Rak płuc – czym się charakteryzuje?

Rak płuca jest najczęściej występującym u mężczyzn nowotworem Polsce, u kobiet wyprzedza go jedynie rak piersi. Jednocześnie spośród wszystkich rodzajów nowotworów prowadzi on do największej liczby zgonów. Rocznie wykrywa się około 21 tys. nowych zachorowań. Złe rokowanie jest związane bardzo często z późną diagnostyką. Wysoki stopień zaawansowania choroby w momencie wykrycia znacznie ogranicza skuteczność leczenia, a w przypadku niektórych opcji terapeutycznych w ogóle wyklucza ich wykorzystanie. Dowiedz się jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka płuca, a także jakie objawy powinny skłonić do rozpoczęcia diagnostyki.

Czym jest rak płuc?

Rak płuca to nowotwór stanowiący zdecydowaną większość zmian rozrostowych znajdowanych na terenie płuc. Wywodzi się on z nabłonka oddechowego oskrzeli i oskrzelików. Do jego powstania dochodzi na skutek nieprawidłowych mutacji genetycznych w komórkach nabłonkowych. Mutacje te prowadzą do rozregulowania funkcji genów odpowiedzialnych za podziały i dojrzewanie komórki, w wyniku czego zaczyna się ona dzielić w niekontrolowany sposób. Skutkuje to powstaniem guza mogącego naciekać i niszczyć okoliczne struktury, a w dalszych etapach rozwoju dawać przerzuty i rozwijać się w innych lokalizacjach. Objawy kliniczne towarzyszące rakowi mogą być związane z jego fizycznym oddziaływaniem na tkanki, takim jak zamykanie światła oskrzeli czy naciekanie i niszczeniem struktur układu nerwowego. Ponadto komórki nowotworowe są zdolne do wydzielania rozmaitych substancji m.in. hormonów, przez co mogą zaburzać funkcjonowanie organizmu.

O wiele rzadziej w obrębie klatki piersiowej wykrywane są chłoniaki i mięsaki, a także pochodzący z opłucnej międzybłoniak. Dodatkowo wiele innych rodzajów nowotworów może dawać przerzuty do płuc, stąd też do rozpoznania niezbędna jest weryfikacja histopatologiczna znaleziska.

Rak płuc – objawy

W początkowych fazach rozwoju rak płuc najczęściej nie wywołuje żadnych objawów klinicznych, co przyczynia się do późnej wykrywalności. Bywa, że zmiana nowotworowa jest zauważana przypadkowo w trakcie diagnostyki radiologicznej prowadzonej z innych przyczyn.

Do częstych, chociaż niespecyficznych, objawów raka płuca należy kaszel, duszność, bóle w klatce piersiowej oraz krwioplucie. U osób przewlekle kaszlących objawem alarmowym może być zmiana charakteru kaszlu lub jego nasilenie. Nierzadko zdarza się, że pierwszym objawem choroby jest zapalenie płuc. Szczególnie często nawracające lub przewlekające się pomimo zastosowania leczenia zapalenie płuc powinno skłonić do dalszej wnikliwej diagnostyki. W bardziej zaawansowanych stadiach obserwowane jest powiększenie węzłów chłonnych, w szczególności nadobojczykowych. Jak w przypadku innych nowotworów, również w przebiegu raka płuca mogą wystąpić objawy niespecyficzne, takie jak ogólne osłabienie, chudnięcie czy gorączka o trudnej do wyjaśnienia przyczynie. Niektóre objawy są związane ściśle z lokalizacją zmiany rozrostowej. Guzom szczytu płuca może towarzyszyć ból barku i całej kończyny górnej, a także opadnięcie powieki i zapadnięcie się gałki ocznej. Guzy płuca mogą również naciekać nerw krtaniowy wsteczny, co powoduje chrypę. Zdarza się to najczęściej przy ich lewostronnej lokalizacji. W przebiegu nowotworów klatki piersiowej (m.in. rak płuca z przerzutami do opłucnej oraz międzybłoniak opłucnej) może dochodzić do gromadzenia się dużych ilości płynu w jamie opłucnej, co powoduje duszność. W zaawansowanych stadiach choroby dołączają się objawy wynikające z rozsiewu nowotworu zależne od lokalizacji przerzutów.

Istotne jest, że wiele z wymienionych objawów pojawiających się w przebiegu raka płuca, pojawia się również w przebiegu innych chorób. Stąd też ich zauważenie któregoś z nich nie powinno być przyczyną paniki. Jednocześnie błędnym podejściem jest ich ignorowanie, gdyż szybkie rozpoznanie i włączenie leczenia jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o jego powodzeniu. Wystąpienie alarmujących objawów, w szczególności u osób narażonych na czynniki ryzyka rozwoju raka płuca powinno skłonić do zgłoszenia się do lekarza rodzinnego.

Rak płuc – czynniki ryzyka

Jak wspomniano rak płuca wywołany jest przez mutacje genetyczne prowadzące do tzw. transformacji nowotworowej prawidłowych dotychczas komórek. Mutacje te w większości są spowodowane działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, spośród których najważniejszym jest palenie tytoniu. W dymie tytoniowym znajdują się tysiące związków chemicznych mogących uszkodzić genom komórek. Wykazano, że zarówno czynne jak i bierne palenie jest związane ze znacznym wzrostem ryzyka zachorowania nie tylko na raka płuca, ale także wiele innych nowotworów m.in. raka krtani, trzustki czy pęcherza moczowego. Prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuca u palaczy jest nawet kilkudziesięciokrotnie większe niż u osób niepalących. Rezygnacja z palenia tytoniu znacznie zmniejsza ryzyko i stanowi najważniejsze postępowanie profilaktyczne. Innymi czynnikami wpływającymi na zwiększenie ryzyka zachorowania są: przebycie radioterapii klatki piersiowej, ekspozycja na azbest i niektóre metale ciężkie. Do rozwoju raka płuca może przyczynić się także ekspozycja na dym powstały w trakcie spalania paliw płynnych i węgla. Nie do końca poznana jest rola czynników dziedzicznych w patogenezie raka płuca, ale przypuszcza się, że może on występować również rodzinnie.

Leczenie raka płuc

Leczenie raka płuca jest uzależnione od stadium zaawansowania i lokalizacji zmian w momencie wykrycia, a także od dokładnego rozpoznania histopatologicznego. W doborze terapii lekarz onkolog uwzględnia choroby współistniejące oraz aktualny stan ogólny pacjenta.

Nowotwory w niższych stadiach zaawansowania leczone są zazwyczaj operacyjnie lub za pomocą radioterapii nierzadko z uzupełniającą chemioterapią. Chemioterapia jest leczeniem z wyboru w przypadku raka drobnokomórkowego płuca, charakteryzującego się dużą wrażliwością na ten rodzaj terapii. Obecność przerzutów odległych lub naciekanie ważnych życiowo struktur znacznie ogranicza możliwość zastosowania leczenia chirurgicznego i radioterapii. Niektóre współistniejące choroby przewlekłe i zły stan pacjenta mogą stanowić ograniczenie dla podania pełnodawkowej chemioterapii. W niektórych zaawansowanych postaciach raka płuca uzyskuje się bardzo dobre efekty dzięki nowym metodom leczenia (dostępnym już w Polsce) – tzw. leczeniu ukierunkowanym molekularnie (celowanym) oraz immunoterapii.

Leczenie onkologiczne jest prowadzone przez lekarzy doświadczonych w zakresie terapii nowotworów i uzależnione od wielu czynników, a także decyzji pacjenta. Ważną rolę pełni w nim także odpowiednia dieta i rehabilitacja. W zaawansowanych stadiach choroby stosuje się leczenie paliatywne, mające na celu wydłużenie życia, a także łagodzenie objawów choroby i jak najdłuższe zapewnienie sprawności. Niezwykle ważne na każdym etapie leczenia jest wsparcie ze strony bliskich, a także w razie potrzeby wykwalifikowana pomoc psychologiczna. 

Źródła:

1. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. ISBN: 9788374305686
2. Jacek Jassem, Radzisław Kordek. Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Via Medica. Gdańsk 2019. ISBN: 978-83-66145-98-6
3. Krajowy Rejestr Nowotworów – onkologia.org.pl
4. Yousheng Mao, Ding Yang, Jie He, Mark J Krasna. Epidemiology of lung cancer. Surg Oncol Clin N Am. 2016 Jul; 25(3): 439-45.
5. Jonathan M Samet. Tobacco Smoking: The Leading Cause of Preventable Disease Worldwide. Thorac Surg Clin. 2013 May;23(2):103-12.