Na co pomaga pachnotka zwyczajna?

Pachnotka zwyczajna to roślina znana na całym świecie. Hodowana jest w celach ozdobnych, ale także leczniczych. Działa między innymi antyalergicznie. Wyjaśniamy jak wygląda uprawa i sadzonki w przypadku tej rośliny, jakie pachnotka zwyczajna ma właściwości i na co pomaga.

Pachnotka zwyczajna to gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych. Znana jest także pod nazwami - pachnotka brazylijska, pachnotka uprawna lub perilla zwyczajna (Perilla frutescens). Jej inne nazwy to dziki sezam lub shiso. 

Pachnotka pochodzi z terenów leśnych położonych u podnóża Himalajów, ale spotkać ją można w całej Azji. Uprawiana jest zwłaszcza na wschodzie tego kontynentu - w Chinach, Japonii i Wietnamie. Rozpowszechniona jest także w wielu innych krajach na całym świecie, na przykład uprawia się ją na południu USA, a także w Europie środkowo-wschodniej. 

Jest to dość charakterystyczna roślina. Jej rozgałęziona łodyga może mieć nawet metr wysokości, aromatyczne liście są grube i owłosione, mają czerwony lub zielony kolor i przypominają liście pokrzywy. Kwiaty pachnotki natomiast mają postać drobnych dzwoneczków, są białe lub różowe.

Pachnotka zwyczajna – uprawa i sadzonki

Pachnotka zwyczajna najlepiej rozwija się w słonecznych miejscach, na podłożu przepuszczalnym, ale jednocześnie dobrze utrzymującym wilgoć. Sprzyja jej gleba o odczynie od lekko kwaśnego do lekko zasadowego. 

Pod osłonami pachnotkę wysiewa się na przełomie marca i kwietnia. Gdy sprzyja jej temperatura (lubi ciepło), może wzejść już po 2-3 tygodniach. Siewki przesadza się do doniczek  lub na palety, a w drugiej połowie maja można je przenieść na stała miejsce w glebie. Sadzonki można uzyskać także z obciętych pędów tej rośliny.

Pachnotka zwyczajna źle znosi niskie temperatury, dlatego trzeba jej zapewnić ciepło. Nawożenie tej rośliny zaleca się po upływie sześciu tygodni od zasadzenia, najlepiej stosować do tego celu nawóz dla roślin kwitnących zawierający zwiększoną ilość potasu, co pozytywnie wpływa na intensywne zabarwienie liści. Nie należy przesadzać z podlewaniem, najlepiej robić to wówczas, gdy wierzchnia warstwa ziemi wygląda na przeschniętą.

W przypadku uprawy tej rośliny nie ma generalnie problemu z pasożytami. Uważać jedynie należy na mączniaka prawdziwego, czyli grupę chorób wywołanych przez grzyby. Jednak nie występuje on zbyt często i raczej nie jest groźny dla upraw pachnotki.

Pachnotka zwyczajna – właściwości

Pachnotka zwyczajna uprawiana jest jako roślina ozdobna oraz oleista. W procesie tłoczenia na zimno nasion uzyskuje się z nich tzw. olej perilla, który wykorzystuje się w lakiernictwie oraz w kosmetyce. 

Zawiera on kwasy tłuszczowe omega-3, kwasy tłuszczowe omega-6, flawonoidy, antocyjany, kwercetynę oraz witaminy, między innymi witaminę E. 

Dostępne w sprzedaży oleje z pachnotki można stosować do pielęgnacji cery dojrzałej, tłustej, wrażliwej, trądzikowej lub naczyniowej.  Dzięki swoim właściwościom wspomagają one wytwarzanie kolagenu i elastyny. Mogą rozjaśniać przebarwienia. Są pomocne w przypadku nadmiernego rogowacenia skóry albo gdy występują tzw. zmarszczki palacza. Olej z pachnotki można także stosować w celu regeneracji przesuszonych włosów oraz dodawać kilka kropel do kąpieli, co pomaga nawilżyć skórę i zwiększa jej elastyczność.

W kuchni japońskiej liście pachnotki, znane pod nazwą shiso, stosowane są jako dodatek do sushi, do dań mięsnych, rybnych, do bulionów czy pieczonych warzyw. Kiedyś mówiono o ich właściwościach odtruwających, co miało szczególne znaczenie przy niwelowaniu zatruć toksynami pochodzącymi z ryb. Obecnie docenia się przede wszystkim ich walory smakowe i zapachowe.

Pachnotka zwyczajna ma także właściwości zdrowotne. Na co pomaga pachnotka zwyczajna? Przede wszystkim łagodzi objawy alergii, także pokarmowej, astmy, wzmacnia odporność oraz ma właściwości antyoksydacyjne (neutralizujące działanie wolnych rodników).

Wykorzystywanym do tego celu surowcem jest ziele pachnotki, które zawiera takie biologicznie aktywne związki jak olejek etryczny (perillaldehyde, limonen), terpeny (kariofilen, farnezen, kwas ursolowy), kwas rozmarynowy, flawonoidy (luteolina, apigeina), glikozydy oraz kwasy tłuszczowe (stearynowy, oleinowy, palmitynowy, linolowy i alfa-linolenowy).

Substancja o właściwościach antyoksydacyjnych oraz antyalergicznych to kwas rozmarynowy, który występuje także w innych roślinach z rodziny jasnotowanych takich jak oregano czy rozmaryn. Uzyskuje się go z liście pachnotki. Kwas rozmarynowy wpływa na stężenie takich składników jak IL-4, IL-8, IgE oraz histaminy, które uczestniczą w reakcjach alergicznych.

Pachnotce przypisuje się także działanie spazmolityczne, czyli działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego oraz układu krążenia, przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne, zmniejszające łaknienie a także hepatoprotekcyjne (czyli ochronne dla wątroby). 

Zawarte w pachnotce składniki działają łagodząco na zaburzenia neurologiczne, mogą obniżać poziom cholesterolu i lipidów we krwi, mają właściwości przeciwcukrzycowe. Zaleca się stosowanie tej rośliny i produktów z niej pochodzących w zaburzeniach metabolicznych czy w kłębuszkowym zapaleniu nerek. Działają łagodząco na atopowe zapalenie skóry.

Właściwości pachnotki potwierdzone zostały badaniami, głównie tymi, które prowadzone były przez japońskich naukowców. Wykazały one między innymi, że u osób z alergią wyciąg z pachnotki łagodził objawy sezonowego nieżytu nosa. Olej z pachnotki podawany pacjentom z astmą sprawił, że poprawiły się ich parametry oddechowe. Pozytywne wyniki dały badania przeprowadzone na zwierzętach dotyczące atopowego zapalenia skóry. 

Wykazano, że związki zawarte w tej roślinie wykazują szereg działań „przeciwalergicznych”, ponieważ zmniejszają stężenie histaminy, czyli ograniczają jej uwalnianie z mastocytów, oraz ograniczają naciek eozynofilów i mastocytów oraz zmniejszają stężenia IgE (chociaż w przypadku tego ostatniego parametru działania wyniki były sprzeczne).

Pachnotka zwyczajna może być stosowana w celach zdrowotnych w postaci gotowych kapsułek lub jako herbatka dla alergików, której jest jednym ze składników. Produkty te są sprzedawane w wielu sklepach zielarskich i ze zdrową żywnością.

Można także samemu przygotować herbatkę z liści pachnotki. W tym celu należy jedną łyżeczkę suszonych lub świeżych liści zalać szklanką gorącej wody i zaparzyć pod przykryciem przez 5 do 10 minut. Taki napój ma ziołowy smak z lekkim posmakiem anyżu i meilisy. Można także prażone nasiona pachnotki zalać wodą (w proporcji – jedna łyżeczka na szklankę wody).

Pachnotka zwyczajna – skutki uboczne

Pachnotka zwyczajna, podobnie jak inne produkty pochodzenia naturalnego, może powodować różne skutki uboczne. W przypadku nadważliwości na jej składniki może się pojawić reakcja alergiczna. 

Trzeba na to zwrócić uwagę zwłaszcza gdy mamy alergię na inne rośliny z rodziny jasnotowatych. Jest ich około 300 gatunków. Należą do nich na przykład oregano, melisa , macierzanka czy mięta.

Źródła: 
Pachnotka zwyczajna, Encyklopedia roślin, Castorama
Pachnotka zwyczajna, Instytut Nauk Biologicznych, UMCS
Takano H, Osakabe N., Sanbongi Ch., et al., Extract of Perilla frutescens enriched for rosmarinic acid, a polyphenolic phytochemical, inhibits seasonal allergic rhinoconjunctivitis in humans. Experimental Biology and Medicine (Maywood), 2004 Mar; 229(3), 247-54.
Oh HA, Cheung-Seog P., Ahn HJ, et al., Effect of Perilla frutescens var. acuta Kudo and rosmarinic acid on allergic inflammatory reactions. Experimental Biology and Medicine (Maywood), 2011 Jan, 236(1), 99-106.
Okamoto M, Mitsunobu F., Ashida K., et al., Effects of dietary supplementation with n-3 fatty acids compared with n-6 fatty acids on bronchial asthma. Internal Medicine, 2000 Feb, 39(2), 107-11.
Makino T, Fujii H., Nakagawa T., et al., Effect of oral treatment of Perilla frutescens and its constituents on type-I allergy in mice. Bioligical and  Pharmaceutical Bulletin. 2001 Oct, 24(10), 1206-9.