardzo ważne jest też podłoże genetyczne. Łuszczyca związana jest z antygenami układu zgodności tkankowej HLA klasy I (CD8) oraz klasy II (DR7) a także chromosomami 6p21, 17q,4p. Dziedziczenie łuszczycy jest autosomalne dominujące z ograniczoną penetracją.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy łuszczycy:

•    typ I łuszczycy o wczesnym początku (przed 20. rokiem życia) – ma silny związek z antygenem HLA-Cw6 i występuje rodzinnie; w typie tym występują często okresy remisji i zaostrzenia oraz skłonność do uogólniania się zmian; 

•    typ II łuszczycy o późnym początku, zaczyna się zazwyczaj między 40. a 60. rokiem życia; nie występuje rodzinnie natomiast ma związek z antygenami HLA-Cw2, B27; wywoływana jest przez leki, alkohol i nikotynę; ten typ łuszczycy przebiega stabilnie, zmiany skórne są ograniczone natomiast często dotyczy stawów i paznokci.

Można też wskazać czynniki ryzyka, które mogą spowodować wystąpienie lub nawrót łuszczycy u osób z tendencją. Należą do nich:
•    infekcje, zarówno ostre, jak i przewlekłe (paciorkowce, półpasiec, odra, próchnica, przewlekłe zapalenie zatok);
•    przewlekłe choroby (zespół metaboliczny, mocznica, cukrzyca, dna moczanowa);
•    niektóre lekarstwa (kortykosteroidy, β-blokery, niesterydowe leki przeciwzapalne i leki przeciwmalaryczne);
•    uszkodzenia skóry (cięcia, zadrapania lub zabiegi chirurgiczne);
•    stres, wstrząsy psychiczne;
•    zakażenia.

Łuszczyca – objawy

Objawy łuszczycy różnią się w zależności od jej rodzaju. Jednak pierwotnym wykwitem jest grudka koloru czerwonobrunatnego, wyraźnie odgraniczona od otaczającej ją skóry, o drobnopłatowym złuszczeniu powierzchni. Rozmiar zmian to około jednego, dwóch centymetrów. Natomiast duże (kilkucentymetrowe pokryte srebrzystymi łuskami - blaszkami łuszczycowymi) zmiany, rozsiane na rozległych powierzchniach skóry, często pojawiają się po przebytej infekcji (głównie anginie). Najczęściej umiejscowione są na kolanach, łokciach oraz owłosionej skórze głowy. Mogą być swędzące i bolesne, a gdy dochodzi do pęknięcia, to krwawią.
Do charakterystycznych symptomów łuszczycy należą:
•    przypominające płatki wypukłe plamy na skórze;
•    zmieniona chorobowo skóra pokryta jest srebrzystą, łuszczącą się powłoką;
•    objaw Koebnera - pojawianie się zmian łuszczycowych wzdłuż linii zadrapania naskórka,
po upływie 6-12 dni;
•    objaw Auspitza - w wyniku uszkodzenia naczyń brodawek skórnych pojawianie się na powierzchni kropelki krwi;
•    zmiany paznokci - zrogowaciała płytka paznokcia, zgrubienia i znaczna kruchość.
Łuszczyca – leczenie
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że leczenie nie prowadzi do trwałego zlikwidowania symptomów, a polega na zaleczaniu objawów. W przypadku zaprzestania terapii, mogą one powrócić. Lekarz dermatolog stawia diagnozę na podstawie zebranego wywiadu oraz widocznych gołym okiem objawów. Jeśli ma wątpliwości może zlecić wykonanie badania histopatologicznego, pobierając próbkę skóry.
Po otrzymaniu wyników wdrażane jest leczenie, najczęściej w postaci środków zewnętrznych. Stosowane są maści zawierające kwas salicylowy i mocznik, preparaty z cygnoliną (antraliną), emolienty oraz kortykosteroidy i pochodne witaminy D. W niektórych przypadkach wymagane jest leczenie ogólne, wówczas zaleca się: podawane doustnie retinoidy, cytostatyki i leki immunosupresyjne. Bardzo pomocne jest światło słoneczne (jednak bez nadmiernego wystawiania na promieniowanie), czasami wykorzystuje się fotochemioterapię. Nowością są aktywne biologicznie leki przeciwłuszczycowe (np. infliksymab i etanercept).

Łuszczyca – dieta

Wciąż nie wskazano konkretnych zaleceń dietetycznych dla chorych na łuszczycę, jednak zmiana przyzwyczajeń żywieniowych może mieć pozytywny wpływ na dolegliwości. U osób ze schorzeniem właściwe są produkty mające przeciwzapalne działanie. Do takich pokarmów należy zaliczyć te zawierające: witaminy o działaniu przeciwutleniającym, czyli witamina A, C, E, beta-karoten, cynk i selen, kwasy tłuszczowe omega-3, polifenole, antocyjany, kwas foliowy, i wszelkie antyoksydanty. Lekarze polecają jedzenie m.in. ryb morskich oraz oleju lnianego i oliwek.

Chory powinien wyeliminować lub chociaż stanowczo ograniczyć spożycie: czerwonego mięsa, warzyw zawierających dużo związków siarki, pokarmów wywołujących produkcję histaminy (pomidory, truskawki, jagody, pomarańcze i ananasy), produktów odwadniających (kawa, ostre pokarmy, alkohol), cukier.