Odra: zapobieganie, objawy i leczenie

Odkąd obserwowany jest spadek liczby zaszczepianych dzieci wzrasta również w Polsce liczba zachorowań na odrę. W roku 2010 w całym kraju zanotowano jedynie 13 zachorowań, a w 2017 roku już 67. Na zachorowanie narażone są osoby w każdym wieku. Najgroźniejsze są powikłania odry.

Odra

Odra jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus Morbillivirus. Zanim w Polsce wprowadzono obowiązkowe szczepienia na odrę rocznie chorowało od 120 do 200 tysięcy osób. Z tego od 100 do 300 osób umierało. Dzięki szczepieniom Polska stała się krajem z niskim współczynnikiem zachorowań. Niestety wraz ze wzrastającą tendencją rodziców do rezygnacji ze szczepienia dzieci obserwuje się wzrost liczby zachorowań. Dlatego występowanie tej choroby musi być monitorowane a każde zachorowanie musi zostać zgłoszone do Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Jak możesz się zarazić?

Zakażenie odrą następuje drogą powietrzno – kropelkową oraz przez bezpośrednią styczność z wydzieliną jamy nosowo - gardłowej. Wirus przedostaje się do twojego organizmu przez nos, usta oraz przez spojówki. Namnaża się w błonach śluzowych, a następnie wędruje do różnych organów: skóry, nerek, żołądka, wątroby czy jelit. Jeden chory może zarazić kolejne 15 do 20 osób. Okres wylęgania wynosi od 8 do 12 dni po kontakcie z osobą zarażoną. Na chorobę narażone są przede wszystkim niemowlęta  między 6. a 12. miesiącem życia - przed pierwszym szczepieniem oraz dzieci do 15. roku życia, którym nie została podana dawka przypominająca szczepionki. Zarazić możesz się jedynie od nosiciela wirusa, czyli osoby chorej. Odra charakteryzuje się największą zaraźliwością 5 dni przed pojawieniem się wysypki oraz przez 4 dni od momentu jej wystąpienia.

Objawy odry

Dla odry charakterystyczne są trzy fazy rozwoju. I faza, okres nieżytowy, obejmuje czas od 2 do 4 dni przed wystąpieniem wysypki. Pojawia się wówczas objawy zwiastunowe: wysoka gorączka nawet do 40 ^oC , ostry ból gardła, nieżyt nosa i katar, zapalenie spojówek, światłowstręt, suchy kaszel oraz ogólne złe samopoczucie. Faza II nazywana okresem wysypkowym pojawia się między 10. a 12. dniem od początku zakażenia. Charakteryzuje się:

• białymi wykwitami otoczonymi czerwoną linią w jamie ustnej,
• wysoką gorączką od 39 do 41^oC,
• czerwoną grudkową wysypką za uszami, która stopniowo obejmuje całą głowę, tułów oraz kończyny,
• wypukłymi grudkami zlewającymi się w silnie swędzące białe plamy.

Ostatnia - III faza - to okres zdrowienia. Ustępuje wysypka, spada gorączka, a stan chorego poprawia się. Zarówno na twarzy, jak i na tułowiu następuje złuszczanie się skóry.

Jak rozpoznać odrę?

Obraz kliniczny odry jest bardzo podobny do innych chorób, które przebiegają z wysypką. Dlatego w każdym przypadku podejrzenia odry należy pobrać materiał do badań wirusologicznych. Ze względu na to, że swoiste przeciwciała pojawiają się w ciągu 2 do 3 dni po wystąpieniu wysypki krew do badań powinna zostać pobrana po 7 dniach od pojawienia się jej.

Powikłania odry

Odra jest chorobą groźną ze względu na ryzyko wystąpienia niebezpiecznych powikłań. Około 30% zachorowań przebiega z powikłaniami. Dotyczą one szczególnie dzieci do 5. roku życia oraz dorosłych powyżej 20. roku życia.

Do powikłań należą:

• biegunka oraz sile odwodnienie organizmu,
• zapalenie ucha środkowego prowadzące do utraty słuchu,
• zapalenie płuc,
• drgawki,
• ostre zapalenie mózgu prowadzące do obrzęku mózgu,
• podostre stwardniające zapalenie mózgu, którego objawy (otępienie, nasilające się napięcie i  sztywność mięśni, drgawki) mogą pojawić się nawet kilka lat po chorobie
• zaburzenia wzroku,
• śmierć.

A także: małopłytkowość, zapalenie krtani, zapalenie tchawicy, zapalenie rogówki, zapalenie wątroby, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelita grubego, zapalenie osierdzia, zapalenie mięśnia sercowego oraz zapalenie kłębuszków nerkowych.

W przypadku kobiet w ciąży zachorowanie na odrę może skutkować poronieniem bądź porodem przedwczesnym.

Leczenie odry

Leczenie odry polega na leczeniu objawowym. Zaleca się pozostanie w domu do 4 dni od momentu wystąpienia wysypki. Wskazany jest odpoczynek, uzupełnianie płynów, przyjmowanie leków: przeciwgorączkowych oraz przeciwkaszlowych. Nie należy stosować aspiryny. Występujący światłowstręt wymusza przebywanie w zaciemnionym pomieszczeniu.

Szczepienie – jedyna ochrona!

Jedyną skuteczną bronią chroniącą przed zachorowaniem na odrę jest szczepienie. Szczepienie przeciw odrze obejmuje podanie dwóch dawek skojarzonej szczepionki MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) w odstępie 4 tygodnie lub dłuższym. Badania naukowe wykazały, że po podaniu dwóch dawek odporność na odrę wykazuje około 98-99% zaszczepionych.

Szczepienia w rozszerzonej formie znajdziesz także w pakiecie Ochrona Twojego Malucha.

Szczepienie to jest obowiązkowe dla dzieci:

• w 13. – 15. miesiącu życia – I dawka,
• w 6. roku życia – II dawka przypominająca (od 2019 r., zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych)
  lub
• w 10. roku życia – II dawka przypominająca (dla dzieci powyżej 6. roku życia, które nie otrzymały dawki przypominającej)

Szczepienia u dorosłych

Przechorowanie odry w dzieciństwie zapewnia odporność na całe życie dlatego też dużym prawdopodobieństwem osoby urodzone przed 1964 r. są uodpornione na odrę i (poza nielicznymi przypadkami) nie jest wymagane u nich szczepienie.

Osoby urodzone przed 1991 r., które były zaszczepione tylko jedną dawką monowalentnej szczepionki przeciwko odrze, zwłaszcza te pracujące z dziećmi, powinny się doszczepić jedną dawką szczepionki (dawka przypominająca). Natomiast u osób urodzonych w latach 1965-1974 r., które nie mają wiedzy na temat przechorowania odry powinno się rozważyć szczepienie dwoma dawkami szczepionki.

W przypadku udokumentowania podania dwóch dawek szczepionki nie ma potrzeby powtarzania szczepienia ani podawania kolejnej dawki szczepionki. Ponieważ szczepionka przeciw odrze należy do szczepionek żywych odporność po szczepieniu w znacznej mierze rozwija się na poziomie komórkowym i utrzymuje się do końca życia.

Szczepienie poekspozycyjne

Po kontakcie z chorym na odrę tzw. szczepienie poekspozycyjne jest jednym z elementów  profilaktyki odry. Takie postępowanie zaleca się w ciągu 72 godzin od kontaktu z chorym na odrę i dotyczy tylko osób niezaszczepionych oraz zaszczepionych w przeszłości 1 dawką szczepionki przeciw odrze

W ciąży szczepienie MMR jest przeciwwskazane. Po kontakcie z chorym na odrę u kobiety ciężarnej należy podać dożylnie immunoglobulinę.

Szczepienie a liczba zachorowań na odrę

Według wyników badań naukowców z Uniwersytetu Stanforda i Baylor College of Medicine wystarczy, że stan zaszczepienia przeciw odrze obniży się o 5%, a nastąpi trzykrotny wzrost liczby osób chorych na odrę. Zagrożenie staje się tym bardziej realne, że coraz większa grupa rodziców nie zgadza się na szczepienie swoich dzieci. W Polsce w 2012 roku w Warszawie nie zaszczepiono 432 dzieci. W roku 2017 roku liczba ta wzrosła do 2500. Odsetek osób zaszczepionych wynoszący mniej niż 95% jest niewystarczający, aby zapewnić odporność populacyjną (zbiorowiskową), a tym samym przerwać transmisję wirusa.

Szczepienie przeciwko odrze a ryzyko autyzmu

W 2010 roku pojawiła się fałszywa informacja, że szczepionka MMR (przeciwko odrze, śwince i różyczce) może wywoływać autyzm. Wyniki zostały zmanipulowane, co zostało wykazane w przeprowadzonych później badaniach przez renomowane ośrodki badawcze. Jedna z analiz wykonana została przez Zakład Epidemiologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Naukowcy jednoznacznie wykazali, że szczepienie szczepionką MMR nie powoduje wyższego prawdopodobieństwa wystąpienia autyzmu.