Ostroga piętowa – bolesna dolegliwość stóp

Ostrogi piętowe (łac. calcar calcanei) jest schorzeniem zwyrodnieniowym, często utrudniającym pacjentom chodzenie. Zmiany zwyrodnieniowe powstają w obrębie przyczepu piętowego rozcięgna podeszwowego. Wywołuje je dysfunkcja rozcięgna podeszwowego, która powoduje powstawanie narośli kostnej. Dolegliwości bólowe bardzo często powracają, szczególnie przy przeciążeniu stopy. Do głównych objawów należy uciążliwy i uporczywy ból podeszwowej strony pięty, pojawiający się przy chodzeniu. Ból pojawia się najczęściej rano lub po odpoczynku i często ulega zmniejszeniu podczas chodzenia. Najczęściej bolesność przy ostrodze piętowej występuje w części przyśrodkowej kości piętowej. W leczeniu tego schorzenia wykorzystuje się ćwiczenia rozciągające, fizjoterapię, terapię manualną. Pomocny bywa taping łuku stopy oraz stosowanie wkładek i specjalnego obuwia. Zalecana jest również terapia przy użyciu fali uderzeniowej. Warto pamiętać, że ostroga piętowa obniża jakość życia i może znacząco wpływać na codzienne życie. Dowiedz się więcej na temat tej bolesnej dolegliwości.

Ostroga piętowa – przyczyny

Ostroga piętowa jest jednym z najczęściej spotykanych schorzeń stopy, które powodują ból pięty.  Powstaje ona w wyniku dysfunkcji rozcięgna podeszwowego, a dokładniej jego przyczepu do kości piętowej. Rozcięgno podeszwowe to pasmo zbitej, ale elastycznej tkanki łącznej ciągnące się od guza piętowego do pięciu stawów śródstopno-palcowych. Jego głównych zadaniem jest utrzymanie właściwej sprężystości stopy, stosownie do ciężaru ciała. Ma to zapobiegać spłaszczeniu sklepienia łuku podłużnego (płaskostopiu podłużnemu). Istotą problemu jest odkładanie się złogów wapiennych (narośli kostnych) na podeszwowej stronie kości piętowej. To właśnie te zgrubienia nazywane są ostrogami. Do zaostrzenia dolegliwości najczęściej dochodzi w wyniku przeciążenia, noszenia niewygodnych butów lub urazu. Dlatego ostrogi piętowe często dotyczą osób uprawiających takie sporty, jak: bieganie, siatkówka czy tenis. Jednak nie tylko sportowcy są narażeni na wystąpienie tego schorzenia. Nierzadko rozwija się ono u kobiet po 50. roku życia. Wynika to z tego, że w tym okresie dochodzi do zmiany struktury tkanki tłuszczowej. Związane jest to z procesem starzenia. Z powodu ostrogi piętowej cierpią też osoby starsze, mające zdeformowane stopy na skutek noszenia niewygodnego, zbyt małego obuwia i kobiety noszące buty na wysokim obcasie. Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu dolegliwości są też: wady postawy (koślawe stawy skokowe lub kolana), nadwaga, płaskostopie, praca w pozycji stojącej czy nieleczone (lub źle leczone) urazy stopy, np. w obrębie ścięgna Achillesa.

Ostroga piętowa – objawy

Zapalenie rozcięgna podeszwowego może wystąpić symetrycznie na obu stopach i ogranicza sprawność chorego. Do podstawowych objawów ostróg należą:

• ból pięty w przyśrodkowej części podeszwy pojawiający się po obciążeniu, a później często w godzinach porannych lub po odpoczynku;

• ból uciskowy podeszwowej powierzchni guza piętowego;

• uwidoczniony wyrostek kostny w obrazie RTG.

Ostroga piętowa to obok bólu stopy, jeden z objawów zapalenia przyczepu rozcięgna podeszwowego. W razie wystąpienia takich dolegliwości należy zasięgnąć porady lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty. Warto pamiętać, że ból pięty przy ostrodze piętowej na początku może pojawiać się tylko przy nacisku, np. staniu czy chodzeniu. Potem występuje on rano lub po odpoczynku. Może też mijać przy dłuższym chodzeniu i ponownie nasilać się po pokonaniu pieszo większego dystansu.

Ostroga piętowa – diagnostyka

Diagnozę ostrogi piętowej najczęściej wykonuje lekarz ortopeda. Na początek przeprowadza z pacjentem wywiad, podczas którego pyta między innymi o: rodzaj odczuwanego bólu, miejsce występowania oraz ewentualne zmiany dobowe (np. o jakiej porze dnia odczuwasz większą bolesność, czy ból nasila się po wysiłku fizycznym, długim marszu itp.), a także czy coś zwiększa lub uśmierza ból. Może również zapytać o ewentualne wcześniejsze wyniki badań, a także kilka innych kwestii. Pamiętaj, że odpowiedni wywiad jest bardzo ważny dla rozpoznania choroby, dlatego przed wizytą spróbuj uważniej obserwować swoje dolegliwości. W drugim etapie lekarz może ocenić twój chód. Przy długotrwałym stanie zapalnym rozcięgna podeszwowego ruch jest wyraźnie zmieniony, pacjent często utyka. Jednak nawet nowe zmiany wpływają na ruch, co z pewnością zauważy ortopeda. Kolejnym etapem procesu diagnostycznego jest badanie palpacyjne, czyli dotykowe (uciskanie podeszwowej strony guza piętowego powoduje u chorego ból). Lekarz sprawdza, czy na pięcie wyczuwalna jest wyrośl kostna, która jest charakterystycznym skutkiem długotrwałego stanu zapalnego rozcięgna. Specjalista bada też napięcie mięśni w nodze, które mogą mieć wpływ na powięź podeszwową. Może też przeprowadzić test Windlass. Polega on na pasywnym zgięciu palców stopy w kierunku jej grzbietu. Może być ono wykonane zarówno bez obciążenia, jak i z obciążeniem (pacjent może wtedy pozostać w pozycji stojącej). Bardzo często wymienione metody diagnostyczne są wystarczające dla rozpoznania ostrogi. Czasem jednak pomocne może być dodatkowe obrazowanie, np. RTG lub MRI (rezonans magnetyczny). Obecność tej zmiany potwierdza wyraźnie widoczny, ostry kształt na guzie piętowym. Świadczy on o tym, że w tym miejscu tworzy się nadprogramowa tkanka kostna. Zmiana może mieć różny stopień zaawansowania. Takie badania pozwalają odróżnić schorzenie od innych dolegliwości w obrębie stopy (np. złamanie lub stłuczenie kości piętowej, zapalenie tkanek miękkich lub rozerwanie rozcięgna podeszwowego).

Ostroga piętowa – leczenie

Proces leczenia ostróg piętowych jest długotrwały, wymagający cierpliwości (zarówno chorego jak i lekarza lub fizjoterapeuty), jednak przy zastosowaniu odpowiedniego leczenia zachowawczego najczęściej można uzyskać oczekiwaną poprawę. Po postawieniu diagnozy specjalista wdraża kurację polegającą na zlikwidowaniu stanu zapalnego i zatrzymaniu rozwoju dalszych zmian zwyrodnieniowych w okolicach guza piętowego. Zalecany jest odpoczynek. Dodatkowo można wprowadzić farmakoterapię, czyli stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz przeciwbólowych, a także chłodzenie tkliwych miejsc. Stosuje się też ortezy i wkładki do butów na ostrogi piętowe dobrane indywidualnie do pacjenta, których zadaniem jest odciążenie pięty i rozcięgna podeszwowego podczas chodzenia. Podstawową metodą eliminowania problemu jest fizjoterapia. Wśród stosowanych technik najpopularniejsze są: terapia manualna, ćwiczenia rehabilitacyjne - głównie polegające na rozciąganiu rozcięgna podeszwowego czy zabiegi fizykoterapeutyczne (krioterapia, laser, ultradźwięki i jonoforeza z podaniem leku przeciwzapalnego). Coraz większą popularność zyskuje terapia falą uderzeniową (fale ultradźwiękowe o wysokim natężeniu generowane pozaustrojowo).  Czasami stosuje się też terapię komórkami macierzystymi.

Ostroga piętowa  –  leczenie operacyjne

Specjaliści dokładają wszelkich starań, aby pacjent cierpiący na ostrogę piętową nie musiał przechodzić zabiegu chirurgicznego. Czasem jednak, w przypadku zmian opornych na leczenie (kiedy leczenie farmakologiczne i rehabilitacja nie przynoszą ulgi), wykonuje się zabieg operacyjny. Na szczęście taka konieczność nie jest częsta. Zwykle operacja ostrogi przeprowadzana jest metodą endoskopową. W stopę pacjenta wprowadzana jest giętka rurka zakończona światłowodem. Wykorzystuje się też niewielką kamerę. Wymaga to jedynie dwóch małych nacięć. Podczas zabiegu wycina się sam guz, a często także lekko nacina rozcięgno. Po zabiegu pacjent szybko wraca do codziennych aktywności. Zaleca się też wykonywanie specjalnych ćwiczeń dla przywrócenia pełnej sprawności stopy.

Ostroga piętowa  –  profilaktyka

Chcąc zapobiegać powstaniu ostrogi piętowej, warto stosować odpowiednią profilaktykę. Noszenia dostosowanego obuwia oraz żelowych wkładek pod piętę i unikanie przeciążania stopy to warunki podstawowe. Warto pamiętać też o utrzymaniu właściwej masy ciała. Można też regularnie, najlepiej codziennie, wykonywać masaż stóp. Duże znaczenie ma wygodne obuwie, odpowiednio dopasowane do stopy. Chociaż wystąpienie ostrogi piętowej bardzo często związane jest z wadami postawy, przeniesieniem środka czystości oraz zbyt dużym naciskiem na stopy, a rzadziej z niewygodnymi butami, warto zadbać o ten aspekt dla uniknięcia problemów w przyszłości. Dobre efekty dają też właściwe ćwiczenia.

Ćwiczenia na ostrogę piętową

Do najczęściej zalecanych ćwiczeń na ostrogę piętową należą różne typy rolowania. Sprawdzają się zarówno w profilaktyce, jak i działaniach rehabilitacyjnych. Możesz np. lekko rolować spodnią część stopy za pomocą specjalnego wałka lub niewielkiej piłeczki kauczukowej. Warto też masować mięśnie mające wpływ na rozcięgno podeszwowe, np. łydki. Usiądź na podłodze, wyciągnij nogi przed siebie. Następnie połóż łydkę jednej nogi na wałku, a drugą nogę załóż na jej wierzch. Potem unieś się na rękach i postaraj się przenieść ciężar na wałek. Teraz rozpocznij rolowanie. Możesz też wykonywać proste ćwiczenia rozciągające. Usiądź na krześle i połóż kostkę chorej nogi na udzie drugiej. Następnie złap za palce bolącej stopy i odchyl je w stronę grzbietu. Delikatnie naciągaj przed ok. 30-90 sekund. Powtórz kilka razy.

Źródła:

1.Johal K. S., Milner A.Plantar fasciitis and the calcaneal spur: fact or fiction?, Foot and Ankle Surgery, 2012(18): 39-41;

2.Grzelak P., Stefańczyk L.; Uraz okolicy pięty, Medycyna po Dyplomie, 2013(01);

3.Othman M., Ragab E.; Endoscopic plantar fasciotomy versus extracorporeal shock wave therapy for treatment of chronic plantar fasciitis. Arch Orthop Trauma Surg 2010;130(11): 1343-1347;

4.Milchert M., Fliciński J., Brzosko M.; Ból mięśniowo-powięziowy, Medycyna po Dyplomie, 2013(01).